Lesbók Morgunblaðsins - 25.02.1968, Qupperneq 8

Þegar Erwin Rommel, yfirhershöfð-
ingi, greiddi atlögu, kom hún venju-
lega flestum að óvörum - bæði mót-
herjum hans (sem höfðu talið þennan
leik óh'klegan frá hernaðarlegu sjónar-
miði) jg yfirmönnum hans í þýzku her-
stjórninni (sem hefðu stöðvað hann ef
þeir hefðu vitað um það.) Frú Rommel
fékk iðulega betri upplýsingar en aðal-
sOðvar foringjans.
Til dæmis skrifaði Rommle konu
sinni þannig, stuttu eftir komuna til
_ Tripoli með Afriku-herdeildina í febr-
úar 1941: “Aðstaðan er að þróast okkur
í hag og ég hef margar ráðagerðir á
prjónunum, sem ég þori ekki að minn-
ast á einu orði hérna. Þeir mundu
halda að ég væri brjálaður. En það
er ég ekki: ég er aðeins dálítið fram-
sýnni en þeir. En þú veizt hvernig ég
er. Eg geri mínar áætlanir snemma á
morgnana og hversu oft hefur þeim
ekki, síðustu árin og í Frakklandi,
verið hrundið í framkvæmd innan
fárra klukkustunda? Þannig á það að
vera og þannig verður það framvegis."
Þetta bréf var undanfari að heilli
röð af orustum, sem áttu eftir að færa
Rommel svo nálægt Suez-skurðinum,
að ekki munaði nema dagleið, áður en
honum var að lokum hrundið aftur í
orustunni við E1 Alamein, sem hófst
23. október 1942, fyrir réttum fjórð-
ungi aldar. Hefði honum tekizt, myndi
hann hafa skorið sundur líflínu banda-
manna, náð á sitt vald olíusvæðunum
í Mið-Asíu og, að öllum líkindum, gert
Bretland óvígfært.
Bretum í Norður-Afríku fannst koma
„Þessa óþekkta hershöfðingja, sem
nefndur er Rommel" snögg, óvænt og
uggvænleg ”eins og skollinn hefði
skroppið úr sauðarleggnum“ svo notuð
séu orð Desmond Young, fylkishöfð-
ingja. Bretar áttu þekkingu sína á ævi
sögum þýzkra hershöfðingja undir Frökk
um, og eftir júni 1940 höfðu þeir ekki
lengur aðgang að þessum gögnum enda
þótt þýzku hershöfðingjarnir hefðu að-
stöðu til að lesa þau.
Hermenn og foringjar undir stjórn
Rommels urðu engu síður hissa. Áhrifa
* þessa nýja hershöfðingja gætti sam-
stundis. Lágvaxinn maður, fimmtugur,
þéttur á velli. Beizluð orka og ein-
beitni, ákveðinn höku- og munnsvipur
en kímnidrættir kringum gráblá aug-
un. Andlit, sem hefði átt betur heima
á stjórnpalli skips en á orustuvellinum.
Og málfarið. Breið bændamállýzka í
stað hinnar skilmerkilegu háþýzku, er
vænta mátti af þýzkum hershöfðingja.
Þetta var maðurinn, sem átti eftir
að birtast eins og hvirfilbylur í víg-
línunni, húðskamma duglausan eða lat
OSIGUR
OG DAUOI
ROMMELS
Eftir Alexander McKee
an undirmann, hrósa eða ráðleggja öðr
um skynsömum, taka í sínar hendur
stjórn á árás með flokk hermanna og
einn eða tvo skriðdreka. Áhrifin, sem
þetta hafði á hermennina, voru eins og
hleypt hefði verið straumi í þá: liðs-
foringjarnir voru ekki eins hrifnir.
Yfirmenn á hverjum stað tóku því
ekki með þökkum að hershöfðinginn
væri að sletta sér fram í og breyta
áformum þeirra á síðustu stundu, en
Rommel var á þeirri skoðum, að bezti
staðurinn til að stjórna væri í fylk-
ingarbrjósti. Þar sem hraði var nauð-
synlegur, varð að vekja þá tilfinningu,
að mikið lægi við. Og það hefur áreið
anlega flýtt för sjöundu brynsveitar í
leiftursókn hennar gegnum Frakkland
í maí og júní 1940, þegar hermennirnir
litu deildarforingja sinn á kafi í Meuse-
ánni, stritandi með þunga staura í brú,
sem kom þeim af stað í fyrsta áfang-
ann. Vafalaust hefur sagan af fram-
göngu hershöfðingjans í skothríðinni
flogið um herdeildina og átt sinn þátt
í því einnig, að brúa bilið milli starfs-
liðs aðalstöðvanna og víglínuhermann-
anna, sem í öllum herjum er orsök
óánægju, hálfvelgju og dugleysis.
Rommel var ekkert ofurmenni Hann
var maður dirfskunnar og hraðans,
skynjaði og notfærði sér veikleika and
stæðingsins á augabragði. En stundum
skjátlaðist honum - stundum var veik-
leikinn ekki fyrir hendi - og honum
blæddu nasir fyrir vikið. Aðstoðarmað-
ur hans, Heinz Werner Schmidt, minn-
ist þess hvernig hann ”velti“ Bretum
út úr vígstöðvum þeirra í Norður-
Afríku með því að beita jöfnum hönd-
um hraðtafli og blekkingaraðgerðum
þar til vörnin í Tobruk girti leið hans.
