Lesbók Morgunblaðsins - 22.09.1968, Blaðsíða 14

A
erlendum
bókamarkaði
Lauguage and Silence. Essays 1958 -66.
Georga Steiner. Faber and Faber 1967. 50,-
Greinarnar, sem hér birtast eru með því
beza sem birzt hefur þeirrar tegundar
undanfarin ár. Greinarnar fjalla einkum
um lunguna, um tunguna og stjórnmálin,
málið og framtíð bókmenntanna og ánauð
þá sen þjakar málið, þar sem lágkúrulegir
og hflimskulegir stjórnarhættir ráða, niður
koðmm málsins og spillingu fyrir áhrif
póliti jkra lyga. Höfundur ritaði þessar
greinar í tilefni vissra atburða: útkomu
bókar, uppfærzlu leikrits eða stjórnmála-
legs viðburðar. Kveikjan hefur verið hrifn-
ing eða hneykslan. Höfundur telur að þeir
tímar, sem við lifum séu einstakir og at-
burðir þeirra sumir eigi sér enga hliðstæðu
í sögunni. Gasklefamorðin brjóti blað í
sögu mannsins og uppkoma vélmennisins
sé rökrétt afleiðing af afsiðun þjóða, sem
hafa verið taldar með þeim menntuðustu.
Höfundur skrifar af vandlætingu, sem á
meir en fullan rétt á sér og hann býr yfir
þekkingu og gáfum, sem rísa hátt yfirlogn-
mollulegan hversdaginn. Hann minnir sums
staðar á kraft þeirra fornu spámanna, sem
húðstrýktu lygina, svikin og lágkúruna og
kváðu ofurmannlegt þrek í þjóð sína fyrr-
um. Það er ákaflega gott að heyra þrótt-
mikla og sanna rödd, sem nefnir hlutina
sínum réttu nöfnum, kallar lygina lygi og
svikin svik. Það heyrist nóg og nóg er
skrifað af innihaldslausu blaðri og lágkúru
legum hálfsannleika. Þetta er ein þeirra
bóka sem er alltaf þörf hugvekja og ættu
sem flestir að lesa hana.
The Social Contract. Jean-Jacpues Rouss
eau. Translated and introduced by Maurice
Cranston. Penguin Books 1968. 4,6
„Maðurinn er fæddur frjáls og hann er
alls staðar í hlekkjum. Þeir sem telja sig
herra annarra eru í raun þeim meiri þræl-
ar.
Hvernig verður þetta réttlætt og löglegt?
Þeirri spurningu álít ég mig færan um að
svara . . .“ Þannig hefst þetta fræga skrif
Rousseaus, sem ýmsir telja kveikjuna að
frönsku stjórnarbyltingunni og rómantík-
inni með öllu því sem þar á eftir fylgdi.
Útgefandi skrifar ágætan formála og at-
hugagreinar eru neðanmáls. Þetta er ágæt
útgáfa.
Fridrich Nietzsche: Werke in zwei Band-
en I - II. Auf Grund der dreibandigen Aus-
gabe von Karl Schlechta herausgegeben
von Ivo Frenzel. Carl Hanser Verlag 1967.
DM. 30 -
Það er ekki langt umliðið að það vitnað-
ist fullkomlega hvernig verk Nietzsches
höfðu verið bjöguð og skæld í fyrri útgáf-
um. Þessi útgáfa er byggð á útgáfu Schlec-
hta frá 1954 -56 og í þeirri útgáfu kemiur
fram að systir Nietzsches hafði átt hlut að
miklum fölsunum á ritum hans og hafi
skekkt og bjagað önnur, með því að sleppa
úr og bæta inn í klausum. Ýmsir „fræði-
menn“ höfðu stutt þessa hvimleiðu kven-
persónu við þessi verk og aukið við fals-
anirnar.
Hugsunarháttur Þjóðverja um og eftir
aldamótin var ekki dáður af Nietzsche og
verk hans oft algjör fordæming á Þjóðverj
um, því var ekki að undra að bæði þessi
systurnefna og ýmsir þýzkir ættjarðarvinir
vildu fela hina sönnu skoðun heimspekings
ins á ýmsu, sem honum féll ekki alls kostar
í fari þjóðar sinnar. Með valdatöku nazista
var þörfin enn brýnni fyrir nazistískan spá
mann og þar kom þessi kvenpersóna, systir
Nietzsches í góðar þarfir. Hún réð yfir
handritum hans og leikurinn var henni og
samstarfsmönnum hennar auðveldur. Þessi
útgáfa á að vera eins rétt og hægt er, sumt
var ekki hægt að bæta, eða það sem brennt
hafði verið og það var mikið nákvæmnis-
verk að hreinsa ritin af „viðbætum" Nietz-
sche-unnenda. Enginn heimspekingur á 19.
