Lesbók Morgunblaðsins - 25.02.1968, Page 15

SMÁSAGAN
Framh. af bls. 3
2.
Viku seinna en þetta bar til tíðinda, ók vörubifreið með stórum krana heim
að tóftinni, eftir að farþegi hennar hafði klippt sundur túngirðinguna. Bifreiðar-
stjórinn lagði farartækinu þanng, að pallurnn og krannn voru beint niður
undan kúlunni þar sem þeir félagar höfðu gengið frá tunnunni í heyinu. Bíl-
stjórinn lagði farartækinu þannig, að pallurinn og kraninn voru beint niður
næturleytið og svört þoka hvíldi yfir dalnum. Þeir komu tveir út úr bifreiðinni,
sá sem ók og einn farþegi.
— Hér mun það hafa verið, sagði bílstjórinn.
— Já, og nú er eftir að vita hvað karlar hafa verið að gera, sagði farþeginn.
Fleiri orð voru ekki notuð í bili.
Mennirnir tveir tóku til starfa og fóru sem hljóðlegast að öllu. Farþeginn
greip plastdúk, snærishönk og kaðal af pallinum og hafði með sér upp í heyið.
Hann lenti í miðju þess, þar sem kúlan var og byrjaði að róta þar til. Hann
þurfti ekki að leita lengi, áður en hann fann fyrir tunnunni. Hann gróf frá
henni niður fyrir miðju, tók af henni helminginn, batt plastið vandlega yfir opið
með snærishönkinni. Því næst festi hann kaðlinum utanum hana neðan við víddina
og lét endana mynda lykkju yfir opinu, sem hann hengdi í krókinn á krananum,
er bílstjórinn hafði til reiðu yfir tunnunni. Þá var allt tilbúið og farþeginn benti
honum að lyfta. Tunnan kom hægt og hallalaust upp úr heyinu þangað til hann
sveigði kranann frá því og lét hana síga hægt niður með heyhliðinni. Hún kom
hávaðalaust niður á pallinn. Bílstjórinn sótti tveggja lítra plastbrúsa inn í stýris-
húsið, rétti farþeganum, sem tók feginshendi við honum og hafði innan lítillar
stundar fyllt hann af innihaldi tunnunnar og bundið trúlega yfir hana aftur,
skorðaða í einu horni pallsins. Síðan fóru þeir inn í bílinn og óku af stað,
sömu leið og þeir höfðu komið.
Þeir voru búnir að súpa nokkrum sinnum á innihaldi plastbrúsans áður en
bílstjórinn tók til máls:
— Hvar eigum við að geyma tunnuna?
•— Það er nú það, sagði farþeginn.
— Þetta yrði líklega uppgangssamt, ef þeir finndu af því lyktina í staðnum,
sagði bílstjórinn.
— Þar kemur aldrei heill dagur þur, anzaði farþeginn.
Þeir fengu sér aftur úr brúsanum og þeim var farið að líða vel.
Þeir óku hægt út dalinn, mættu engum bíl og sáu hvergi til bæjar fyrir
nóttinni, þokunni og myrkrinu og þeim lá ekkert á.
— Nú veit ég það, sagði farþeginn.
— Ha, veiztu hvað, drafaði í bílstjóranum upp úr vímu sinni?
— Hvar við látum tunnunna.
— Við drekkum bara úr henni. Hvað ætli við förum að láta hana einhversstaðar,
sagði bílstjórinn eins og það kæmi ekki lengur málinu við.
— Við geymum hana í fúlgunni hjá sýslumanninum.
3
Sýslumaðurinn lokaði bókinni „Hver
er maðurinn," eftir að hafa gengið úr
skugga um, að nafn hans og embætti
hefðu ekki fallið þar niður.
Dagurinn hafði verið rólegur, eins
og þeir voru oftast á þessari skrifstofu.
Stundum ekki nema nokkur símtöl, ann-
að afgreiddu þeir frammi hjá fulltrú-
anum.
Hann hallaði sér aftur á bak í stól-
num. Það færðist syfja yfir breitt og
feitiagið andlitið hans og augun sigu
aftur. Hann var að umsegja, hvort hann
ætti að taka til á borðinu hjá sér og
fara, þrátt fyrir þessar mínútur sem
vantaði upp á tíman, þegar bankað var
á hurðina. Hann kannaðist við þetta
gætilega klapp fulltrúa síns, fimm högg,
örlétt og hröð, með þumalfingri hægri
handar. Þau minntu hann alltaf á eigin
aðferð, þegar hann var að láta konu
sína vita af sér framan við svefnher-
bergis dyrnar, þegar hún var í vondu
skapi og hafði læst að sér.
— Kom inn, sagði sýslumaðurinn og
hristi af sér svefninn. Andlit fulltrúans
birtist í dyrunum.
— Hvað er það, svaraði sýslumaður.
— Það er kona frammi.
— Getur þú ekki afgreitt hana?
— Hún vill tala við þig.
— Hvaða kona er þetta?
— Það er einhver kona. Ég þekki
hana ekki.
— Láttu hana þá koma.