Enginn vissi hversu öflug hún var eða
liðsterk. Eina ráðið til að kómast að
því var að halda áfram og kanna hana.
Þegar Rommel kom til sjá að-
stöðuna með eigin augum, skildi hann
skriðdrekana að baki og skreið áfram
ásamt Schmidt eins og hver annar fót-
lönguliði, þangað sem hann gat raun-
verulega séð Bretana og Ástralíumenn
ina á ferli. Af augnabliks hugdettu
kallaði hann fram fjóra skriðdreka,
sem einir voru tiltækir á þessu svæði
og skipaði þeim að sækja að Bretunum
eftir tveim giljum. Schmidt stakk í
fljótfærni uppá annari árásaraðferð og
Rommel hreytti út úr sér:”Herr Leut-
nant, ég er ekki n.ærri eins heimsk-
ur og þér haldið.“
Um leið og bryndrekarnir skröltu
áleiðis varð ein staðreynd ljós - Bretar
ætluðu sér að verja Tobruk. Háskaleg
vélskothríð dundi, ekki aðeins á skrið-
drekunum, sem nálguðust, heldur einn
ig á staðnum þar sem Rommel og
Schmidt lágu og ítölsku skotsveitinni
sem varði þá. Önnur staðreynd - sú
að Bretar voru fullfærir um að standa
við þennan ásetning sinn - varð ljós
þegar enginn hinna fjögurra skriðdreka
sneri aftur.
Sé litið á atburð þennan sem orustu
var ósigurinn alger. Skoðaður sem
njósnarferð var hún mjög vel heppnuð.
Hann var sömuleiðis lykillinn að skiln
ingi á velgengni Rommels og því,
hversvegna hann átti einnig sína hat-
ursmenn. Allt of oft sér hershöfðing-
inn aldrei víglínuna og getur enga hug
mynd gert sér um hina raunverulegu
aðstöðu. En með mörgum smá-áhlaup-
um eins og þessu aflaði Rommel sér
þeirra staðreynda sem nauðsynlegar
eru farsælli herstjórn - persónulegr-
ar vitneskju frá fyrstu hendi um gagn-
semi sinna eigin vopna og óvinanna,
um styrkleika og veikleika beggja herja
og þjálfum þeirra, svo og svæði það
sem ráðast skal á eða verja. í vörn var
aðferð Rommels við að kanna styrk lið-
sveita sinna sú, að fara fram úr þeim
og nálgast þær síðan úr sömu átt og
óvinurinn, eins og hann sjálfur væri
óvinurinn.
Mj ög fáir liðsforingj ar komust snupru
laust frá þesskonar liðskönnun, og ef
einhverjir höfðu fengið sér dúr í hita
og önn dagsins meðan liðsmenn þeirra
héldu vörð, vöknuðu þeir við vondan
draum. Þetta var ekki ávallt með öllu
réttlátt, en það varð til þess að ger-
vallur her Rommels var viðbúinn öllu
og með hugann við efnið.
Þýzki herinn var betur þjálfaður,
betur skipulagður og betur vígbúinn
en andstæðingar hans voru mestan
hluta síðari heimstyrjaldar. Hann var
her kunnáttumanna. En hann var, samt
sem áður, samansettur með herkvaðn-
ingu og liðsskráningu. Flestir liðsmenn
irnir og margir liðsforingjarnir voru
hermenn um stundarsakir. Her Romm-
els var aldrei neitt einvalalið. Mest-
allan tímann í Afríku var þýzki her-
inn lítið annað en tvær ósköp venju-
legar brynsveitir ásamt léttvopnuðum
samtíningi úr herafla Mussolinis, sem
gefizt hafði upp fyrir fámennu liði
brezkra atvinnuhermanna. Með þrot-
lausri þjálfum, með fordæmi, með sí
felldri hvatningu og með einskærri
einbeitingu skapaði Rommel úr þess-
um liðsafla, ekki þann varnargarð sem
þýzka yfirherstjórnin hafði haft í hgua
heldur frábæran árásarher.
Hersveitirnar, sem hann agaði og
sigrar þeir er þær unnu, voru fram-
lenging af manngildi Rommels sjálfs.
Eftir að hann hóf hermannsferil sinn
sem liðsforingjaefni árið 1912, hafði
hann lítinn tíma aflögu til annars, nema
sinna heimili sínu og eina tómstunda-
málinu - veiðum. Hann gaf sér oftast
tíma, jafnvel í hinum áköfustu orust-
um, til að skrifa heim til konu sinnar
í Herrlingen, sem er smábær í nánd
við Ulm. En við kurteisisheimsókn í
óperuna, eina þeirra kvaða, sem hann
varð að taka sér á herðar fyrir gest-
gjafa sína á Ítalíu, var hann með allan
hugann við Afríku, við að leysa vanda
mál næstu orustu. í raun var hann
óbrotinn og blátt áfram maður, sem
átti sér aðeins eitt aðaláhugamál -
atvinnu sína.
Sem undirforingi úr fótgönguliðinu í
fyrri heimstyrjöldinni, gat hann sér
fljótlega orðstír fyrir forustu útvarð-
arflokka, sem fóru langt innfyrir víg-
línur óvinanna. Þessi reynsla og sá lær-
dómur sem fá mátti af henni um
hreyfihernað voru ein uppistaðan í fyr
irlestrum hans í Dresden síðar, þegar
hann var þar kennarií skóla fótgöngu-
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
25. febrúar 1968