öld hefur haft slík áhrif og Nietzsche og
því er meira en full þörf á heiðarlegri út-
gáfu 'helztu verka hans, sem hér liggur
fyrir.
Doppelinterpretationen. Das Zeitgenöss-
ische deutsche Gedichtzwischen Autor und
Leser - Herausgegeben und eingeleitet von
Hilde Domin. 3. Auflage. Athenaum Verlag
1967. D.M. 19.80
Bókin er tilraun til þess að fullmeta og
skilja ljóð. Höfundur og lesandi skýra ljóð-
ið hvor um sig. Ljóðin eru valin, svo að
þau gefi sem bezt dæmi um hinar ýmsu
stefnur í þýzkum bókmenntum allt frá
Benn og Brecht. Bókinni er ætlað að verða
mönnum hvatning til ljóðalesturs. í for-
mála ræðir útgefandi afstöðu lesandans til
ljóðsins og hvað fellst í því „að skilja ljóð“.
Bókin er forvitnileg bæði skáldunum og
skýrendunum og auk þess öllum þeim
fjölda sem ljóð lesa, enda hefur hún verið
gefin út þrisvar á tveimur árum.
Horace. Eduard Fraenkel. Oxford Uni-
versity Press 1966. 13,6.
Bókin er rúmlega 450 þéttprentaðar blað-
síður, kom fyrst út 1957 og er þetta fjórða
prentun. Höfundur skýrir og rekur ástæð-
urnar til helztu kvæða og kvæðabálka
Horatiusar og glöggvar lesendann á gildi
þeirra og list. Höfundur ræðir einnig
fyrirmyndir skáldsins, áhrif fyrri skáldaog
samtíðarskálda og skoðanir hans á stjóm-
málum, þjóðfélagi og skáldskap. Bók þessi
hefur fengið mjög góða dóma fyrir víðtæka
þekkingu höfundar, smekk og skilning,
auk þess sem hún er mjög skemmtilega
skrifuð.
A Selection from Scrutiny. Compiled by
F.R. Leavis in two volumes. I - II. Cam-
bridge 1968. 30,—
Á árunum 1932-1953 gaf F. R. Leavis út
Scrutiny. Ymsar greinar tímaritsins urðu
síðar uppistaða í bækur og nú er úrval gef-
ið út í tveimur bindum. Það er mikill feng-
ur í þessu úrvali, því að tímaritið er löngu
uppselt og mjög erfitt að ná því heilu eða
einstökum heftum. í úrvalinu er að finna
ýmsar beztu greinarnar. Úrvalið fæst bæði
bundið og óbundið og er það bundna litlu
dýrara, kostar 42,—. Þetta var á sínum tíma
talið eitt merkasta bókmenntatímarit á
Englandi og það heldur gildi sínu.
Lunar Caustic. Malcolm Lowry. Cape
Editions 13. Jonathan Cape 1968. 7,6.
„Cape Editions" eru úrval bókmennta.
Lowry tók að skrifa þessa sögu 1934 og
hún er ásamt Ultramarine og Under the
Volcano meðal þess eftirtektarverðasta,
sem sett var saman fyrir og eftir síðustu
styrjöld. Ýmsir telja að Lowry myndi hafa
náð enn meiri snilli hefði honum auðnast
lengra líf, en því varð ekki að heilsa.Þessi
saga er ein þeirra, sem sýna hve óskapa
djúp er á milli þess sem er gott og hins,
sem er laklegt.
Language. Selected Readings. Edited by
R.C.Oldfield and J.C.Marshall. - Thinking
and Reasoning Selected Readings. Edited
by P. C. Wason and P. N. Johnson-Laird.
Penguin Modern Psychology 10-11. Peng-
uin Books 1968. 8,6 — 8,6.
Málið er lært, notað og skilið. Því verður
það efniviður ýmsra fræði og vísindagreina.
