Lesbók Morgunblaðsins

Ulloq
Ataaseq assigiiaat ilaat
Saqqummersitaq pingaarneq:

Lesbók Morgunblaðsins - 17.08.1969, Qupperneq 10

Lesbók Morgunblaðsins - 17.08.1969, Qupperneq 10
Bem Jón vinur minn Kristjáns- son, verkstjóri hjá Eimskipafé- llagi Isiands, kom með dálítimn hnoðra í fanginu heim til okk- ar að Ásvallagötu 4 — að vísu ekki algerlega að óvörum, því að Matthías hafði hringt og saigt mér, áð ég setti eitthvað, sem ég mætti sækja út á flug- völl Reykjavíkur. — Og vissu- lega var ég ekki gruinilaus um hvað til stæði og þess vegna bað ég Jón að nálgast send- inguna. Getgáta mín var líka rétt, því fljótlega kom Jón með svolítinn hvolp í fanginu Mikill skelfingar óviti var Ihvolpurinn minin þá, — oig nýj- ungagjarn. — Hljóp undir alla stóla og húsgögn og klóraði lyk'kjuföll á sokka dætra minna. — Við kunnum líka lítið að umgangast hunda. — Matur var hanium færður, en lystiin var lít- il. Lapti þó mjólk úr skál, og graut vildi hann fljótlega. — I>að var ekki fyrr en löngu seinna, að hann tók við smá- sneiddum kjötbitum, og fisk er hann fyrst farinn að éta með aldrinum. I>að var mikið fjör og leik- ur í honum, og hann hafði gam- an af leikfönguim. Dóttir mín yngsta átti bláan bangsa, sem þótti sæmilegt leikfang. Á hon- um fékk hvolpurinn strax mæt- ur og nartaði í hann og klór- aði og nagaði upp undir ár. Bolta áttu stelpur okkar líka, og hann lærði samstundis að skoodra horoum. En bezta skemmtun var strax að tog- ast á við mamn um uliantmefil, og var þá þrárri en alit og gaf siig hneiint ekki. — Þeir eru svana, Vestfirðiinigaimir. Við vorum öll algiöð yfir þessum nýja meðlim fjölskyld- unnar, — því að það varð hann raunverulega samstundis, svo vann hann hugi okkar á and- airtaki. — Ýms nöfn komu til mála: Kjammur, Golsi, Sniati og sdtthvað fleira. — En svo duttum við niður á nafnið. — Ég fékkst þá dálítið við útgáfu barna- og unglingabóka og hafði gefið út nokkrar drengja- bækur, sem ég nefndi Bláu- bækurnar. Ein þeirra hét „Klói“ Á frummáli var titilinn „Paw“ — eða „Hraimmiur" sem ég þýddi á ísilemzku „Klói“. — Litli hvolpurinn hafði og rispubeitt- ar klær og því fannst mér nafn- ið Klói fara vel, þegar konan stakk upp á því, og það befiur haildizt síðan, enda geigmidi hann því strax. 9. Sem sagt hafðd ég næsta lít- ið hundavit, þegar Klói kom til okkar, en viðkynning við dýrið jók forvitni mína um ís- lenzka hunda almennt. Lærði ég fljótlega ýmis kennimörk þeirra og hef síðar bætt nokkru við, eftir því sem ég hef kynnzt dýrunum og lesið mér til um uppruna þeirra og einkenni. Þegar litli stubburinn kom, löfðu bæði eyru hans og rófu- dimdilikm liika, en brátt reisti sig aniniað eyrað og svo hitt, og áður en við vissum stóð hring- uð rófan í loft upp, og þá viss- um við, hvað fara gerði. Litar- háttur var og allur frá upp- hafi með þeim hætti. Skrokkur brúnn, kviður hvítur, trýni, augu og fremsti rófubroddur svart, loppur hvítar, háls- knagd hviitiur og naesitaf'tasti rófuskúfur hvítur, trýni og augnihvairmiuír svart. Um ætt og uppruna Klóa er þetta helzt að segja, eftir upp- lýsingum frá Davíð Davíðssyni bónda að Sellátrum, nú odd- vita í Tálknafirði, en frá hon- um er Klói kominn. Þegar Davíð Davíðsson kom að Sellátrum árið 1940 eða 1941, voru þar tveir hundar. Annar gul tík með svartan kjaft og trýni og svarta hvarma. Mun hún hafa verið frá Stóra-Langa dal. En hundurinn var frá Kvíg iinidisfelli. Teliux Davíð kyn þetita hafa borizt vetstajr af Snæ- fellismesi með mamni, Ólafi Kol- beinssyni að nafni, sem hafi flutzt vestur um aldamót. Að sögn Davíðs hefur kyn þetta breiðzt út um Tálknafjörð, og er yfirleitt giuílit að lit (gols- ótt), jafnvel stöku sinnum hvítt eða mórautt með hvítar tær. Eyru ved uppiistianidiaindi, og hringuð rófa. Lundarfar telur hann skemmtilegt, blíðir, nokk- uð viðkvæmir, góðir smalahund ar og ágætir að elta uppi tófur. Þegar þeir þefi upp tófuspor, verði þeir ógn spenntir og erfitt við þá að ráða. Reinini bara í slóðina. 