Lesbók Morgunblaðsins - 07.07.1968, Blaðsíða 3

LÁTE) GAMLAN
MANN _____
í FRO
Fyrir sJcömmu kom út í
Englandi bók eftir Julien
Cornell um réttarhöldin yf-
ir hinu heimsfræga ljóð-
skáldi, Ezra Pound. Af því
tilefni fór Cyril Connolly
til skáldsins, sem nú býr
nálægt Rapallo á Ítalíu.
Grein þessa skrifaði hann
um heimsókn sína og bók
Cornells.
E.
1 g hef líklega verið ein.n þeirr-a fáu,
sem hlustaði á útvarpsdagskrár Ezra
Pound's frá Ítalíu í heimsstyrjöldinni.
Framsögn hans var sérkennileg, h.ann
var oft æstur og lá mikið á hjarta:
„Þett’ er Ponn’ ... “ og ég man
að hann veittist gegn Churchill og sagði
að við borguðum Gyðingum okurvexti
um laið og við drægjum andann. Nokkr-
ir af bókmenntaþáttunum, um Joyce,
Cummings, „Blast“, Cocteau og Céline,
hafa verið gefnir út í fágætu smákveri:
„Ef þetta eru landráð,“ (Siera 1948) af
aldavini hans Olgu Rudge.
„Landráð“ Pounds voru þessir út-
varpsþættir. Eftir að Bandaríkin voru
komin í stríð við ítalíu, hélt hann á-
fram að ráðast gegn hinu gyðinglega
leyniafli, sem hann sagði vera að baki
Churchill og Roosvelt. Hann áleit
þetta leyniafl hafa náð heimsyfirráð-
um og svikizt aftan að Bandaríkjamönn-
um og náð algjörum undirtökum í fjár-
málalífi ríkisins. Með ‘ það í huga, sem
Þýzkaland, bandamaður Italíu hafði þá
þegar gert Gyðingum, háum sem lágum,
virðist engin afsökun koma til greina.
Auðvitað vissi Pound um þær ofsókn-
ir. Hvort sem þetta voru landráð eða
ekki finnst mér fremur að leita beri skýr
inganna í skaphöfn Pounds og hinum
einkennilegu mótsögnum í eðli hans,
sem bæði fyrr og síðar hafa komið fram.
En það var fyrir gagnrýni hanis á
bandarísku ríkisstjórninni, sem hann
var leiddur fyrir rétt, ákærður fyrir
að hafa „veitt óvininum aðstoð og fyrir-
greiðslu". Pound hélt fram, „að land-
ráðin hefðu verið framin í Hvíta hús-
inu, en ekki í Rapallo.“ Þyngsta hegn-
ing fyrir landráð var rafmagnsdauði,
en vægasta refsing 10.000 dollara sekt
og fimm ára fangelsi. Mörgum fannst,
að síðari refsingin hefði vérið réttlát,
með tilliti til aðstæðna og hins raun-
verulega verknaðar. Þegar Pound gaf
sig fram í maí 1945 var hantn sextugur.
f sjö mánuði var honum haldið í al-
gjörri einangrun í ömurlegri þaklausri
vistarveru í einangrunarbúðum í Písa.
Eini félagi hans var samfangi, svert-
ingi, sem bar honum máltíðir. í þessari
vist fékk hann. mjög alvarlegt taugaá-
fall og var þá fluttur í kofa með þaki.
Þar skrifaði hann „Pisan Cantos.“ í
nóvember var konu hans og dóttur leyft
að koma í heimsókn hálfa klukkustund
daglega.
F
Síðari hluta nóvember var Pound
fluttur til Washington að svara til saka.
Fyrir réttinum var hann nær alveg
þögull og lögð var fram beiðni um
sýknu. Lögfræðingurinn Julien Cornell
liafði þá verið skipaður verjandi hans
fyrir milligöngu útgefandans James
Laughlin. Hann efaði ekki aðeins and-
lega heilbrigði Pounds heldur áleit
hann með öllu ófæran að koma fyrir
rétt. Fjórir sálsýkisfræðingar rannsök-
uðu Pound, þrír skipaðir af hinu op-
inbera. Allir nutu þeir mikils álits. Sér-
fræðingarnir fullyrtu allir, að Pound
væri geðveill og því óhæfur að koma
fyrir rétt. Sögðu þeir, að hann væri
illa haldinn af ofsóknaræði og bæri að
vista hann á viðeigandi stofnun, þar
sem hann gæti fengið lækningu. Því
var hann fluttur úr fangel'sinu til geð-
veikraspítala heilagrar Elísabetar. Þar
eyddi hann næstu 13 árum.
rið 1949 fékk Pound svokölluð
Bollingen verðlaun fyrir „Pisan Can-
tos“ en það var ekki fyrr en 1956, að
Robert Frost, sem naut fulltingis Eli-
ots, Mac Leish, Hemingways, Audens
og fleiri rithöfunda, tókst að fá vil-
yrði fyrir lausn hans. Árið 1958 var
honum sleppt og hélt hann þá aftur til
ítalíu. Pound kom til London að vera
við minningarathöfn um Eliot og var
hylltur ákaflega á Spoleto hátíðinni
1965. Þar las hann inn á nokkrar þlöf-
ur.