í tíunda riti þessa bókaflokks Penguiin
útgáfunnar eru prentaðar ýmsar greinar
um málið, hvernig það lærist, hvernig það
er notað og um starf þeirra svæða heilans,
sem stjórna máltækninni og margt fleira.
í ellefta bindinu fjalla greinarnar um
hugsunina, hvernig hugsun fer fram og
hvernig við drögum ályktanir. Þessum
efnum eru gerð skil frá mörgum hliðum. 1
báðum þessum ritum er fjallað um efnin af
færustu fræðimönnum og reynt er að koma
til skila allri nýrri þekkingu á þessum
sviðum.
The Frontiers of the Sea. Peter Ustinov.
Ustinov er með snjöllustu og fyndnustu
leikritahöfundum, sem nú eru uppi. Hann
hefur auk þess sett saman nokkrar smá-
sögur og aðaleinkenni þeirra er samúð með
villuráfandi mannkyni, fáfengileika þessog
einfeldni. Höfundur er einkar laginn að
lýsa eðli og einkennum ýmissa þjóða í
persónum sínum. Smásögugerð agar ekki
síður en leikritagerð og þessvegna virðist
Ustinov hafa náð valdi á þessu formi fyrr
en búast mætti við, vegna reynslu hans af
leikritagerð. Sögur þessar eru smellnar og
að baki eru oft dapurlegar hugsanir og
sárindi.
Chaos in the Night. Henry de Monther-
lant. Penguin Modern Classics 1966. 6.—
Höfundurinn er af spænskum ættum, fædd
ur í París 1896, hann hlaut kaþólska mennt-
un, tók þátt í fyrra stríði og ferðaðist víða
milll styrjaida. Fyrsta bók hans kom út
1934 og síðan hefur hann gefið út nokkrar
bækur og auk þess leikrit. Þessi saga er
saga útlaga, sem heldur óbreyttum skoðun-
um sínum og þegar hann finnur dauðann
nálgast hættir hann sér inn í ljónagryfjuna
og finnur þar breyttan heim, aðra við-
miðun og eldmóður hams tendrar enga elda
lengur. Bókin er mjög vel skrifuð og nú
eru tuttugu ár síðan síðasta skáldsaga hans
kom út.
Dante. T.S.Eliot. Faber and Faber. 1965.
Kver þetta kom í fyrstu út 1929, síðan
hefur það verið endurprentað í greinasöfn-
um höfundar og var aftur gefið út sér í
tilefni af sjöhundruð ára afmæli Dantes.
Skýrleiki og mikil þekking einkennir
þetta skrif, eins og flest það, sem höf. ritar,
auk ákveðins smekks og mótaðra skoðana
höfundar á því til hvers menn skrifi bækur
og hvað vekji menn til þess. Þetta skrif er
ágætur inngangur T.S.Eliots að Dante.
Winston S. Churchill. Vol. II. Young
Stateman 1901-1914. Randolph S. Churc-
hill Heinemann 1967 63.—
Fyrsta bindi þessa verks hlaut mjög lof-
samlega dóma. Þar var rakin ævi Churc-
hills til þess, að hann var kosinn á þing í
fyrsta sinn. í þessu bindi rekur höfundur
sögu hans fram til fyrri heimsstyrjaldar.
14. febrúar 1901 tekur Churchill sér sæti
í Neðri-Málstofunni, þá tuttugu og sex ára.
Það kom fljótlega í ljós, að hann fór sín-
ar eigin leiðir og greiddi oft atkvæði gegn
flokki sínum. Hann virtist ekki getað sleg-
ið af þeim kröfum, sem hann gerði til sín
sjálfs sem þingmanns og til flokks síns.
1904 yfirgaf hann flokk sinn og gekk
yfir gólf deildarsalarins og tók sér sæti í
flokki Frjálslyndra. 1906 kom út bók hans
„Life of Randolplh Churchill" og hún var
fljótlega talin með beztu pólitísku ævisög-
um á enskri tungu. 1908 kvæntist hann
Clementinu Hozier og lýsing sonar hans á
sambúð þeirra er bæði einkennd af sonar-
legri ræktarsemi og hæversku og þetta eim-
kennir allar persónulegri umgetningar hans.
Churchill var einn þessara fáu róttæku í-
haldsmanna að eðli, sem gerast nú svo
sjaldgæfir. Hann var ásakaður fyrir sósí-
alskar tilhneigingar, og um 1910 var það
gróf ásökun. Lýsing höfundar á upphafi
styrjaldarinnar og viðbrögðum föður hans
við þeim atburðum er dregin fáum en skýr-
um dráttum og á slíkum stundum naut
Churehill sín. Höfundur hefur sama hátt og
í fyrra bindinu, hann lætur föður sinn segja
sögu sína í bréfum og skeytum og fléttar
efnið saman og eykur við, þar sem útskýr-
inga eða frásagnar er þörf. Það er eitt ágæti
þessa verks, að orðfjas finnst ekki. Höfundi
hefur tekizt að halda þeim standard sem
náð var í fyrra bindi og vonandi er að
honum hafi enzt líf til að undirbúa þriðja
bindið undir prentun, en eins og kunnugt
er lézt höfundurinn Randolph S. Churchill
snemma sumars í ár.
Die Truckene Trunkenheit — Mit Jacob
Baldes „Satyra Contra Abusum Tabaci".
Sigmund von Birken. Neuausgabe der 1658
erschienenen deutsche Ubersetzung des
Balde’ schen Textes. Herausgegeben von
Karl Pörnbacher. Kösel Verlag 1967. DM
32,—
Bók úr bókaflokki Kösel útgáfunnar
„Deutsche Barock-Literatur" en ritstjórar
hans eru Martin Bircrer og Friderelm
Kemp. Bók þessi fjallar um hrylling tób-
aksmisnotkunarinnar. Þegar Kristófer Kól-
umbus steig á land á eyju einni undan
The Savage Mind (La Pensée Saugvage)
Claude Lévi-Strauss. Weidenfeld and Nic-
holson 1966. 45 —
Claude Léví-Strauss er meðal fremstu
ritsnillinga Frakka. Fyrsta bók hans var
ferðalýsing og umþenkingar, „Tristes tropi
kue“ og vakti hún gífurlega athygli fyrir
ritsnilld og skarpleika. Hann kenndi í
fyrstu heimspeki, síðar þjóðfélagsfræði í
Sao Paulo og loks snéri hann sér að þjóð-
fræði og á því sviði starfar hann nú. Þjóð
fræði hans spannar eðlilega mannfræðma
og hann hefur byggt upp kerfi, sem hann
ræðir einkum í „Antropologie structural".
Hann hel'dur því fram, að gildi náttúru-
lögmál og þróunarlögmál hljóti einnig að
gilda, lögmál um þróun tungunnar og á
hinu sálræna eða andlega sviði. Hann þyk-
ist sjá fyrir þá tíma þegar „hugsun ein-
staklingsins og hegðun verði skilgreind eft-
ir þeim algildu lögmálum, sem eru ríkj-
andi í mennskri undirvitund". Starf hans
er fólgið í því að finna frumstæðasta sam-
svara eða afleiðingu þessara frumlögmála
í gerð frumstæðra tungumála, mýtum og
frumstæðu hátterni þjóða, sem haldið hafa
upprunalegustu lífsformum. í þessari bók
birtir hann rannsóknir sínar á gerð hugs-
unar frumstæðra þjóða, á hvern hátt þetta
fólk tengir sig umheiminum og hvernig
þessi tenging tjáist með orðum. Höf. kemur
inn á öll kunnugleg svið mannfræðinnar
og þjóðfræðinnar en hann stefnir að því að
skýra uppruna og kveikju hugmyndamanna
um sig gagnvart heiminum.
Höf. kemur mjög víða við og heilar efn-
viðar og dæma í trúarbrögðum, sálfræði,
djúpsálfræði, hagfræði og felstum greinum
sem snerta mannlega viðleitni. Yfirgrips-
miikl þekking fer hér sarnan með ritsnilld
og sérstæðum tjáningarhætti sem verður
öllum, sem rit hans lesa ógleymanlegur.
Essays in Sociology and Social Philosophy
Morris Ginsberg. Penguin Books. 1968 15—
Morris Ginsberg er meðal snjöllustu þjóð
félagsfræðinga Breta. í þessa bók er safn-
að saman tólf úrvals greinum eftir Gins-
berg, þær hafa birzt áður í þremur bók-
um höfundar. Hér eru greinar um einstakl-
inginn og þjóðfélagið, gyðingahatur, sál-
könnun og siðfræði og fleiri efni. Þessar
greinar eru hver annari betri og tímabær-
ari.
