Lesbók Morgunblaðsins - 06.10.1968, Blaðsíða 11

Magnús Gestsson:
Margt er sér
til gamans gert
Reykjavík. Þvergata í halla. Grár
morgunn og þurr, fyrri hluta sumars.
Ég er á leið til starfs hversdagsins og
læt reiðhjólið renna undan brekkunni.
Framundan á gangstéttinni hægra meg-
in birtist maður og ég sé aftan á hann.
Hnarreistur maður og stígur þungt til
jarðar, kannski sneggra, vegna hallans
undan brekkunni. Um leið og maður-
inn birtist mér, þarna á auðri götunni,
kom mér í hug mynd, eftir einn af stóru
meisturum málaralistar fyrri tíma, sem
ég hafði séð fyrir löngu. Aðalinntak
þeirrar myndar var karlmaður. Myndin
hafði orðið mér minnisstæð, vegna þess,
hvað hún sagði mikið um manninn, innri
manninn, þar sem hann stóð þarna
á dauðu léreftinu. Kannski það hafi
verið baksvipurinn eins og hér. Mér
varð starsýnt á manninn, þetta brot úr
mínútu, sem tók mig, að komast á hlið
við hann. Hann bar innri mann augna-
bliksins bókstaflega utan á sér. Það var
festa og öryggi í hreyfingunum og reisn
þess manns, sem er einskis þræll, en
stefnir, af eigin upphafningu, að ákveðnu
marki. Maðurinn var klæddur ferða
fötum grófum og vel búinn til fóta. í
vtnrtSri hdnd sveiflaði hann aflöngum
hlut grænleitum og ekki gildum. Það
gerðist jafnsnemma, þegar ég kom á
hlið við manninn, að ég skildi, að í pok-
anum græna mundu vera laxveiðisteng-
ur, og að ég þekkti vangasvip manns-
ins. Ég hef talið mér til gildis, að vera
nokkuð glöggur að þekkja baksvip kunn
ugra manna. En þarna hafði mér nú
aldeilis brugðizt bogalistin. Mér brá svo
er ég kenndi manninn og skildi um
leið tilgang fararinnar, að litlu munaði,
að ég tapaði jafnvægi á hjólinu. En
maðurinn var að baki uppi í brekku,
og ég fór að hugleiða það, sem ég hafði
orðið vitni að. Þó að ég hefði séð virðu-
legan drottins þjón reiða drápsöxi að
varnarlausum manni á götunni, hefði
mér ekki orðið öllu meira um.
Hver var svo þessi maður? Ósköp
venjulegur almúgamaður á ytra borði,
hversdagslega, enginn kjarkmaður, vand
aður maður til orðs og æðis, eins og
fólk segir. Skýr maður á hversdags-
lega hluti. Við höfðum búið saman á
herbergi um hálfs árs skeið og unnið
saman lengur.
Það kom á daginn, þegar við kýnnt-
umst, að við höfðum hvorugur látið okk-
ur nægja Helgakver prestanna, sem
fermdu okkur, heldur höfðum við lesið
um nokkrar andlegar kenningar. Vinur
minn hafði ekki látið þar við sitjá.
Hann hafði gengið í félagsskap andlega
sinnaðs fólks af nokkrum gráðum: Guð-
spekinga, með sína indyersku háspeki,
andatrúamanna, með sitt sannaða ör-
yggi um annað líf eftir þetta hér á
jörðu, leynifélag hálfandlegt, sem ku
eiga í fórum sínum m.a. táknagaldra
merkilega frá Egyptó hinu forna. Kirkju
Krists hafði hann svo að bakhjalli eftir
sem áður. í hverjum stað var hann hinn
frelsaði trúmaður, í kirkjunni, í anda-
trúnni, í endurholdgun Indverjanna, í
leynifélagsskapnum, — ja, ég veit að
sjálfsögðu ekki í hverju helzt. Ég, aum-
inginn, hafði að vísu lesið margt um
þessi sömu efni, og höfðu orðið honum
að trúaratriðum, en ég var enn á villi-
götum að leita sannleikans. Ég var jafn
vel farinn að efast um, að nokkur end-
anlegur sannleikur væri til.
„Þú ert trúlaus“, sagði félagi minn.
