Lesbók Morgunblaðsins - 05.04.1970, Blaðsíða 8

Sr. Gísli Brynjólfsson
Reykjavíkur-
reisa
■h
sr. Erlendar
í Hofteigi
að er komið fram á vetur
— lauigardagur 21. nóveimber
1789. Frostið hefur myndað
vei'kar skarir mieðfram Geir-
landssá og sintan í Baktkavelli
er að hyljast í föli hinna
fyrstu snjóa. Prófasturinn á
Prestsbaikka, sr. Jón Stein-
grímsson, ætlar, „þó alllitla
krafta nú til þess fyndi”, að
reyna að komast til kirkjunn-
ar á Klaustri og embætta
næsta dag. Það er 24. suonu-
dagur eftir þrenningarhátíð.
„En guð vildi ei,” segir sr.
Jón, „að ég legði á tvær hætt-
ur með það,” heldur kom þá
um kvöldið síra Erlendur Guð-
miundsson frá Hof'teigi í Múla-
sýslu og embættaði fyrir mig
þann dag. Við erum náfrænd-
ur að þriðja og fjórða lið. Dáð-
ust allir, er heyrðu, að hans
andríkri og up'pbyglgileigri
prédikun, svo ég og þeir prís-
uðum guð fyrir þvílíka hans
ráðstöfun.”
Frá þessu ferðalagi sr.
Erlends, þegar hann söng Síðu-
mönnum svo eftirminnilega
messu, er ekki frekar greint.
En ekki var prestur lengi bú-
inn að vera heima í Hofteigi
fyrr en hann er aftur kominn
upp á reisuna og þá alla leið
til Reykjavikur. Um það ferða-
lag verður nokkuð fjallað í
þessari grein. En áður en við
höldum af stað skulum við
samt kynna ferðamanninn fá-
um orðum.
Þegar Jón Espólín segir frá
því er sr. Erlendur Guðmunds-
son fannst látinn í flæðarmál-
inu við Eskifjarðarkaupstað
25. september 1803 bætir hamn
því við, að margir ætluðu hann
hefði sjálfur valdið dauða sín-
um, því að það fólk var margt
veiklundað. „Hann var gáfu-
maður og fátækur”, segir Espó-
lín. Má segja, að ekki verði
ævisaga þessa Austfjarðaklerks
sögð í öllu færri orðum.
Sr. Erlendur var fæddur á
Mosfelli í Mosfellssveit 23.
nóvember 1748. Foreldrar ha-ns
voru sr. Guðmundur Jónsson
síðar á Krossi í Landeyjum, og
fyrri kona hans Þórhildur
Jónsdóttir prests á Kálfatjörn.
Hálfbróðir sr. Erlends sam-
feðra, var Jón „gamli” sýslu-
maður í Vík, sá sem hugðist
veita Jörundi mótstöðu við
Jökulsá og fékk kanselliráðs-
nafnbót hjá stjórninni að laun-
um og þessa vísu Þorsteins:
Jón Guðmundsson einn var þar
Ijón á hans leið
og lofðungi hótaði glóð,
með vopnaða Mýrdæli
víkimgsins beið
og virki hjá Jökulsá hlóð.
Móður sína missti Erlendur
er hann var á 3já ári. Ólst
hann að nokkru upp á Stað í
Grindavík hjá föðurbróður sín-
um, þeim gáfaða, góðhjartaða
en sárafátæka klerki sr. Þórði
Jónssyni síðar á Kálfafelli í
Fljótshverfi en síðast að Hálsi
í Haimiansfirði d. 1786. — Að
loknu námi í Skálholtsskóla,
þar sem Erlendur sýndi meiri
gáfur en iðni og ástundun,
varð hann kapilán en síðan
sóknarprestur í Hofteigi. En
þessi efnasnauði andams maður
naut sín ekki rétt vel hjá hin-
um fjárríku Jökuldælum. Þeg-
ar Hannes biskup visiteraði
Múlaþinig sumarið 1779 segir
hann, að sr. Erlendur hafi flutt
góða prédikun (út af 1. kor.
15.3.) og spurt börnin vel. En
þrátt fyrir ástundan og alúð
prestsins í starfi sé barnaupp-
fræðslu og guðaþjónuistiuihaldi
ærið ábótavant í Hofteigs-
prestakalli. Til þess séu fyrst
Útgjöld og tekjur sr. Erlendar í ferð-
inni. Sjá skýringar á bls. 14.
Inntekt
Rd sk.
1 Gaf bóndi í Meðal. 30
2 Annar í Meðal. 34
3 Charitas frændk. 1
4 Mr. Guðm Nicol í Eistri Sk. 1 12
5 Sr. Paull í Holte 1
6 Kona sr. Jóns Hálfds. 1
7 Systir hennar á Varmal. 34
8 Þorleifur Landskrifari 1 12
9 Sr. Stefán á Br.bólst. 1
10 Mad. me Giríðr lclút 54
1.1 Mad. Sigríðr á Mhv. 6
12 Sr. Gísle í Odda 3
13 Hr. Steindór Finnss. 5 30
14 hans kona 1 6
15 Biskup Hr. Hannes 5
16 Lögmaðr á Meðalf. 1 12
17 Frú Ragneiðr 2
18 Bergljót syst. mín (klút) 54
19 Þar upp gefin áðr lán 4
20. Amtmaðr. Hr. ólafr 10
21 Sonr þra Lögmaðrinn
22 Sýslum. Thorars. 1 24
23 S.m. Petrsion 2
24 Vignús Skev. 1
25 Fræradk. þar 68
26 Hr. Björn Apoth. 3
27 Hr. Magn. Orms 48
28 Svein Frihandl 1
29 Annar danskr 68
30 lýksöng í Nesi 28
31 dto í Reykjavík 54
32 Sr. Grím. Tborgrs. 1
33 Ragnh. á Hliði 48
34 Prof. sr. Marc.minm 3
35 Landfogetinn 5 11
36 Mr. Paiuli i Gufu N. 2
37 Sr. Paull á Þingv. 1 12
38 Ingeb. britakona S.bónd. 20 13
39 í Haga f. sending 20 14
4)0 Sr. Ólafr Eiirífcss. 1
41 Sr. Oddr á Felli 1 15
42 bams konia klút 45
43 Sýslum. Lýðr f. ut. 3 hestalán 16
yf. Sand 1
44 Sr. Jón á Limigiuim 1 17
45 Frændk. á Míru 12
46 Sr. Jón Steingrs 1 15
47 Mr. Pétr á Hörgsl. 1 18
48 Frændkonur í Odda, Móeið- 19
arhv. Felli og Kálíafelli 2 80
49 f. flutning sendingar 20 20
50 item — 34 21
51 enn þá dito 20 22
52 ogso 15 23
53 Sr. Sigurðr Högnas. 34
54 Sr. Runólfr 68
55 hans kona S-klút 1 12 24
S.a.totius 86 74 25
26
27
28
29
30
Utgift 31
R.d sk. 32
1 Bet. f. fylgd eftir hraun 24
2 Gefið Jóni blinda 9
3 Fylgd yf. Jökulsá á Breiðam 3
Suðr 24
4 Ferjutollur á Hamr 4
5 Vernh. á Laugr v lítið 24
6 f. fylgd í Þingv.s. 18
7 yfir Hvalfjörð 20
8 Yfir sjó að Reikjav. 24
9 Yfir fjörð að Bessast. 11
10 Bet. í Hellirskoti 3 nátta 24
bónda í Stardal f. greiða filgd
að Hedðarb.
Bjarna á Fossi f. fylgd
Gissuri á Hvole f. eldhraunið
Mr. Thorvaldi f. gjöf Reiðh.
míns í mánuð
bet. Skaftafells. f. 2 hestalán
að Núpst. ef'tir uppásettu
bet. f. 7 nátta dvöl pilts mína
á Hnappav.
f. mig í sama stað í 7 nætr og
reiðhest minn og fylgd að
Jökulsá
enn f. Fylgd
f. fylgd yfir Lónslheiði laigði eg
t. með öðrum
f. fylgd á Ströndinni
í. fylgd yfir Vatnsd.
ennþá fyrir beit og greiða
Uppgengið á allri ferðinni f.
fylgd yfir ár og smágreiða 7
pund press tobak
Betalaið pilti m.
Betal til sr. Thordr. Hls.
Gefið stjúpu minni
Eggert skólap.
Sysibur miirami í mieðöl
otg koniu sr. Einars dt to
Greidt f. fátækum hér og þar
Gefið systr barni m.
Keypt á allri ferðinni brenniv
S.a.
24
20
24
68
1 12
20
87
10
10
8
18
12
86
18
68
45
45
64
24
12
17 62
Hvörjir 17 rd. 62 sk. dregnir frá 86
rd. 72 s. skilja eftir 69 rd. 10 sk. eg
keipti hest fyrir 6 rd. oour. 38 sk. þá
heim kom og mjöltunnu 6 rd. cour —
á þó eftir fyrir kirkju- og hálfri
kaupst. skuld.

8 LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 5. apríl 1970