Lesbók Morgunblaðsins - 07.07.1968, Qupperneq 10

Göð/ hirðirinn
Framh. af bls. 2
Vonandi birti upp með kvöld-
inu. Þar kom að smávegis ljósa
skipti bentu til að máni gamli
hefði tekið við af eldhnettinum
hinum megin sjónbaugs: Bene-
dikt rak skíðin í stóreflis stein
og vildi ekki hætta á endur-
tekningu. Næstu kiöpp þuklaði
hann vandlega, þóttist bera
kennsl á hana. Stefnunni hafði
hann haldið, það bar ekki á
öðru, en bori'ð hjá fram. Að
taka ný mið að næturlagi í
kófi er æði torgert, en þar sem
il segir til um örlítinn halla
undir fæti lánast það stöku
sinnum.
T
i venn tæki ómissandi
hafði öræfafarinn jafnan með
á þessum haustgöngum sínum:
langan broddstaf og létta tré-
skóflu. Var því auðgert að
moka sig niður á hlerann og
losa um hann. Ferðalangurinn
fetaði sig ofan moldarþrepin
og aðstoðaði Eitil sömu leið.
Leó var fær í flestan sjó. En
sá léttir að losna úr greip gern
ingaveðursins og loka það úti!
Eitill hristi sig svo af honum
stóð kófið. Leó ýlfraði, þótti
sér misboðið, en hlaut að losa
sig við klapahjúpinn á líkan
hátt. Húsbóndinn fann í fór-
um sínum tólgarkerti og kveikti
á því, tíndi natinn af félögum
sínum klepra sem þeir réðu
ekki við. Að svo búnu skóf
hann snjóinn af sjálfum sér,
kveikti á prímusnum, viðaði að
sér snjó að bræða, stakk upp
í göt þau er verstu strokurn-
ar lagði inn um. Eitli gaf
hann tuggu og vænan köggul
að gæða sér á, opnaði malinn:
kjötið var gaddað, og hann
fékk tannkul af að bryðja
brauðið. Er kjötið hafði þiðn-
að svo ætt væri rétti hann Leó
aðra hvora sneið og smurðan
brauðbita inn í milli. Kominn
miðvikudagur, og enda þótt
Bensi hefði haldið spart á og
ekki blygðast sín fyrir að
þiggja bita hjá byggðasmölun-
um, átti hann ekki eftir nema
sjö bita af kjöti, brauðskammt-
urinn rýr, en viðbit nægilegt.
Bót í máli að þungir á fæti af
ofáti yrðu þeir Leó ekki. En
hvað gekk að Ijósinu? — og
prímusnum! . . . Hann hafði
gengið fullvel frá hleranum,
kom á daginn, og lagaði það.
Kveikti síðan aftur á kerti og
eldavél. Kaffi-ilmur fyllti gren
ið. Blóðið naut þess notalega
að næra slaknaða limi. Að mál-
tíð lokinni sveipaði Benedikt
um sig ábreiðunni góðu, kom
heypokanum fyrir undir höfði
sér, sá um þeir Eitill hefðu yl
hvor af öðrum, en við hnésbæt
ur hans hringaði sig Leó. Síð-
an var sofið.
Aflúinn hrökk leitarmaður
inn upp af svefni. Áður þreyt-
an næði aftur undirtökunum
svifti hann af sér ábreiðunni,
hratt galvaskur hleranum á
gátt. Glaða tunglsljós! Sofið yf
ir sig hafði hann ekki, nema
ef vera skyldi að honum hsfði
orðið á að tvídægra. Flís af
fyrra dags nesti skiptu þeir
Leó á milli sín, sömuleiðis
hálfri flatköku. Eitill átti að
fá að hvíla sig, enda dasaður
af að vaða lausamjöll ofan á
stopulum skara allan guðs-
langan gærdaginn. Áður yfir
lyki mundi hann þurfa á sínu
að halda ef að venju léti. Bensi
birgði hann upp af heyi og
snjó, bjó tryggilega um hlemm-
inn. Sjálfgefið að nota góða
veðrið til að leita Jökullindir-
nar. Leiðin þangað var mest-
megnis í fangið: áður varði
var hann farinn að herða göng
una. Þar sem undan hallaði lét
hann bruna. Þá stundina tókst
hærunum ekki að draga elli-
belg yfir unglingsútlitið: rjóð-
ir vangar og glampi í augum
átti vel við tvísnúið efrivarar-
skeggið, ennþá óhrimgað nema
í aftakafrostum.
