Lesbók Morgunblaðsins - 22.06.1969, Blaðsíða 9

EFTIRMÆLI
UM
ANDREA
DORIA
EFTIR DON WUDENMAN
sónulegum skartgripum og loð-
feldum farþeganna. í aðalsam-
komusalnum er stór skjöldur úr
SkírasilMíri, sem virtuir er á
meir en hundrað þúsund sterl-
ingspund. f peningaskap bryt
ans eru hundrað þúsund sterl-
ingspund í amerískum pening-
um, þrjú hundruð þúsund pund
í ítölskum lírum. f skipinu eru
200 þúsund stykki af pósti til
Ameríku og fengi skilvís finn-
andi greiddan shilling hjá
Bandaríkjastjórn fyrir hvert
stykki. Þar eru einnig 12 þús-
und flöskur af ítölskum vínum
og vermút og fimm lestir af
provolone osti. Enda þótt að-
eins örfá hinna 11 vatnsþéttu
hólfa hefðu gegnt hlutverki
sínu þegar áreksturinn varð,
ætti meginhluti þessa miklafjár
sjóðs að vera óskertur enn —
og unnt að bjarga honum þegar
skipinu verður náð upp. Við
þetta allt bætist, að koparskrúf-
urnar tvær eru hvor um sig tíu
þúsund sterlingspunda virði og
brotajárn er virt á um tvær og
hálfa milljón punda.
Kviksögur komast á kreik
um öll sokkin skip og er „And-
rea Doria“ þar engin undan-
tekning. Sagt hefur verið að í
kössum í lestarrúminu leynist
offjár í smygluðum gullstöng-
'Um. Alliur þessi fjiáffBijóður „Amidr
ea Doriia" er harla icnkkafnidi fyr-
ir ævin/týraigjairma kafara. Til
(þessia hefuir einin toafari iátið
lífið, og ef frá er talin ein
stytta, sem flokkur kafara náði
úr skipinu fyrir nokkrum árum,
er fjársjóðurinn ósnertur enn.
Bruno Vailati, sem fyrstur
manna gerir gaumgæfilegar at-
huganir á flakinu, hefur ekki
áhuga á fjársjóðnum. Hann er
sérfræðingur í köfun og neðan
sjávarrannsóknum, samtíðarmað
ur Cousteaus, og hefur stjórn-
að leiðöngrum til rannsókna á
ráðgátum sjávardjúpsins víðs-
vegar um heim. Vailati var áð-
ur kvikmyndaleikstjóri og kvik
myndagerðarmaður á Ítalíu, en
hætti því til að geta varið meiri
tímia til nieðiairasjávanranjnsótonia.
Hann er tæplega fimmtugur
piparsveinn, vel á sig kominn,
og hefur oftar en einu sinni
kafað niður á dýpi, sem yngri
kafarar telja ógerlegt að ná, —
og tekið kvikmyndir af ferðum
sínum um leið. „Ég hef alltaf
haft áhuga á „Andrea Doria“,
“ segir hann „vegna þess að
þar bíðuir óleyst ein erfiðasta
skipabjörtgiuinarþraut síðaniitíimia.
Engar breytingar hafa orðið á
skipabjörgun síðustu 100 ár;
hún hefur ekki fylgzt með í
þeim framförum sem átt hafa
sér stað á öðrum sviðum neð-
ansjávartæknivísinda."
Vailati hefur enga trú á
leyndum fjársjóðum „Andrea
Doria". „Hin dýrmætu málverk
eru auðvitað öll eyðilögð af
sjóniuim, og eifitiir að hiafla istooð-
að flakið gaumgæfilega, er ég
þeirrar skoðunar að öll vatns-
þéttu hólfin hafi fyllzt af sjó.
Það þýðir, að allt, sem er ein-
hvers virði, er eyðilagt eða
horfið með straumnum. Eftir
er aðeins brotajárnið — og
heiðurinn af að hafa unnið erf
iðaista bj önguinaiiTVieirk ailllina
tíma.“
Búinn neðansjávarljósum og
myndavélum, sem hann hafði
teiknað sjálfur kafaði Valiati
frá togara ásamt tveimur öðr-
um köfurum — og varð annar
þeinra að lieitoa iírfivörð fyrir
hina þarna í hákairlagerinu.