Geschichte der Antropologie. Wilhelm. E.
Múhlmann. 2., verbesserte und er eiberte
Auflage. Anhenáum Verlag 1968. DM 19.80
Forvitni manna um lifnaðarhætti og
siði frumstæðra þjóða er kveikja mann-
fræðinnar. Sama forvitni vildi fá svar við
því hvert væri upphaf menningarinnar,
tungunnar, samfélagsins og trúarbragðanna.
Eftir því sem menn kynntust fleiri menn-
ingarsviðum urðu þessar spurningar áleitn
ari og svörin margbreytilegri. Fyrstu mann
fræðingarnir voru grískir sagnfræðingar og
með þeim hefst þessi bók, sem segir sögu
mannfræðirannsóknanna allt fram á okkar
daga. Höfundurinn getur ekki bundið sig
við þrengsta svið greinarinnar, enda er
greinin mjög teygjanleg og allt það sem
snertir manninn snertir mannfræðina. Bók-
in er 328 blaðsíður í stóru broti og fylgja
ágætar og ítarlegar bókaskrár. Höfundur-
inn er prófessor í þjóðfélags- og mann-
fræði við Háskólann í Mainz.
Listir.
Norwegian Romaeskue Decorative Sculp-
ture 10E0-121. Martin Blindheim. London
— Alec Tiranti 1965. 2.
Höfundur ræðir í þessari bók rómanska
höggmyndailst og rómanskan útskurð í Nor
egi á árunum 1190-1210. Á þessum árum
telur höfundur að þessi stíll hafi mótað
þessa listgrein framar öðrum. Það hleypur
mikil gróska í kirkjubyggingar á síðari
hluta 12. aldar, tíundinni er þá komið á
í Noregi og kirkjan eflist mjög. Fjöldi
staf-kirkna er reistur á þessu tímabili.
Eldri kirkjur voru margar orðnar hálfónýt
ar, sökum byggingarlagsins, er burðarstoð-
ir eldri kirkna voru reknir niður í jörð,
veggir námu við jörð og síðan var þéttað
með leir eða grjóti. Slík hús gátu aðeins
staðið takmarkaðan tíma sökum fúa. Ný
byggingartækni kemur til sögunnar
snemma á 12. öld. grindin hvílir á stein-
vegg, sem nær nokkuð upp úr jörð. Þessi
nýja tækni orkaði því, að slíkar kirkjur
eru til nú á dögum. Fólkinu fjölgaði og
nauðsyn nýbygginga var brýn og bygg-
ingar framkvæmdir Eysteins erkibiskups
voru hvetjandi til kirkjubygginga. Höfund
ur rekur þau áhrif, sem hann telur að
hafi einkum haft áhrif á þessa listgrein í
Noregi. Rómanski stíllinn er markaður ýms
um frávikum og koma þar til áhrif frá
gömlum norrænum skreytistíl, þýzk og
frönsk áhrif og áhrif frá engilsaxn-
esku kirkjunni. Eftir orrustuna við Hast-
ings flúði nokkur hópur Engilsaxa til Nor-
egs og nokkrum árum síðar komu fleiri,
eftir að Vilhjálmur Bastarður hafði lagt
hluta Norðymbralands í auðn. Engilsaxn-
eska kirkjan var móðurkirkja þeirra
norsku, og bendir höfundur á nokkur dæmi
um líkleg áhrif þaðan á norska skreytilist.
Höfundur skrifar greinagóðan þátt um
þessi efni og birtir 221 mynd, sem hann
notar til stuðnings skoðunum sínum. Höf.
reynir að finna áhrif og fyrirmyndir að
ýmsum myndum og flúri og rekur þannig
þau áhrif, sem hann telur að hafi mótað
þessa listgrein þessi 120 ár í Noregi. Slík
iðja er á allan hátt þörf og vekjandi, en
þess ber að gæta að áhrifin berast oft að
úr ólíklegum stöðum og oft era þær eigin
legu yfirmyndir löngu glataðar. Bókln er
smekklega prentuð og myndprentunin ágæt
Art and Society. Herbert Read. Faber and
Faber 1967 13 6
Listin og þjóðfélagið er nú mikið til
umræðu. Read segir: „Það er ekki hægt að
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
22. sept. 1968