10. Hundahald í þéttbýli er erfitt. Hundarnir fá ekki næga hreyfingu, safna holdum og fana á mis við frelsið, sem þeir njóta í sveitinni. Þess vegna var það einstakt lán fyrir mig, að Klói fékk fljótt aðstöðu til þess að dvelja langdvölum að Keldum í Mosfellssveit. Hafa þeir Páli Pálsson, yfirdýnalæfcn ir og bændurnir að Keldum og Grafarholti og þeirra fólk reynzt okkur Klóa sérstakar hjálparhellur í þeim efnum. Enda hefur og nokkuð gagn af hlotizt, því að þar eru tvær tík uir, íslemzikiar, sem Mark Watison mun hafa skilið eftir á sínum tímia: Ömiiur hieditir Pollý og er fallega rauðbrún. Hin er svört með hvítan kraga og nefnist Snúlla. Með þeim hefur Klói eigruazt trúliagia tæpt hjumidirað hvolpa, sem flestir hafa lifað og dreifzt víða um land, m.a. að Hesti í Bongarfir'ði og að Hókum. Niðjar þeirra ©ru og hundar Sveins Kjarvals og sá stofn, sem frú Sigríður Pét- ursdóttir að ólafsvöllum á Skieiðium etr niú að reynia að rækta. — Svo að mér er nær að halda, að Klói hafi líklega lagt vel sitt af mörkum til við- halds íslenzka hundastofnin- um. Nú þegar vaknaður er tölu- verður áhugi fyrir hundahaldi og jafnvel hundarækt hér á landi, teldi ég vel farið, að úrelt löggjöf og reglugerðir um þessi mál yrðu endurskoðaðar og þagnréttiuir humdanmia viður- kenndur ekki síður en annarra húsdýra. Sjálfsagt er að setja ströng ákvæði um hundahald, að þeir séu ekki látnir ganga lausir í bæjum, séu merktir, hreinsaðiir og geti jafinivel fieinig- ið aðhlynningu á dýrasjúkra- húsi, sem nauðsynlegt er að koma hér á fót sem fyrst. Þá efast ég heldur ekki um, að hundaeigendur mynðu fúslega greiða nokkurn skatt af hund- um sínum, sem þá gæti t.d. rjnnn ið til slíkrar stofnunar. Ég tel algerlega ástæðiulaiuist, að verið sé að halda í fordóma, sem eru leifar frá tímum sullaveikinnar, og einnig varhugavert að gera fjölmarga borgara að lögbrjót- um vegna úreltra ákvæða. Hundahald er leyft í flestum löndum, eftir því sem ég veit bezt, og sé ég ekfci, að á því siviði ættum við íslendingar að þurfa að hafa neina annarlega sér- stöðu. Hundar hér á landi munu nú sennilega varla færri en tíu þúsund, svo að hundahald er staðreynd, sem hórfast verður í augu við. f sjálfu sér er þetta heiLdnr ek'ki ýkjiaM talia, þegiar haft er í huga, að í Danmörku munu vera um 400 þúsund hund ar. Tala hunda hér á landi mun og nú aðeins helmingur þess, sem var þegar þeir voru flestir. Engum dettur í hug að amast við köttum og ýmsum öðrum dýrum, sem fólk hefur sér til ánægju, og er mér þó nær að halda, að margur kötturinn sé verr haldinn og njóti minni að- hlynningar og eftirlits en flest- ir hundar. Ég held að á þessu máli eigi að halda öfgalaust sem fleirum og leysa það með skyn- saimilieigum hætti, en berja ekki höfði við stein og stuðla a'ð því, að rnienin brjóti lög, sem eru amidstæð aiknienininigisélitiim. Við erum nú rétt á mörkum þess, að enn sé hægt að bjarga íslenzka hundakyninu frá tor- tímingu. Við eigum að setja stolt okkar í, aið íslenzka hundia kynið megi enn um langan aldur varðveitast í þessu landi. ÚR LAUNKOFUNUM Framihald af bls. 1. að honum sé ekki einungis öllum fremur að þakka, hvað á vannst í sjálfstæðis- baráttu þjóðarinnar um hans daga, held- ur óvíst, hvort nokkuð verulegt hefði á ummizt, ef hans hiefði ekki notað við. Væri að bera í bakkafullan læk að til- færa vitnisburði um þetta. Jóni Sigurðssyni lánaðist ævi sín og ævistarf framar öllum vonum og lík- indum, jafnvel fram yfir allt réttlæti í samanburði við ýmsa aðra menn, sem okkur finnst hafa átt skilið meira og betra hlutskipti en þeim auðnaðist. Hon- um hefur einatt verið lýst eins og nær- iellt fullkomnum og gallalausum, hann Ihafi alltaf haft á réttu að standa, og til hans var lengi vitnað í tíma og ótíma, stundum til framdráttar andstæðum skoðunum. Allt þetta getur verið erfitt að fyrirgefa, og ekki nema hressandi að heyra menn reyna að hrista af sér ok þessarar „persónudýrkunar", þótt lítt cé enn kveðið upp úr með það opin- berlega. Einna algengast mun vera að kvarta yfir því, að Jón hafi verið leið- inlegur, þurrskynsamur þjarkur, ráðriki hans þröngsýni — hann hafi vantað húmoi og fjölbreytni gáfna, hann eigi sér varla nieiina þroskiasögu, eins og hann væri fæddur gamaill, hann sé of ómennskur tii þeisis að umnt sé að þykja vænt um hann. — Hér er um það eitt spyrjandi, hvað sé sönnu r.æst og hvort við kunamm að misea einhvers í, ef skilningi okkar er áfátt. Stundum hefur verið kveðið svo að orði, að ævisaga Jóns væri um leið saga þjóðarinnar um hans daga, og er þá eðii'legt, að þetta dragi aitlhygH frá per- sónu hains og edmkalifi. Sum þau mái, sem hann fjallaði um, svo sem fjárhagsmál og kláðamál, eru ekki skemmtileg sögu- efni. Ekki er heldur vafamál, að á minn- ingu Jóns hefði lagt meiri bjarma af rómantík, ef hann hefði verið Fjölnis- maður, náinn vinur Tómiasair og Jómiasar, viljað hafa Alþingi á Þingvelli, en sætt sig við Reykjavík af hagnýtum ástæð- um. En þeim mönnum, sem jafnvel emn í dag láta sér til hugar koma, að Al- þingi væri bezt komið við Öxará, mætti benda á orð Jóns í bréfi frá 1850: „Það er mikið gott að hafa svipfundi 1—2 daga á Þimigvöllum, en að hafa þar mánaðarþimg, það er að fordjarfa fyrir sér staðinn, eftir minmi meiningu." Svo rrnöng rök sam Jón tedur fram gegn því að heyja Alþing hið nýja á hinum forna þingstað, í snjöllustu ritgjörð, sem hann hefuir skrifað, í 2. ári Nýrra fé- lagsrita, finmst mér þessi röksemd þyngri á mieitium en mokikur önnur og sýnia bezt, hversu annt honum var um þennan helgiistað íslendiinga. Páll Eggert Ólason virðist ekki hafa getað trúað öðru en Jóni hafi verið hlutverk sitt svo snemma ljóst, að hann hafi litið á þann fróðleik um sogu ís- lands. er hann aflaði sér á fyrri Hafnar árum sínum — og sannarlega kom hon- um síðar í góðar þarfir í baráttunni — meðfram sem „við'búnað við þjóðmála- starfsemi“. Hann gerir í bókum sínum uin ævi Jóms greirn fyrir kynnum hans af stjórnfræði og hagfræði sem öðr- um þáttum þessa viðbúnaðar. Ekkert er þarna ramghermt, rétt farið með öll ár- töl, eiins og væmta mátti. Samt getur það villt lesendum sýn, að allur kafl- inn um „viðbúnað" skuli standa á und- gn kaflanum um „fyrstu spor Jóns á þjóðmálabraut“. Emgar heimildir eru fyrir þvi, að Jón hafi lagt sig eftir hag- fræði og stjórnfræði fyrir 1840 né lesið erlend sagnfræðirit nema sér til al- mermrar memmtumair. Haimn er alliuir í fl'æðsistarfsemi sinni. Það sem hann skrifar Sveimbinnii Egilssyni 1834 um kosningar til fulltrúaþinigs í Hróars- keldu bendir ekki til áhuga né samúðar: „Repræsentanter eru valdir hér í krafti og allir frelsisvinir eru uppviðraðir". Hann eir ekki riðinn við nein samtök Hafnar-íslendinga á þessum árum, enda engin þeirra með pólitísku markmiði, eftir að Baldvin leið. Sagnfræðimgar líta á það sem eitt af hlutverkuim sínum að sýna sam'hengið í framvindu atburðanna og leita að til- drögurn þeirra, sem anmars virðast koma á óvart. En fleiri stórtíðindi kunna að gerast óvænt og skyndilega en þeir vilja játa og ekki sízt af völdum ein- staklimga, sem til sögumnar koma. Ef til viill er ttlkiomia Jóms Sigurðssoniar friam á þjóðmálasviðið eitt dæmi þessa. Á sjöunda Hafnarári sínu, í janúar 1840, veikitist Jóm, iá rúmifastuir fnam á sumar og var ekki albata fyrr en um rniðjan vetur. Hann 'hafði stundum áður verið heilsutæpur, því hann getur þess í bréfi frá haustinu 1839, að hann hafi „einlægt verið frískur í sumar“. Um þennan sjúkdóm Jóns sfcortir öruiggax heimildir, því hann lá 'heimia hjá sér og engin læknisSkýrsla er til. En þegar þetta sumar 'hafa að eigin sögn hans, í bréfi til einkavinar hanis, Gísla Hjálm- ai-ssonar, gengið „miklar sögur“ af því, að hann hefði 'syfilLs', og hefur slæðing- ur af þekn orðrómi verið á gamgi til þessa dags. Jón segir þetta í bréfinu vera lygi, og lítur Páll Eggert á það sem fulla sönnun (sjá athugasemd aft- an við ævisögu J.S. 1947, 400. blls.). Is- lendingar hefðu ekki verið sjálfum sér líkir, ef Jón hefði ekki þegar á þessum árum verið öfundaður af hæfileikum sínum og góðu gengi, svo það er allt annað en ósennilegt, að getgátur um veikindi hans faafi stafað af illgirni. En æriega taliað giet ag ekki Jóns vegmn tekið þetta eins alvarlega og Páll Egg- eit virtist gera. Ótrúlegt er, að Jón hafi eftir margra ára vist í ekki sið- latari stað en Kaupmannahöfn verið hreine sveinn, og væri það þá slys frem- ur en mannlýti, ef hann hefði smitazt af kynsjúkdómi. Hitt er annað mál, að þetta er af sumum ástæðum heldur ó- sennilegt. Hann hefði varla þurft að vera rúmfastur vegna slíkrar veiki. Frá 1840 og fram yfir sextuigt varð honum varla miisdægiuirt þrátt fyrir alflit, sem hann lagði á sig. Og svo framarlega sem fótiur eir fyrir þvi, að syfiilis geti magnað tiltekna tegund snilligáfu, eink anlega skálda og listamanna, var Jón Sigurðsson heldur laus við þau sjúk- dómseinkenni. Hann er framar öllu gæddur óvenju heilbrigðri skynsemi. En hver sem veikindi Jóns hafa ver- ið, hefur þessi lega verið nýstárleg reynsla fyrir mann, sem að jafnaði var sívinnandi, en varð nú að vera iðju- laus, að minnsta kosti framan af, og aiuk þess í meiri einveru en hann hefur ver- ið vanur utan vinnuistunda. Hann gat ekki komizt hjá því að láta hugann reika víðar en honum hafði annars með iðjusemi sinni verið tamt, horfast í augu við örlög sín og hlutverk í líf- inu, enda alþekkt, að vægur sótthitá •>etur verið örvandi fyrir hugsun og ímyndunarafi. Jón var bæði svo raunsær og hafði verið svo önnuim kafinn, að stjórmmál fslendimga höfðu ekki orðið honum lif- andi áhuigamál fyrri Hafnarárin, meðan þau voru naumast á alvarlegu umræðu- stig'., þótt hann hafi vitanlega verið þar afhugul'l áihorfandi. En aiþiinigisboðslkap- ur konungs vakti vonir um, að málttm íslands mætti fara að þoka áleiðis í framkvæmd, ef rétt væri á haldið. Sú þekking á sögu þjóðairinnar, sem fram að þessu hafði verið honium fróðleikur og lærdómur, varð honum nú brýning og síðar vopn í baráttunni. Margsinnis hefur Jóná verið lýst sem 17. óigúst 1969 10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.