Trúin var honum allt. Enda ekki að
furða. Hann vissi allt, sem þurfti að
vita, um að minnsta kosti þrjú mismun-
andi himnaríki, og ég gekk þess ekki
gruflandi, að hann mundi geta valið um
dvalarstað hinum megin grafar.
Ég var nú samt ekki sannfæringar-
laus með öllu. Ég lagði fullan trúnað
á framþróunarkenningu Darwins, en um
hana vildi félagi minn ekki ræða. Helga
kver var fyrsta spekibókin, sem ég las,
og lærði reyndar utanað, mér til hag-
ræðis og til að geðjast prestinum. Helga
kver er snjöll bók, bæði að efnisvali
og niðurröðun, Þar eru Páli postula
gerð góð skil. Enda hef ég ekki virt
aðra spekinga meira til þessa. Svo hafði
ég lesið um Gandhi hinn indverska.
Hann gerði meira en vísa veginn, eins
og margir kennimenn láta duga. Hann
fór hann sjálfur. Gandhi var áreiðan-
lega innblásinn á borð við indverska
spekinga vinar míns. Hann var á móti
bræðravígum, allt frá manndrápum í or-
ustum og niður í það, að stíga viljandi
ofan á aumustu pöddu. Það er haft
fyrir satt, að hann hafi gætt þess vand-
lega á efri árum, að verða ekki svo
mikið sem flugu að meini, í bókstaf-
legri merkingu. Hann hlýtur að hafa
lesið Darwin. Allt er skylt, sem á jörð-
inni hrærist, segir hann. Og stendur
ekki þetta í Helgakveri: „Það sem þú
gerir mínum minnsta bróður, það munt
þú og mér gera“. Og segir ekki Páll:
„Trúin er dauð án verkanna“. Hitt er
svo annað mál, að við erum ekki ennþá
komnir lengra áleiðis í tækni, en það
að við neyðumst til að drepa dýr okkur
til matar.
Og nú var þessi margtrúaði og marg-
frelsaði vinur minn, sem hafði allan
sannleika heimsins í kollinum (eða var
hann kannski geymdur í vösunum), á
leið til að drepa alsaklausa laxfiska sér
til skemmtunar, Hvað hafði skeð? Hafði
djöfull Helgakvers smogið um rifu á
trúar- og lærdómsbrynju þessa ágæta
manns, því að samkvæmt sögnum af Sæ-
mundi fróða, gat kölski gert sig asskoti
lítinn þegar honum þótti við þurfa. Eða
hafði rándýrið blóðþyrsta, forfaðir okk
ar, sem dottar einhversstaðar í skúma-
skoti hugans, í okkur öllum, vaknað
skyndilega og náð yfirhöndinni?
Nýr sýningarsalur
Framhald af bls. 10.
irnar í einni sjónhendingu um leið
og komið er inn úr dyrunum. Það
vekur ævinlega forvitni að sjá að-
eiins takmarkaðan fjölda mynda í
einu, en auk þess njóta málverk sín
betur, þegar þau stela ekki allitof
mikið athyglinni hvert frá öðru. Um
þessar mundir sýnir Helga Weiss-
happel í Hliðskjálf, en áformaðar
eru sýningar á verkum eftir Bene-
dikt Gunnarsson og Baltasar.
Fjórir sýningarsalir fyrir utan
gamla Lsitamannaskálann ættu að
Útgefandi: H.'f. Árvakur, Reykjavik.
Frair.kv.slj.: Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar: Sigurður Bja.rnason frá Vigur.
■Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Bitstj.fltr.: 'Gísli Sigurðsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Hitstjórn: ASalstrœti 6. Simi 1010«.
duga til þess að ekki þurfi að panta
ár fram í tímann. Nú hefur flogið
fyrir, að samtök ungra myndlistar-
manna, SÚM, hyggisit koma upp
sýningarhúsnæði oig þegar hinn nýi
Listamaninaskáli rís á Miklatúni,
verður myndlistarmönnum án efa
búin viðunandi aðstaða að þes9u
leyti, nema íslendingar geri mynd-
list að aðalatvinnuvegi og útflutn-
ingsframleiðslu eins og sumir telja
að hljóti að verða, ef svo fer fram
sem horfir.
Af gömlum blöðum
Framhald af bls. 9.
framkvæmd að þeirra vilja. Þó eignir
mínar og annað benti til þess, að ég
var ekki og hefði ekki verið heilbrigð-
ur á geði, var ekki 'leitað álits Þórðar
á Kleppi, sem þá var eini geðlæknir-
inn.