Þeir notuðu venjulega kafara-
búninga og hylki við sjálfa
köfunina, en „afþrýstu" sig neð
ansjávar með því að anda að
sér hreinu súrefni, sem dælt
var til þeirra gegnum slöngur
úr togaranum.
„Hafdjúpið er ótrúlega
hættulegt á þessum slóðum. Við
dýpið og sjávarhitann, sem er
um 7 gráður á Celsíus, bætist
hin sífellda hætta af hákörl-
um. Við vöndumst því eftir
nokkurn tíma, að hafa þá synd
andi kringum okkur, en vorum
þó alltaf á verði.“
Þó réðust hákarlarnir til at-
lögu, tvívegis, og munaði
minnstu að illa færi. í bæði
skiptin leituðu þeir á sama
manninn — A1 Giddings frá
Bandaríkjunum — og létu hina
kafarana í friði. í annarri árás-
inni stefndi hákarlinn á fót
Giddinigs, seim tófcsit alð bægja
honum frá sér með því að reka
langa stálstöng í tálkn hans,
en þau eru viðkvæmasti blett-
urinn á þessari skepnu. Há-
karlinn varð ringlaður og synti
burt eftir nokkur ógnþrungin
augnablik. Vailati sagði okkur
að hákarlar legðu menn oft
þannig í einelti.
„Andrea Doria“ liggur sokk-
in undir einni fjölförnustu og
varhugaverðustu siglingaleið
yfir Atlantshaf. Gríðarstór far
þega- og flutningaskip eru á
stöðugum ferli fram og aftur,
þeim fylgir hafrót, sem köcfiuir-
unum stafar hætta af. Ogþok
an, sem olli slysinu á „Andrea
Doria“ tafði Vailati og leiðang-
ur hans við störfin. „Togari er
smáskel í samanburði við stórt
farþegaskip,“ segir Vailati. „í
slæmu veðri eða þoku sýnist
hann ekki stærri en venjulegt
dufl frá skipum, sem framhjá
fara. Stórt hafskip gæti siglt
hann í kaf án þess að vita af
því“. Þá 20 daga sem þeir lágu
uradan stiröndium Niaintuok'eteyj-
ar, gátu þeir aðeiins nioitað tiíiu til
að kafa; hina tíu hindraði þok-
an störf þeirra. „Þessi
hluti Atlantshafsins er alþekkt
veðravíti. Þar geisa stormar og
fellibyljir ellefu mánuði ársins.
Það er aðeins í júlímánuði, sem
hægt er að kafa. Þegar við vor
um ekki að kafa, stýrði skip-
Stj'óriinin togaranum út atf siigl-
ingaleiðinni. Það var of hættu
legt að vera kyrr á þeim slóð-
um.“
„Ég er enginn heigull," seg-
ir Vailati, „en í hvert skipti
sem ég kafaði þarna niður,
fannst mér ég vera að fremja
sjálfsmorð. Ég vissi aldrei
hvort ég myndi komast aftur
upp á yfirborðið eða ekki. Þeg-
ar við vorum á flakinu, urðum
við að halda okkur í öryggis-
línuna eða handstyrkja okkur
áfram eftir skipinu. Ef straum-
urinn hrifi okkur með sér
myndum við berast langt burt
frá togaranum og týnast í haf-
ið. Stökkið niður í þennan ís-
kalda, svarta sjó, liggur enn á
mér eins og mara.“
Vegna dýpisins gátu kafar-
arnir ekki hafzt við niðri á
botninum lengur en stundar-
fjórðung í einu. Til þess að
forðast köfunarkrampa urðu
þeir að vera heila klukkustund
í „afþrýstingu" eftir hverja
köfunarferð. „Þetta er hættu-
legasti hluti kafarastarfsins,“
segir Vailati. „Við getum ekk-
ert gert nema dinglað neðan í
færi eins og stærðar beita, sem
ærði sultinn upp í hákörlunum.
Við höfðum hákarlabúr nokkuð
af tímanum — gríðarstórt málm
búr, sem við gátum skriðið inn
í ef hákarlarnir gerðust of
nærgöngulir — og eftir fimmt-
ándu eða sextándu ferðina vor-
um við alltaf í búrinu. í eitt
skipti var sjórinn bókstaflega
morandi af hákörlum og við
gátum ekkert gert til að kom-
ast upp. Það var eins og mar-
tröð.“
Flokkarnir köfuðu tvisvar á
dag niður á dýpi sem áður var
ófært mönnum án útbúnaðar
Vailatis og .reynslu, og urðu
þeir margs vísari um flakið.
Hið 217 metra langa skip ligg-
ur á stjórnborðshliðinni eins
og fallinn skýjakljúfur. Allir
björgunarbátarnir eru horfn-
ir og telur Vailati að straum-
þunginn hafi svipt þeim burt.
Á skipskinnungnum er dular-
fullt gat og flakið allt liggur
í 6 metra þykku lagi af sandi
og leðju.
Hið innra liggja víraflækjur
og járnkaðlar um allt, og borð,
sem áður voru skrúfuð í gólf-
in, virðast nú skrúfuð á vegg-
ina. Á tólf árum er flakið orðið
eins og tröllaukið rif, vaxið
alls kynis sjávargróðri og mor-
andi af fiski og öðrum sjávar-
dýrum. Fiskinet úr óforgengi-
legum nælonþræði hanga öfug
á skipinu og halda netakúlurn-
ar þeim uppréttum og veiði-
færum. Dauðir og rotnaðir fisk
ar sitja fastir allstaðar í net-
unum og voru Vailati og mönn-
um hans til mikils trafala. Eft-
ir klukkustunda athuganir og
mælingar á flakinu, hefur Vail-
ati komizt að nýrri niðurstöðu
um möguleikana á að ná því
upp.
„Stærsta vandamálið er dýp-
ið,“ segir hann. „Á þessu dýpi
yrði að stjórna framkvæmdun-
um frá neðansjávarhúsi; ef til
vill SeaLab eða kafbáti, sem
gerðar hefðu verið viðeigandi
breytingar á. Á þann hátt
gætu kafararnir starfað marg-
ar klukkustundir á dag og
þyrftu ekki að venjast þrýst-
ingsleysinu í hvert skipti."
Hann telur að verkið muni
krefjast hundruða vinnustunda
og ef til vill samanlagðrar vís-
indatækni ítalska og ameríska
flotans.
Margar fyrirætlanir hafa
verið gerðar um að ná „And-
rea Doria“ upp — m.a. sú að
fylla skipið með ping-pongkúl
um og láta það fljóta upp á
yfirborðið. „Fjarstæða!“ segir
Vailati með fyrirlitningu. „Á
75 metra dýpi verðuir ping-
pong kúla flöt eins og pönnu-
kaka. Allt loft er kreist úr
henni. Við höfum meira að
segja reynt það. Þrýstingurinn
í sjónum sprengdi boltana áð-
ur en við vorum komnir niður
á flakið“. Mönnum hafa kom-
ið til hugar önnur ráð, svo sem
að fylla flakið með plastfroðu
eða festa við það gríðarstóra
plastpoka, sem síðan væru fyllt
ir lofti. Vailati fullyrðir að
ek'keirt þessara ráða munii duga.
Sú lausn, sem hann hefur í
huga, er að hvolfa skipinu með
einhverju móti og dæla í það
lofti, þannig að það fljóti upp
á yfirborðið með kjölinn á und
an. En eins og hin ráðin er
þetta margvíslegum vanda
bundið og er sá minnstur að
hvolfa þessum 29.000 lesta far-
kosti. Kostnaðurinn við allar
aðferðirnar myndi skipta mill-
jónum. „Ég gæti náð „Andrea
Doria“ upp“, segir Vailati, „fyr
ir um tvær milljónir sterlings-
punda. Það eru að vísu mikl-
ir peningar, en ég held að það
myndi fleygja björgunartækn-
inni fram um hundrað ár. Á
það yrði að líta einungis sem
æfingu. Ég efast um, að um
fjárhagslegan gróða geti orðið
að ræða.“
Þann 25. júlí 1968, réttum
tólf árum eftir að „Andrea
Doria“ sökk, fóru Vailati og
menn hans tuttugustu og
fyrstu og um leið síðustu köf-
unarferðina. Á brú flaksins
festu þeir koparskjöld með á-
letrun á ítölsku. Hún glatar
óefað einhverju í þýðingunni,
en í henni felst vonarneisti
fyrir risann, sem sefur á hafs-
botni: „Megi hið ómögulega
reynast mögulegt, og „Andrea
Doria“ líta aftur dagsins ljós.“
Bruno Vailati (til hægri) og A1 Giddings, sem var'ð' tvívegis fyrir
árás hákarla.
22. júinii 1969
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9