Konan kom inn. Sýslumaður setti upp
„svipinn" og leit á úrið. Konan bauð
góðan dag í hægverskum tón.
— Því miður, þá hefi ég ekki tíma
til að tala við þig núna. Klukkan er
að verða . . .
— Hana vantar nokkrar mínútur enn
og mér liggur á, greip konan fram í
fyrir honum.
— Það er sama, þú verður að koma
seinna.
— Mér finnst það anzi hart, að ástæðu
lausu.
— Þetta er kanske ekki skilið enn.
— Nei. Ég er kanske ekki nógu rík?
— Hvað áttu við, sagði sýslumaður og
missti svip sinn niður á borðið.
— Það sem ég sagði.
— Hefur þú hugsað út í, hvað það
felur í sér?
— Já, og þú skalt melta það innan
í þér, þangað til ég kem næst. Þá væri
kanski betra fyrir þig, að vera búinn
að krafla embættissvipinn upp af borð-
inu, því það er ekki víst ég verði þá
ein. Og vertu nú sæll.
Konan fór og lokaði á eftir sér.
Nokkur augnablik sat yfirvaldið agn-
dofa.
Aftur heyrðist fínlegt bank fulltrúans
á hurðinni.
— Kom inn, öskraði sýslumaðurinn.
Fýlulegt andlit fulltrúans birtist í
annað sinn á þessum degi í dyragátt-
inni.
— Hvur djöfullinn gengur nú á.
— Það er maður frammi.
— Maður. Hvur er það.
— Ég kem honum ekki almennilega
fyrir mig, sagði fulltrúinn.
— Láttu hann þá fara. Tíminn er
kominn.
Fulltrúinn hélt áfram að standa á
milli stafs og hurðar. Það var eins og
hann væri að tosa einhverju upp í
höfði sínu, hægt og seinlega, sem hann
vildi muna. Hann sagði:
— Það er þessi, sem lagði níuhundruð
fimtíu og þrjá dilka inn í Kaupfélagið
í haust.
— Hann Guðmundur. Það er líka meir
en nóg.
Láttu manninn koma strax hingað inn,
sagði sýslumaður og birti yfir svip hans.
— En hrossin hans fóru víst norður,
sagði fulltrúinn og snéri sér við í dyr-
unum.
Guðmundur kom inn. Sýslumaður reis
á fætur til að taka í hönd hans og
bjóða honum sæti.
— Ég kom ekki til að sitja, sagði
komumaður.
Hann var í stærra lagi og framkoma
hans einkenndist af einhverjum flaum-
ósa slætti, sem aldrei getur stöðvast
við neitt.
— Má ekki bjóða þér í glas?
— Enga fyrirhöfn mín vegna.
— Ég er með það hérna í skrifborð-
inu.
— Það er sama. Tími minn leyfir ekki
dosk. Það var yxna belja hjá mér og
ég er að sækja tarf.
Eitt stórt og kjánalegt Ha: myndaðist
á andliti sýslumannsins. Svo kom þögn,
eins og þær, sem stundum verða á und-
an hávaðaveðrum. Guðmundur sagði:
— Hvað er það nú aftur, Sem ég
ætlaði, að vilja hingað. Aftur varð smá
þögn.
— Já, nú man ég það. Ég ætlaði að
fá drossíuna mína tekna af skrá yfir
veturinn. Fleira var það ekki. Og vertu
nú sæll.
Dyrnar lokuðust á eftir honum.
Sýslumaðurinn gekk að stólnum og
studdi sig nokkra stund við borðrönd-
ina, en seig svo niður í setuna mjúka
og þægilega. Hann heyrði þá frammi
ganga frá, loka og fara. Annars engin
hugsun, bara starað og tíminn látinn
bera sig áfram, eins og á að ósi. Hann
varð oft svona máttvana, þegar eitthvað
gekk á móti. Svo mundi hann eftir kind
unum og fór að líða betur. Hann hirti
fé sitt sjálfur. Hann gaf morgungjöfina
áður en hann fór á skrifstofuna, en
bætti svo við það og brynnti því eftir
skrifstofutíma á kvöldin. Hann stóð upp
af stólnum, lokaði skrifstofunni, gekk í
gegnum íbúðina, klæddi sig í hlífðar-
fötin og opnaði útidyrnar. Það var snjó-
laust, svellrunnin jörð, stjörnubjartur
himinn og logn. Hann fann hið góða,
hreina loft fylla lungu sín og herti
gönguna þennan spöl að húsunum. í
fjárhúsunum átti hann hægast með að
finna sjálfan sig. Menn sögðu að svip-
urinn af þeim daufdumba kvikfénaði
træði sér stundum fram fyrir embættis-
svipinn á skrifstofunni á daginn.
Hann opnaði dyrnar á fjárhúsunum
og fann hina stæku og heitu lykt koma
á móti sér, sem verður í löngum inni
stöðum af taði og ull, þar sem fé bleytir
undir sér. Honum fannst lyktin góð og
andaði henni djúpt að sér á meðan
hann skrúfaði frá vatnskrananum og
lét renna í brynningarstokkinn.