Héraðslæknirinn, Jón Hjaltalín Sig-
urðsson, bannaði yfirheyrslur yfir mér,
nema ég treysti mér til að svara. Því
var hlýtt þar til Hermann Jónasson
ruddist inn til mín með tvo lögreglu-
þjóna, þá Pál Árnason og Guðlaug Jóns
son, og jós yfir mig svívirðingum, sagði
að það væri tóm lýgi, sem ég segði, og
ekkert mark takandi á mér. Hann sagði
að ég ætti 25 þúsund í Landsbankanum,
sem ég hefði ætlað að stela undan. Ég
skalf eins og hrísla og það rann af mér
svitinm. Ég sá að Hermann var með út-
skrift frá Landsbankanum, ég bað hann
að lofa mér að sjá bréfið, ef ég gæti
eitthvað áttað mig, og gerði hann það.
Ég hafði árið áður fært 25 þúsund á
skírteini fyrir Sveinbjörn frá Teigi. Þau
báru hærri vexti. Hann vildi hafa það
nafnlaust, en bankinn færði í svigum
nafn mitt við, sem hann hafði enga heim
ild til. „Ef ég hefði átt þessa peninga
hefði ég varla gefið mig upp, ekki
skulda ég svo mikið,“ sagði ég. En það
vill svo vel ti'l að ég get sannað, að ég
gat ekki átt þessa peninga og nefndi
dæmi, um, hvar Sveiinbjörn fékk þá. Þeir
ruku út án þess að afsaka eða kveðja,
nema Guðlaugur, hann brosti til mír
Þeir höfðu sett Sveinbjörn inn, en
slepptu honum óðar.
Við eina yfirheyr^luna sagði ég æst-
ur við Hermann, að ég hefði stolið
undan tvö þúsund krónum í pening-
um, og þeir skyldu aldrei ná þeim. Her
mann gaf ekki út á það. Það var það
eina, sem ég stal undan, þó lengi væri
haldið að ég væri með offjár.
Nú var enginn vinur minn nema ör-
snauðir menn, sem sýndu mér góðvild.
Aðrir hötuðu mig og fyrirlitu. Ég var
orðinn það illa farinn, að ég þoldi ekki
að neinn kæmi við mig og varla nærri
mér. Læknarnir voru hættir að koma
til mín, voru víst vonlausir um mig. Ég
vi'ldi lifa og var hræddur við að deyja.
Pétur bróðir minn, sem þá var orðinn
læknir, var oft með læknunum og vissi
um álit þeirra. Ég bað hann að segja
mér satt um, hvað ég ætti langt eftir.
„Það er aldrei hægt að segja um hvað
getur komið fyrir, en það eru engar
líkur til að það séu meira eli tveir mán-
uðir.“
Fógeti átti eðlilega að gæta eignanna,
gæta míns réttar jafnt og kröfuhafa.
En það var illa gert og margt fór í
súginn, sögðu menn mér. Og svo voru
uppboð, sem mest líktust því, að reynt
væri að gera sem minnst úr eignunum.
Útistandandi skuldir voru seldar sér,
og bauð frændi minn og vinur í þær
eftir beiðni minni. Þær voru um 60
þúsund, en uppboðsverðið 1260 krónur.
Pabbi náði strax inn um 15 hundruð
krónum. Hina reikningana reif ég.
Einn, sem ég átti hjá um 800 krónur
sagði mér að hann hefði gert kröfu um
2000 króna innieign, og fékk það greitt
h'lutfallslega. Mér hefir verið sagt, að
skuldirnar hafi komizt upp í 150 þús-
und, þó þær væru ekki nema 110 þús
und raunverulega. Þó var útborgað
36prs. Það þætti gott nú. þar sem millj-
ónaskuldir eru, en engar eignir í bú-
inu.
I undirrétti átti Lárus Jóhannessoru
að dæma sem settur fógeti. En hann
hliðraði sér hjá því af því hann er
bæði góður maður og réttlátur. Dóm-
urinn var árs tugthús. f Hæstarétti var
sama útkoma 1929. Sá, sem átti að sækja
málið gegn mér, Guðmundur heitinn
6. október 1968
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS \\