Lesbók Morgunblaðsins - 22.06.1969, Síða 12

HÓLAFLEKKA
Eftir Karl Kristjánsson
Hún bað sér lífs, sem svo er kallað,
og síðar reyndist hún hafa meira
vit en gengur og gerist um sauð-
kindur.
Þ.ið hefur löngum verið sagt,
að skepnurnar væru skynlaus-
ar og heimskar. og þá sérstak-
legi sauðkindin. og oft sagt um
fólk, sem þykii eitthvað seint
til að koma hugsunum sínum í
orð eða tekur ekki eftir því,
sem við það er sagt, að það sé
sauðheimskt eða eins og skyn-
laus skepna.
Sá sem þetta skrifar er fædd
ur og uppaiinn í sveit og hef-
ur umgengizt skepnur til full-
orðins ára og komizt að hinu
gagnstæða með reynslu sinni í
kynnum við skepnurnar og
gaeU sagt margar merkilegar
sögur, sem sanna liugsun og
skjnjun skepnanna. Ég læt þó
nægja að segja hér sögu af
kind, sem sýndi sérstaklega
mikla hugsun og þroska í sínu
lífL
Saga hennav hófst er hún
fæddist, svartf’.ekkótt, gimbr-
arlamb, á fjárbúi og fjallabæ,
er Grænhóll hét. Sem lamb lifði
hún sólríkt og fagurt sumar,
drakk gómsæta, kjarnmikla móð
urmjólkina og stækkaði vömb-
ina á því að bíta hinn kraft-
mikla háfjallagróður, umvafin
umsjá og kærleika mömmu
sinnar í friðsælum fjallasal, í
leikjum og ærslum við leiksyst-
kin og jafnaldra En einn góð-
an veðurdag vir þessi friðsæla
kyrrð og helgi fjallafrelsisins
rofin með hávaða, hóum og
hundgá. Fé3 var rekið saman í
stórar breiður oe því haldið til
réttar, þar se.T, sundurdráttur
fór fram. Þá vm-u örlög flestra
þessara grasfæddu háfjalla-
barna ráðin Hennar lífsferill
átti ekki að verða lengri. Hún
var tekin og sett í hóp hinna
dajðadæmdu sakleysingja. Aft-
ur var rekið á stað með há-
vaða, hundgá og látum. Hrædd,
þyrst, þreytt, svöng og síðast
en ekki sizt skerandi sár móð-
urmissinum. varð hún að ganga
sln síðustu spor til næsta slát-
urstaðar. Þá bekktist ekki að
aflífa fé með skoti, eins og nú
til dags. heldur var það mænu-
stungið og skorið. Er komið
var að aftökustundinni hjá
litlu Flekku, var hún leidd inn
á hlóðvöllinn og átti að taka
fætur hennar og leggja hana
upp á blóðgrindina, en þá rak
hún upp neyðaróp Jarmaði svo
skerandi sárt, að það snerti til-
finningar hinna vinnandi slátr-
ara og var álitið, að hún hefði
beðið urn líf, sve bún var sett út
í réttina aftur. í sömu and-
rá bar föður minn þar að, en
har.n var búandi bóndi í næstu
sveit. Er hann sá lambið, leizt
honum svo vel s það, að hann
keypti það strax og flutti það
heim með sér. Þannig atvikað-
ist bað, að litla Flekka komst í
okkar eign.
Veturgömul var hún orðin
stór og fönguleg kind. Andlit
hennar var svart með hvíta
bauga í kringum augun og tvær
rákir upp á erinið og eins rák
fram á snoppuna. Hún var
hringhyrnd og bornin röndótt,
hálsinn hvítur og bringa og
brjóst. Svört á bóga og niður
á fætur, en hvít á síður og
aftur á læri, botninn svartur.
Brjóstkassinn var breiður og
hrj'ggurinn beinr,. Háfætt var
hún og ullin mikil. þétt og síð.
Hún var skírð Hóla-flekka og
nafnið dregið af heiti bæjar-
ins, sem hún var frá. Hún var
blíðlynd og spök, reyndi aldrei
strok, samlagaði sig strax heima
fénn og skilaði alltaf risastór-
um dilkum á hverju hausti.
Landslaginu heima hagaði
þannig til, að austan er hátt og
bratt fjall með tignarlegri
klettakórónu á toppi, grasgeir-
um hér og hvar með grjótskrið-
um á milli. svc taka við slétt-
ar grundir og s'ðast stararflói,
sem gat orðið hættulega blaut-
ur fyrir lambfé í vorleysing-
um og stórrigningum. Þessar
grundir og flóinn voru almennt
kölluð „Botn“ Að sunnan eru
fjöllin lægri með reglulegum
stöllóttum klettabeltum. Síðan
taka við fagurgrænar og grös-
ugar hlíðar með fjölskrúðugu
jurtalífi. Þarr.a ganga fram
tveir ranar frá austri og vestri,
svo það myndast aðhald á þrjá
vegu og er þarna sérstaklega
skjólsamt og veðursæld mikil
og gott að hafa þarna fé vor
og haust. Þessi hlíð heitir Fagra
hlíð. Niður á „Potninum“ kom
voigróðramálin fyrst upp
í keldum og afveitum, svo það
var freistandi cg gómsætt að
bíta hana og rölti féð því mik-
ið í flóann. En um sauðburð-
inn gat það verið hættulegt, ef
hann gekk fljótt upp í sunnan-
átt með rigningu og roki. En
aldrei kom það fyrir, að Hóla-
flecka rótaði sér úr Fögruhlíð
eftir að hún vænti sín og þar
til lambið var orðið stálpað. Ef
hún sást niður á Botni, vissi
það alltaf á góða tíð.
Um sauðburðinn fór maður
alltaf til kinda tvisvéir á dag.
Ef vont var veður, var setið
yfir fén/u dag og nótt. Nú var
það eitt vor, að það voraði
fljótt og vel cg var kominn
góður gróður um sauðburðinn.
Einn fagran og heitan sólskins-
dag, var ég að slóðadraga tún-
ið og vinna að öðrum vorverk-
um. Það var orðið áliðið dags
og blessuð kvöldsólin hellti
geislum sínum inn yfir Botninm.
Þótt veðrið væri dýrðlegt og orð
ið framorðið, fékk ég allt í
einu svo mikla löngun að
skreppa til kinda, að ég spe-nnti
slóðann frá heslinum og setti á
hann hnakk. Siðan reið ég af
stað suður á Botn.
B’-óðir minn hafði skroppið til
næsta bæjar og hundur hafði
elt hann, svo ég var hundlaius
aldrei þessu vant. Er ég kom
suður á grundimar sá ég að
lambféð fór afnr vel með sig.
Ærnar lágu og jórtruðu bragð-
góðar. vorgróðurinn, baðaðar
heitum geislum kvöldsólarinn-
ar. Lömbin lágu hjá mæðrum
sínum. Vorgróðurinn ilmaði af
hveyju strái. Blessuð blómin,
nýútsprungin, fcrostu sínu feg-
ursta brosi mót hitagjafa sín-
um og lífinu. Fuglarnir sungu
sína ástaróða af tilfinninigu og
list. Ó, hve dýrðlegt var að
lifa. Svona stundir gefa lífinu
gildi, sem ekki er hæigt að
glevma. En var þó hægt að
ímynda sér að á dýrðarstundu,
sem þessari. væri, aðeims í 500
meí.ra fjarlægð. verið að há bar-
áttu upp á líf og dauða? Er
ég reið lengra inn á flatimar
sá ég hvar Hólaflekka var og
hrrr.gsnerist um sjálfa sig, en
lambið hennar, sem var viku
gömul, eygíótt og bústin gimb-
ur, sást hvergi. Hvað hefur nú
skeð, hugsaði ég Ég hleypti
hestinum í átt til hennar ag
bar fljótt að. Sá ég þá, að Hóla
flekka, sem var mjög ullar-
síð var með laombið undir
kviðnum og reyndi að verja
það fyrir skollanum. Ærin var
að sjá orðin nr.jög dösuð og
traðkur mikill í kringum hana,
en skolli var forinn að leika
þær kúnstir að setja hausinn á
milli framlappanna og velta sér
eiii3 og bolti, til að reyna að
narra lambið undan kvið móð-
urinnar. Þar sem ég var bæði
byssulaus og hundlaus, var
eina ráðið að reyna að ríða yf
ir kvikindið. sem beindi sínium
blóðþyrsta huga öllum að lamb-
inu. Ég hef ekki verið meira
en svo seni 5 metra frá tðf-
un.ni, er hún tók við sér. Rak
upp ofsalegí hræðeluvein og
þaut beint á biattann. Þá ætl-
aði ég að reyiri sama ráðið og
skáldið okkar góða, Hallgrímiur
Pétursson, og fór með þessa
álagavísu hans:
„Þú sem bítur bænda fé
bölvuð á þér augtrn sé.
Stattu eins og stofnað tré
stirð og dauð á jörðinni".
Ég var víst ekki nógu and-
heitur, því þetta hafði emgin
áhrif á skolla Hann þaut fast
upp að klettum með soltinn
belg og hvarf fyrir yztu brún.
En hefði ég haft hundinn, sem
var fljótur, þolinn og sterkur,
heíði hann getað unnið á refn-
um. Það hafði ekkert heyrzt
um greni eða orðið vart við ref
þetta vcr, svo þetta hefur ver-
ið flrekmgsdýr sem lent hefur
á Hólsflekku, þegar það kom
hungrað og þyrst ofan af fjöll-
um. Eg fór nú að huga að þeim
maeðgvr.um og strax og hætt-
an var liðin hjá kom lambið
undan Kviði rróðui sinnar, en
HólaLcxka lagðist svo þreytt
og taugaspennt hcfur hún ver-
ið orðin og öll var hún klór-
uð og rifin í franian eftir skolla.
Ég fór smáspöl lengra inn á
hlíðina, til að lofa henini að
jafna -.:g og tók hana síðan með
mér heim á tún og hafði hana
þar í nokkra daga. Svo leið
sauðburður.nn, að ekkert mark-
vert skeði. Þar til dag einn, að
ég var að vinna í flagi við að
jafna mishæðir og hafði reku
í hendi. Veit þá ekki fyrri til
en Hóiaflekka kemur suiman
Bouiir/ii alveg i loftköstum, en
lambið er hvergi sjáanlegt. Ég
hugiaði með xnér, að nú hefði
helvítis tófan drepið lamhið,
en þó faninst mér eins og henni
væri fremur eitthvað mikið fyr-
ir, en að það væri söknuður
og sorg í iarminu. Hún fer í
hringl í kringum rnig og tekur
siðar. srefnuna til baka, svona
um 100 metra, en kemur alltaf
aftur, þegar hún sér, að ég ætla
eklci að sinna henni. Þetta
gengur þrisvar sinnum. Þá flýg
ur mér allt í einu í hug, að
hún vilji a5 ég komi með sér.
Ég hleyp því á eftir henni og
þá b’-egður svo við, að hún
hættir að jarma og greikkar
sporið, en fer þó aldrei lengra
en s\ o, að húr. sé viss um, að
ég komi á eftrr. Öðru hvoru
var húu að líta við til að full-
vissa sig um að ég kæmi á eftir
og ef ég stoppaði þá jarmaði
hún og belð þar til ég hélt
áfrarr, Svo.ia gékk þetta suður
allan Botn og upp í Fögra/hlíð,
sem er um það bil 3 km vega-
lengd. Uppi u/.dir hlíðartaglinu
var mosabarð Þar nam hún
staðar og jarmaði ofan í smá
holuop og þav undir jarmaði
lamDÍð á móti. Þarna hafði
Útgefandi: Hrf. Árvakur, Reykjavík.