Síðan sópaði hann garðann og kastaði
moðinu út á hlaðið handa fuglum og
vindum. Hann hafði tekið fé sitt snemma
þennan vetur: það var búið að gefa
geil eftir endilangri fúlgunni. Hann fann
nálina í stæðunni vinstra megin við
tóftardyrnar, greip hana með sér og
byrjaði að leysa upp fyrir sig þar sem
heyið var hæst. Hann hafði ekki mun-
að eftir atburðum dagsins fyrr en nú,
að þeir komu fram í huga hans, ferskir
og Ijóslifandi, þar sem hann stóð með
nálina reidda í höndunum. Hann rak
því nálina af alefli upp í geilarloftið
og fann að hún kom í eitthvað hart.
Aftur lagði hann til þessa ósýnilega
hlutar. Hann var búinn að taka á sig
mynd alls þess, er hann taldi sér óvin-
veitt og andstætt. Hann hamaðist lengi
enn, þangað til eitthvað þungt féll í
höfuð hans og steyptist fram fyrir fæt-
ur hans. Tunna. Einhverjar dreggjar
úr henni vættu annan fót hans.
Kunnugleg lykt, sætbeisk angan bland
aðist ilmi heysins fyrir vitum hans.
Hann lagðist á hnén framan við opið
á tunnunni, rak fingurinn inn í hana
þangað til hann fann fyrir þessu vota,
lyktaði af honum, rak tunguna í hann
og fann að þetta var soðið og harla
gott. Hann leit í kringum sig en mundi
ekki eftir neinu íláti. Jæja, hugsaði
hann, sáttur við himin og jörð. Það
verður þá að hafa það og tróð sér inn
í tunnuna og sötraði stórum þennan
poll, sem lá í hveli hennar.
Honum varð flökurt á meðan hann
var að gefa á garðann en harkaði af
sér á meðan hann var að ljúka því.
Það leyfði ekki af hann kæmist óstudd-
ur heim og inn á klósett, þar sem hann
byrjaði að selja upp. Það var lengi á
eftir, eins og hann ætlaði að æla lifur
og lungum. 1. jan. 196S.
RABB
Framlhald a£ bls. 16.
veröri byggðarsögu. Það hlyti að
orka á gestinn að ganga inn í
rökkvaðan skála, þar sem langeld-
ur logaði á gólfi en skapker stæði
skammt innan við dyr og veggir
vœru skaraðir skjöldum.
Jón Hnefill Aðálsteinsson.
A
erlendum
bókamarkaði
The Prize. Irving Wallace. Four
Square 1967. 9/6.
Þetta er ein hinna mjög löngu
bandarísku skáldsagna, sem virðast
lesnar þótt langar séu. Sagan er um
rithöfund, sem hlýtur Nobelsverðlaun-
in, baráttu hans og vonbrigði. Höfund-
ur segist háfa unnið að þessari bók í
fimmtán ár, og maður hlýtur að freist-
ast til þess að álíta, að hann hefði getað
varið þeim svolítið betur.
Journals 1889—1949. André Gide.
Translated, selected and edited by
Justin O’Brien. Penguin 1967.
Dagbækur Gides eru ein merkasta
heimildin um hann sjálfan og þann
heim, sam hann byggði. Hann var í hópi
þeirra manna, sem mest áhrif höfðu á
andlegt líf samtíðar sinnar. í þessum
dagbókum má fylgjast með ferli hans
sem rithöfundar og tilorðningu verka
hans. Hann hafði alltaf náin afskipti af
deilumálum samtíðarinnar, „fann til í
stormum sinna tíða“ og því vaknar lið-
inn tími á þessum síðum.
Afstaða hans til eigin verka, heiðar-
leilki hans og harðýðgi við sjálfan sig
kemur glöggt í ljós í þessum dagbókar-
skrifum. Dagbækur Gides komu fyrst
út á ensku á árunum 1947—1951 í fjór-
um bindum. Útgefandi þessarar útgáfu
hefur valið úr þeim, það efni sem
Gide sjálfur hefði ekki nefnt blaða-
mennsku. En samkvæmt kenningu hans
sjálfs er blaðamennska „allt það, sem
verður síður eftirtektarvert á morgun
en það er í dag.“
Storia di Roma. Indro Montanelli.
Rizzoli — Milano 1965. Lire 1600.
Montanelli er blaðamaður og rithöf-
undur, hann hefur ferðazt vítt um álf-
ur og hefur stundað hinar margvísleg-
ustu atvinnugreinar. Merkustu bækur
hans utan þessarar eru rit um Gari-
valdi og Dante og Grikkjasaga. í þess-
ari bók rekur höfundur sögu Rómar frá
því um 2000 f. Krist og fram til 476 e.
Krist. Saga Rómar er saga heimsins og
höf. rekur þessa sögu með slíkum ágæt-
um að bók hans hefur verið endur-
prentuð tíu sinnum síðan hún kom út
í fyrstu í ágúst 1959. Bókin er mjög
smekklega prentuð, enda standa ítalir
mjög framarlega í allri bókagerð.
25. febrúar 1968
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15