Nú býr hann í húsi nálægt Sant’Am
brogio. Þetta er lítið hú's á hæðun-
um með útsýni yfir Rapallo. Þangað
liggur aðeins troðinn götuslóði. Á
veturna býr hann í Feneyjum. Þótt
Pound sé orðinn áttræður er hanm
enn líkamlega hraustur. En árin
hafa sett mark sitt á hann. Ólgan
og eldmóðurinn hafa dvínað. Nú er
þar blíður, Ijúfur og þögull, gamall
maður. Enn skrifar hann ljóð. Marg
ir álíta það beztu ljóð okkar tíðar.
(Úr bók J. Cornells).
Ég er nýkominn úr tveggja daga dvöl
á heimili hans, í Rapoilo nýbur hann
góðrar umönnunar Olgu Rudge, sem
líka er eina manneskjan, sem skilur og
getur túlkað mál hans og hugsanir, því
heita má, að hann mæli aldrei orð. Ég
held hann hafi sagt tólf orð þær tólf
klukkustundir, sem ég átti með honum. L-
rá húsi hans í fjallshlíðinni er
mjög fallegt útsýni yfir vötn og hæðir
vaxnar cyprusviði og olívutrjám. Mjög
ítalskt landslag, en líka svipað kín-
verku umhverfi snemma á mistruðu
hausti. Herbergi eru fá og afar ein-
föld að búnaði. Spölkom frá er St.
Ambrogio kirkjan og veitingahús. Þar
snæddum við undir krónum trjánna.
Pound er heilsuhraustur og gengur mik
ið eða tekur vagn til Rapallo og ætlar
jafnvel að skreppa til Canada og opna
þar ljóðskáldhátíð í Montreal. Hann er
mjór eins og strá. Ég hef heldur aldrei
þekkt neinn, sem lagt hefur minna upp
úr mat eða áti.
Mér fannst hann allur vera orðinn
tvö dimmblá augu. Þegar við hittumst
hélt hainn lengi í höndina á mér og
istarði á mig þessum stingandi augum
og mér fannst ljótleikinn hrannast á
mig. Um leið var eins og óhreinlyndið
flagnaði af mér, líkt og þurrum lauk
og hið innra fannst mér blasa við enn
meira óhreinlyndi og ljótleiki. Allt and
lit mitt varð hræðileg heimskugretta (ég
á oft erfitt að horfa í augu fólks), ég
dró til min höndina og sneri fré.
Pound sagði eitthvað, sem hljómaði
eins og „Þetta er þá listamaðurinn" og
ég leit við til að gá, hver væri kominn,
en við vorum aleinir.
„Þeir sem vita tala ekki,
'þeir sem tala vita ekki ... “
Jr essar línur úr Taó virtust koma
heim við afstöðu hans og mér var ekki
ljóst, hvort hann vildi líka að aðrir
væru þöglir, eins og Carlyle og Tenny-
son. Pound tekur vel eftir öllu og virð-
ist skilja allt. Þetta var eins og að
snæða með erkienglinum. Síðari hluta
dagsins skoðaði ég safn Olgu Rudge af
útgáfum á verkum Pounds. Þarna voru
„Cantos" frá 1930, þar sem nöfnin vant-
aði í Inferno (14, 15), en þeim hafði
verið bætt inn í og ég sá, að það voru
Churchili, Wilson, Balifour og Zahar-
off. Ég las aftur Mauberley og meira í
Cantos og fór síðan niður í te.
Mér fannst niðurstaða þessarar upprifj-
unar hafa orðið: Rífið allt, byrjið að
r.ýju, reynið að taka hlutina alvarlega.
„Nú, þetta hefur Pound alltaf verið
að segja . . . “ sagði Olga Rudge. Ungur
ítali var í heimsókn. Hann hafði tek-
ið þátt í að hljóðrita ljóð Pounds. Við
hlýddum á nokkrar upptökur frá Spo-
leto. Við sátum og hlustuðum, tvö okk-
ar fylgduist með á bók og heyrðum
töfra hinna eldri Cantos streyma fram
og nokkuð af Pisan Cantos. Önnur
Canto, sem ég hafði ekki heyrt fyrr,
fannst mér nánast eins og kínverskt
ljóð. Hinar allra nýjustu þeirra vöktu
hjá mér bæði undrun og aðdáun.
Ég horði með athygli á gestgjafa
minn hlusta á þessi ljóð sín, lesin gam-
alli rödd, sem stundum muldraði eitt-
hvað óskýrt, en leiðrétti jafnan strax,
Framh. á bls. 13

F. Carcía Lorca:
Förusveinsljóð
Cordoba.
Ein og fjarri.
Klárinn svartur, máni stór,
olífur í söðulpússi.
Vel sem ég þekki leiðirnar
aldrei næ ég Cordoba.
Fram um heiðageim og vind,
klárinn svartur, máni rauður.
Á mig horfir nú dauðinn
frá turnum Cordoba.
Æ, þessi vegur svo langur!
Æ, klárinn minn góði!
Æ, að mig hremmir dauðinn
fyrr en ég næ Cordoba!
Cordoba.
Ein og fjarri.
Geir Kristjánsson þýddi.
7. júlí 1968
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3