Frámkv.stj.: Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar: Siguröur Bjarnason írá Vigur.
JMatthías Johannessen.
Eyjólfur Koivráð Jóní-on,
Ritstj.fltr.: Gísli Sigur&Kon.
Auglýsirgar: Ární Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstrœti 6. S'ími IDICD.
myndast smáJarOTall, undlr þess
ari mosaþymrnu og lambið dott-
ið oian í Til allrar hamingu
var þurrt barna og lambið ó-
meitt og í fullu fjöri, svo það
hefur ekki verið búið að vera
lengi niðri í jarðfallimu. Hóla-
flekka hefur því sýnilega
sikynjað hættuna og brugðið við
strax og hún s? að hún gat ekk
ert gert sjálf, hlaupið heim og
sótt hjálp. Ég hafði haldið á
skóflunr.i með mér, þegar ég
hljóp af stað cg nú kom hún
að góðu gagni, því að ég þurfti
að stækka opið, til að geta náð
til lambsins. Það var lærdóms-
rík stur.d, sem borgaði hlaup-
in, að sjá gleði og móðurást
þessa r.álleysingja, þegar hún
endurheimt.i lambið sitt, sem
fékk sér auðvitað lamgþráðan
góðan mjólkursopa. Meðan ég
var að gartga frá þessu jarð-
falli, svo bað ylli ekki fleiri
slysum stóð Hólaflekka í sömu
sporurn og einMíndi á mig, eirus
og hún væri að þakka veitta
aðstoð og hjálpina. Þegar ég
veifaði til hennar og sneri
hei.n. fór hún að bíta.
Er hægt að fá betri sannan-
ir og skýrari rök Það er ekki
hægt eð b<=ra á móti því, að
þetti er skynjun og rökrétt
hugoun, sem skepnan sýnir.
Hún sér að hún getur ekki
hjátóað larr.binu sínu sjálf upp
úr iarðfallinu og að bíða eftir
að hjálp bærint gæti hafa kost-
að lambið hungurdauða. Þegar
hún er komii. heim að bæ þarf
hú,i að gera sig skiljanlega á
einhvern hátt til þess að henni
sé vaitt athygli og þessi langa
ferð nái tilgangi sínum. Það
gerir h:ín með því að hlaupa
hriiigi í krimgum mig og stefna
síðan til fjalls aftur og endur-
tekur þetta þar til hún sér að
ég hof skilið hana í fyrra sinn-
ið /ar það áræði, harka og
móðurfórnfýsi að láta skolla fá
það fullkeypt að myrða lamb-
ið nennar. í þriðja lagi er það
hugsunin hjá henni fyrir af-
kværr.i símu að fara aldrei með-
an iörr.bin eru lítil ofan í fló-
ann, þar sem hættan leynist alls
staðar fyrir þau, þótt gómsætur
SróðiiT’inn sé freistandi. í fjórða
lagi cr það hugsun er hún jarm-
aði á sinni örlagaríku stundu
og b ið sér lífs.
Það er því mín slcoðun, að
það ss maðurinn sjálfur, sem
setur sig ekki nóg inn í hugar-
heirn dýranna aJmennt, því segja
mætti ótal sögur t d. af hestum
og hundum, er. hér skal látið
stað’ir uumið nú.
K.K.
FORNAR DYCCÐIR
Framihaild aif i>k. 4.
verðmæti hafa orðið eru enn
og verða ævinlega einstakling-
um og þá einnig þjóðinni til
bjairigar, ef við þau er lögð sú
rækt, að þau séu sem flestum
allt að því i blóð borin.
Hvort mundi það svo síður
vænlegt menningu okkar og
skáldum og rithöfundum miður
sæmandi, að þeir drægju að
nokkru fram í dagsljósið mann-
lega kosti og siðræn verðmæti
en að þessir menn sérstæðrar
náðargáfu lýstu svo til ein-
vörðungu mannlegri saurgun og
niðurlægingu?
Guðmundur Gíslason Ilagalín.
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
22. júnií 1969