Fé fann hann ekki svo orð
væri á gerandi: ræfil af rollu
í skafli. Rebbi hafði orðið á
undan honum. Þetta hafði hann
fyrir slæpingsskapinn! Fámál
fjöllin í kring létu sem þau
sæi hann ekki. Æði smásmugu-
legt að erfa við hann hvíldar-
dagana hinum megin ár! Niður
lútur lét Bensi skíðin fleyta
sér, napur á manninn. Kvöldið
það smakkaðist honum hvorki
matur né drykkur, og svefn-
samt varð honum ekki. Lagði
upp eldsnemma með hund og
haustgelding.
H ann hafði hvesst á norð-
an rétt einu sinni, en aldrei
fór það svo að Bensi hlyti ekki
umbun fyrir einbeittni sína:
árla föstudagsins rakst hann
á tvær kindur, rétt á eftir aðr-
ar tvær. Er degi hallaði gekk
hann fram á þá fimmtu, en allt
reyndust þetta með ódæmum
bágrækir ferfætlingar: að kafa
ófærð í öfuga átt við beitar-
snapir þær, er höfðu bjargað
þeim, var þeim þvert um geð.
En Eitill kunni á þeim lagið:
lézt jafnákveðinn í að hundsa
hund og mann: notaði sér
hvern rinda og harðfennisháv-
aða, en sá um að stýra flótt-
anum í rétta átt. Þegar ekki
var annars kostur lagði hann
út í hreina ófæru, lofaði hús-
bóndanum að taka við af sér
— að vissu marki.
Að hafa hann með sér heim
í skjólið var ógerlegt: hann
yrði að gæta flökkufjárins,
enda undir það búinn. Tók sem
óðast að krafsa: var umhugað
að gefa óþekktarskjátunum gott
eftirdæmi. Bensi kvaddi hann
þakklátum huga, en notið þæg-
indanna fyllilega án hans
myndu hvorki hann né Leó
geta: og þar sem minnst
var á munum um vegalengdina
og von á landpóstinum í sælu-
húsið, gat Benedikt ekki á sér
setið að reyna að ná sambandi
við sína líka, fá að vita hvað
rétt klukka væri, og dagur, þó
ekki væri annað. En varð full
seinn á sér. Það hefði hanp
getað sagt sér sjálfur.
f sæluhúsinu hitti hann fyrir
hestana. Pósturinn gisti að
sjálfsögðu að Jökulheimum.
Benedikt étti brauðsnúð í vasa
sínum, ákvað að bíða. Þeir
gætu haft gott af að láta líða
úr sér, Leó og hann. Einhverja
hressingu kynni bréfhirðirinn
af hafa upp á að bjóða. Skyndi
draumar örþreytts manns und-
ir vikulokin. Löngu fyrir dag
var hann á leið vestur: þegar
til kom reyndist ógeriegt að
bregðast Eitli. Fyrirmyndarfár-
viðri umlukti leitarmanninn og
hvuta hans. En Benedikt kunni
áttir og öræfastigu utanbókar,
varð ekki skotaskuld úr að
ganga fram á Eitil og útigangs-
liðið Á meðan dagur entist
þokaði hann hópnum svo um
munaði nær heimahögum, og
var þó gegn veðri að sækja,
færðin afleit og varla stætt í
verstu lotunum.
Baráttan við höfuðskopnur-
nar, og hinar, hafði fengið á
hann, enda af litlu að taka í
kviðarholinu. Aftur yfirgaf
hann hópinn í forsjá Eitils,
tók mið á gre-nið. Það hafði
kingt niður snjó. Vonlítill um
þrautalendinguna stakk hann
stafnum í fönn, lét hann halla
gegn norðri, leitaði sér skjóls
í skafli og Leó hið sama, létu
fenna að sér. Notalegt ofan á
öll ósköpin er á gengu. Bene-
dikt lét sér líða í brjóst. Er
fötin þiðnuðu gerði rakinn vart
við sig. Holdvotum manni reynd
ist snjóbælið hráslagaleg vist-
arvera. Þeir félagar fikruðu
sig upp úr skaflinum, nú mann
hæðarþykkum. Broddstafinn
hafði galdrabylurinn gleypt.
Vestangarri og frostharka með
fádæmum freistuðu til að leita
á ný skjóls í fönninni, en nú
var aðeins tvennt til: að hafa
upp á greninu eða gengið
mundi verða fram á hrerið af
honum einhvern tíma síðar,
eins og svo mörgum öðrum ör-
æfasauð, og raunar ekki um
vandara honum en hinum.
Að hann skalf eins og hrísla
gerði honum hægara fyrir að
verjast því að fötin frysu að
holdi. En sá helgidagur. . . .
Eða hvort beldur var: dagur
eða nótt, á tólfta sólarhringi frá
því þeir lögðu upp frá Hrauni.
Jæja: pósturinn mundi hafa
huggað menn með vissunni
um að hann væri uppi-
standandi. Gat Bensi því
áhyggjulaus snúið sér að því
að leita uppi grenið og nestis-
leifarnar, hættan af kali hjá
liðin, nema hvað efrivararskegg
ið gerði sig líklegt til að kæfa
hann. Það var ekki auðhlaupið
að því að viða að sér vasa-
hnífnum og hárbeittur var
hann ekki. Og er í greni'ð kom
reyndist ógerlegt að kveikja.
Benedikt náði sér í þurra ullar-
peisu, kom eldspítnastokknum
fyrir inni á sér, hallaði sér,
náði að festa blund, Þegar
hann vaknaði voru eldfærin í
lagi. Fjóra kjötbita áttu þeir
Leó eftir, ögn af smjöri og syk
urlús. En þetta yrði síðasti
kaffibollinn. Og á morgun Þor-
láksmessa.
Mánudagur til mæðu. Eða
svo fannst Bensa er hann vakn
aði. En vera kynni að hlaðið
hefði í Fljótið: að hann gæti
fleytt sér yfir á skíðunum: set-
ið að Jökulheimum aðfangadag
í vellystingum praktuglega. Vita
skuld reyndist árfjandinn ófær
En það hafði smalinn svikuli
upp úr krafsinu, að hann varð
kinda var: messa heilags Þor-
láks fór í að eltast við á og
lamb, sem báðum var meinilla
við að láta ánetjast. Með hörku
brögðum tókst að bjarga þeim
undir verndarvæng Eitils: en
vonin um að komast langleið-
ina til byggða nóttina helgu
um leið fokin út í veður og
vind. Dauðuppgefinn drattaðist
Benedikt heim í grenið, skol-
aði smurðu freðkjöti niður með
volgu vatni. Aðfangadagur
fór í að selflytja Eitil og söfn-
uð hans ofurlítið nær byggðu
bóli.
J óladag mátti heita logn
en hlóð niður snjó, illfært á
skíðum hvað þá gangandi. Bene
dikt vonaði að geta beilsað upp
á að Hrauni annan dag jóla.
En margt fer öðru vísi en ætl-
að er. Hvergi markaðl Tyrlr
rindum, en rofabakkar og mela
börð komin í kaf. Engin önnur
leið en að troða slóð með Eitil
í fararbroddi að baki sér, Leó
aftastan, hágeltandi. Er skyndi
lega hvessti var með öllu von-
laust að brjótast lengra.
Benedikt batt á sig skíðin,
skondraði í áttina. Að þeir
fundu grenið var Leó að þakka
einvörðungu. Benedikt hafði
borið hjá fram, en hvuti tók
að gjamma ávítandi og lét svo
illa, að eitthvað hlaut að hafa
farið aflaga.
Annan dag jóla einsetti leit-
armaðurinn sér að vera kom-
inn heim með hópinn áður dag-
ur væri af lofti. Upp úr mið-
nætti vakti hann Eitil og skjól
stæðinga hans af værum blundi
Báðir tveir gerðu þeir sitt ítr-
asta, en Leó reif kjaft það
grimmilega, að hver sú kind
sem þekkti hann ekki hlaut að
skelfast. Veður, sem er vont fyr
ir, getur harðnað svo að hverri
skepnu verði erfitt um andar-
drátt. Benedikt sá fram á, að
annað hvort yrði hann að gefa
frá sér eða eiga á hættu að
verða úti með ferfætlingunum
sínum á þessu fánýta ferðalagi.
Það er hlutskipti mennsks
manns, að mega ekki undan
bregðast að axla skömm og sví-
virðu, sé ekki annars kostur.
Benedikt fól forystusauðnum
rétt einu sinni fjárhópinn og
tók stefnu í að hann taldi rétta
átt. Mátulegt þeim er lætur tefj
ast að óþörfu og gleypir nesti
sitt án nauðsynlegrar forsjálni
Elli gamla hafði komið á hann
mjaðmarhnykk, enda hafði
hann alla daga afstyrmi og ó-
nytjungur verið.
Undir vökulokin bar hann
að garði á Hrauni og var tekið
sem úr helju heimtum. Hvar er
nafni minn? spurði hann fálega
Um elzta soninn vissu hjónin
það eitt, að hann hafði brugð-
ið sér af bæ. Ég ætlaði að fá
hann með mér innyfir á meðan
tungls nýtur við, andvarpaði
fjallgöngumaðurinn. Bóndi
taldi hann ekki með öllum
mjalla: annars væri hér dug-
andi menn saman komnir, en
engir svartálfar: Okku-r er tam
ast að athafna okkur að degi
til. Á meðan ætti rekstrinum
að vera óhætt í vörzlu Eitils.
