Lesbók Morgunblaðsins - 25.02.1968, Síða 6

Mle dreymdi Laugu fyrir
skömmu, lágvaxna, gamla konu,
með ellirúnir í andliti. Ég vissi,
að hún átti heima bak við gröf
og dauða, en hið gamla sat
fast í hug mínum, og ég spurði:
„Prjónarðu enn á nóttinni"?
Hún svaraði: „Nei, nú er ég
hætt að prjóna“. Um leið varð
mér litið á hendur hennar, sem
oft höfðu verið með djúpum
skorum, já, sárum eftir ullar-
bandið, sem rann um fingur dag
og nætur, en nú voru það hend-
ur ungrar stúlku, sem ég sá,
og ég skildi, að allt hið gamla
var horfið.
Hvar man ég fyrst eftir
Laugu? Kannski er það við
hlóðasteinana í Vallnatúni, þar
sem hún stóð við bökunarhell-
una með langan, oddmjóan hníf
og pikkaði flatkökurnar, um
leið og þær bökuðust yfir hell-
unni. Enginn matur var betri
í þann tíð en heitar flatkökur
með nýstrokkuðu smjöri.
Aðrar minningar vakna. Ég
sé Laugu á ferli út um engjar
og haga við að tína aukatöð
í svuntuna sína, stundum marg-
ar pokafyllir á dag. Ég sé hana
ganga eftir strandrekinu niður
við Holtsós, um Halann, þar
sem litlar öldur léku við steina
og gaman var vaða berum fót-
um eða láta steina fleyta kerl-
ingar eftir glitrandi vatnsflet-
inum. Sprekið, sem ósinn bar
upp á ströndina, var vandlega
tínt saman og borið heim í aug-
að í hlóðunum. Þangklærnar
urðu heldur ekki útundan, þeg
ar gengið var á þann reka.
Ferðirnar suður á Hala og
með Holtsósi áttu drjúgan þátt
í að opna augu mín fyrir feg-
urð lífsins. Allt myndaði órofna
heild: fjaran, ósinn, engið og
fjöllin, blá og fögur, með skrið-
um og grónum hlíðum. Enn í
dag finnst mér ég elska þarna
hvern stein og hvert strá.
Kistill Laugu. Á hliðar hans hafa verið
máluð nægtahorn.
Og svo leiði ég hugann inn
í baðstofuna heima. Fátt hafði
meiri áhrif á mig á barnsaldri
en rúmið hennar Laugu. Fljótt
á litið lét það ekki mikið yfir
sér, en það varðveitti dýrgripi,
bókahlaðann undir koddanum
og gamla, skrautmálaða kass-
ann til fóta. Bækurnar komu
alltaf í ljós, þegar búið var
um rúmið, og þá fékk ég að
fara um þær höndum, fyrst til
að skoða í þeim myndir. Seinna
fékk ég þær að láni til lestrar,
eina af annarri, sumar marg-
sinnis. Laugu var annt um bæk
urnar sínar og rúmylurinn fór
vel með þær. Tvær bækur held
ég, að henni hafi þótt vænzt
um: Hallgrímskver og Njálu.
Hallgrímskverið var frá 18.öld,
fallega innbundið af Sighvati
Andréssyni í Syðri-Hól um
1865. Æskuvinkona Laugu,
Ragnhildur á Mið-Skála, hafði
áður átt það, og báðum varð
það til hugsvölunar á bana-
sænginni. Jón Lafranzson, son-
ur Ragnhildar, gaf Laugu það
og skrifaði áður á annað saur-
blaðið þessa vísu sr. Þorláks
Þórarinssonar:
Dagana alla Drottinn minn
dilli þér á örmum.
Sútargalla sefi þinn
sólarhalla kóngurinn.
Kverið var milli nota vafið
innan í forláta silkiklút, meira
en aldargamlan.
Ég held, að Lauga hafi lesið
Njálu á hverju ári og ekki
annars hugar, örlög sögunnar,
sorg og gleði, voru henni jafn-
sönn og dagur og nótt. Þá voru
sögur ekki lesnar til einkanota,
heldur til að tala um við aðra,
og Gunnar og Héðinn og Njáll
urðu manni ámóta veruleiki og
nágrannarnir, Jósef i Ormskoti,
Björn á Efstu—Grund og Jón
á Mið—Grund.
Skrautmfálaði kassinn í rúms-
horni Laugu var fyrsta dæmið,
sem ég sá um raunverulega
list. Hann var smíðaður og
skreyttur árið 1780 af Ámunda
Jónssyni málara, tryggðapant-
ur Sveins Jónssonar á Yzta—
Skála til Þuríðar Sighvaísdótt-
ur, en þau voru langafi og
langamma Laugu. Fangamark
Þuríðar, ÞSD, var loftskorið á
lokið. Eg held, að þessi ágæti
gripur hafi átt þátt í að vekja
og glæða ást mína á gömlum
minjum. Lauga ánafnaði mér
Lauga í Vallnatúni t.h. Mynd-
in er tekin á efri árum hennar.
hann, er hún lá banaleguna
vorið 1944. Hún átti annan
gamlan hlut, útskorinn stokk
frá 1840, með renniloki og
leynihólfi, er hún gaf Guðrúnu
systur minni. Hann var smíðað-
ur af Sveini Árnasyni á Yzta—
Skála, unnusta Þuríðar, móður
Laugu. Sami maður hafði steypt
snotru kjálkana, sem voru við
reiðbeizli Laugu.
rúmi Laugu, í bókum hennar
og gripum, en hún dafnaði einn
ig dag hvern í tóvinnu hennar.
Rokkhljóð, urg í kömbum, glam
ur í prjónum og snælduþytur
var þá jafneðlilegt að heyra og
veðurhljóðið á þekjunni og
brimhljóðið fram við ströndina.
Mig furðar á því, hverju gömlu,
vinnulúnu hendurnar hennar
Laugu komu í verk. Margar
konur leituðu til Laugu með
ullina sína, og hún vann fyrir
þær sokka, sjóvetlinga og önn-
ur plögg. Enn eru mér í minni
efnismiklu prjónaklukkurnar,
er hún vann á sig og aðra.
Vinnan var henni áreiðanlega
meira virði en fjármunirnir,
sem hún færði henni. Hún var
óvenju svefnlétt, vaknaði vart
seinna en kl. 4 að nóttu og
greip þá prjónana sína. Hún
var áreiðanlega stundum búin
að prjóna nokkrar mælur, er
aðrir brugðu svefni. Prjónarn-
ir unnu hiklaust verk sitt,
þótt myrkrið væri svart.
Þessi æskuvinkona mín var
heimakær, aðeins einu sinni
kom hún út fyrir Eyjafjöllin,
út að Stórólfshvoli, og þá í
lifsnauðsyn. Svo kyrrlátt líf
verður aldrei að mikilli sögu.
Fram eftir árum fór hún tvær
smáferðir á hesti hvert vor,
Framlhald á 'bls. 14.
Teikning af gamla bænum í Vallnatúni.
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
25. febrúar 1968