Benedikt lét það gott heita.
Bjargarsveitin bjó sig af kost-
gæfni. Morgunstund gefur gull
í mund. En á það til að vera
sein á sér. Silak-eppirnir ráð-
settu voru sem óðast að undir-
búa stórvirkin er Benedikt
yngri og tveir aðrir aplakálfar,
sem hafði leiðst biðin og lagt
út í grimmdar stórhríð berhent
ir að kalla, skiluðu sér ofan
hlíðarnar með Eitil í farar-
broddi fyrir fannbörðu fjórt-
áneygðu útigangssjöstirni, sem
eigandi hans hafði trúað hon-
um fyrir. Það var óvenjulegt
að sjá haustgeldinginn stinga
við fæti — eða raunar öllum
fjórum. En greyskinnið varð
að hlífa klaufum blóðrisa af að
krafsa gadd. Bensi yngri hafði
gert honum skó á alla fjóra
fætur: í þeim arkaði hann til
móts við Benedikt eldra á hlað
varpanum á Hrauni, hnakka-
kertur — gat skilað af sér
skammlaust. Bensa eldra brá
svo við að hann skellti upp
úr, lagði hönd yfir herðar
nafna sínum, þakkaði honum
innvirðulega fyrir Eitil -— og
þá alla saman.
Þökk þeim sem þökkin ber,
anzaði Benedikt yngri og setti
f herðar, leit sem snðggvast yf-
ir fríðan hóp kostulega upp-
dubbaðra bjargvætta en festi
ekki auga á neinum sérstak-
lega, enda ekki til þeirra orð-
um vikið.
Gunnar Gunnarsson.
KAFFISOPINN...
Framh. af bls. 9
í byrjun 20. aldar var
svo komið, að mörg lönd
milli hvarfbauganna
byggðu afkomu sína fyrst
og fremst á kaffirækt og
útflutningi. Mest er þó
kaffiræktin í Mið- og Suð-
ur Ameríku en margir
telja að bezta kaffið komi
frá Costa Rica og Guate-
mala. Þá þykir Javakaffið
og hið afríska Kenyakaffi
með afbrigðum gott og
Santos kaffið frá Brazil-
íu er talið méð jafnbeztu
kaffitegundum, sterkt á
bragðið en ekki ýkja fínt.
Eins og sagði að framan
eru til margar mismun-
andi uppskriftir af kaffi-
drykkjum, bæði heitum og
köldum og oft er kaffinu
blandað saman við aðra
drykki til dæmis kakó og
einnig við ýmsar vínteg-
undir. Kaffiís þekkjum við
líka og ískaffi, sem er góð-
ur drykkur í heitu veðri.
Hér getum við nokkurra
uppskrifta frá nokkrum
stö'ðum, ef einhver skyldi
hafa gaman af að reyna
kaffið á nýjan hátt. Nú
orðið fást ýmsar tegundir
af kaffi í verzlunum á ís-
landi, að vísu færri en
æskilegt væri, en ástandið
er þó sýnu betra í þeim
efnum en það var fyrir
nokkrum árum. Við verð-
um að notast við þessar
tegundir í tilraunum okk-
ar, þegar aðrar betri eru
ekki fyrir hendi.
Café Brulot nefnist alveg
sérstök uppskrift sem „fín-
ar kaffikerlingar" bjuggu
stundum til í gamla daga
á hátíðlegum stundum.
Nú er þetta kaffi fastur
lfður á nokkrum veitinga-
húsum erlendis, sérstak-
lega mun veitingahúsið An
toine í New Orleans í
Bandaríkjunum frægt fyr-
ir þetta kaffi. 1 fjóra bolla
af kaffi þarf eftirfarandi:
6 stk. molasykur, 8 krydd-
nellikur, 1 kanelstöng,
börk af einni appelsínu, 4
lítil glös konjak og 4 bolla
af sterku kaffi.
Við setjum sykurinn,
nellikurnar, kanel og app-
elsínubörkinn í ílát, bezt
er að hafa eldfast ílát ein-
hvers konar, og hellum
yfir þetta konjakinu, sem
áður hefur verið hitað
upp. Því næst tökum við
eldspýtur og kveikjum í
og nú hrærum við í þessu
í tvær mínútur. Síðan er
kaffinu hellt varlega út í
og stöðugt hrært í á með-
an. Jafnframt þessu era
bollarnir hitaðir og loks
er drykknum hellt í þá
gegnum sigti. Þar með er
drykkurinn tilbúinn og
þeir segja sem reynt hafa
að hann sé hreinasta af-
bragð.
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
7. júlí 1968