Lesbók Morgunblaðsins - 05.04.1970, Blaðsíða 15

ARTHUR........... Veðsetningarbréf fyrir 30 rdl.?
SIRE ............ Skilurðu ekki, að komi slík botnlaus lítilsvirðing fyrir land og
þjóð fyrir augu nokkurs lifandi manns hér á landi, hlýtur hann
að fyllast hatri og fyrirlitningu á dönsku konungsvaldi á íslandi,
að beinast liggur við að ætla, að langlundargeð kúgaðrar þjóðar
verði um síðir nóg boðið. Eftirköst hinnar seigu og ódrepandi
andstöðu gegn annarri þjóð geta orðið blóðug vopnaviðskipti, þó '
aldrei hafi til þeirra komið fyrr. íslendingar eru ekki hræddari
við vopn en aðrir menn. Þeir hafa kunnað að beita þeim áður
fyrr. Og franskar korvettur liggjandi hér fyrir öllum ströndum,
heldurðu að þær verði áhorfendur að ójöfnum leik? Ekki frekar
en í írlandi! En fyrst og fremst vil ég ekki eiga neinn kaupsfcaf»
milli mín og þín yfir höfði mér. — MeS fyrirlitningu í röddkmi. —
Allt Island. Þetta er aðeins pappírslappi eins og þú segir. Bregð-
ur honum á Ioft. En allt að einu blikandi sverð. Það má ekki
standa milli mín og þín.
ARTHUR.......... Þitt er að ráða örlögum sjálfrar þín og þjóðar þinnar, Sire Berg-
mann!
SIRE ........... Þakka þér fyrir Rífur seðilinn og brennir yfir lampaljósinu. Þá
erum við skilin að skiptuim Friðrik litli-kóngur!
ARTHUR.......... Nemur loks Pyrrhusar-sigur sinn, lýtur henni með liandkossi.
— TJALDIÐ —
Reykjavíkur
reisa
Framhald af fcls. 9
sr. Erlends Guðmundssoa'nr eft-
ir þeirri registration, sem gerð-
ist að Stöð 5. október 1803, fyr-
i'rfundust.
Sterbúaiinis Belöb er 107 rd.
78 sk. hvar af frá gengur til
bevísanlegra skulda 46 rd. og
79 sk.“
Lýkur hér frá sr. Erlendi að
segja.
SKÝRINGAR, INNTEKT.
1—2. Fyrstu inntdktirinar í
ferðinni fær sr. Erlendur í
þeirri fátæku sveit Meðallandi,
þar sem tveir bændur gefa hon
um 64 skildinga.
3. Ekki er kunnugt hver
þessi Karitas frænka sr. Er-
lends var.
4. Guðmundur bóndi á Eystri
Skógum, Nikuláissonar, d. 1808,
96 ára.
5. Sr. Páll Sigurðsson prófasts
í Holti Jónssonar. Hann fékk
brauðið eftir föður sinn og hélt
til aeviloka 1792.
6. Kona sr. Jóns Hálfdánar-
sonar í Evindarhólum var Þor-
bjöng systir sr. Piáls í Hoiti. Sr.
Jóm var heilsuveill og lá rúm-
fastur 5 síðustu misiseri ævi
sinnar.
7. Systur mad. Þorbjargar í
Evindarhólum voru 5 og ekki
er nú vitað hver þeirra dvaldi
á Varmalæk árið 1790.
8 . Þorleifur Nikudásson, al-
þingisskrifian á Hlíðarenda
bróðir Guðmundar í Skógum.
Kona hans var Guðrún, hálf-
systir sr. Guðmundar föður sr.
Erlends. Þorleifur dó hjá bróð-
ur sínum í Skógum árið 1805.
9. Sr. Stefán á Breiðabólstað,
einn af þeim átta sonum Presta-
Högna, sem urðu prestar og
gengu í fullum skrúða með föð-
ur sínum ti'l kirkju á Breiða-
bólstað á Jónsmessu 1760. Sr.
Stefán varð eftirmaður föður
síns. Hann andaðist 1801.
10. Mad. Gyríður (Gyðríður)
Þorvaldsdóttir, ekkja sr. Böðv-
ars Högnasonar í Holtaþingum,
móðir sr. Þorvalds sálmaskálds
í Holti, sem byrjaði pnestsskap
sinn sem Kapilán á Breiðaból-
stað og bjó með móður sinni á
Flókastöðum
11. Frú Sigríður á Móeiðar-
hvoli, kona Jóns sýslumanns
Jónssonar. Þau voru foreldrar
Valgerðar biskupsfrúar. Gjöf
frú Sigríðar er sú stærsta, sem
sr. Erlendur fékk í ferð sinni
fyrit' uitan gjöf Ólafs stiptamt-
manns. Af því má marka höfð-
ingsskap sýslumannsfrúarinnar
á Móeiðarhvoli.
12. Sr. Gísli Þórarinsson
prestur í Odda 1784 til dánar-
dægurs 1807.
13. Stedmdór í Oddigei rsíhólium
sýslumaður Árnesinga, sonur
Fin/rns bieikiups, d. 1819.
14. Kona hans var Kristín
Halldórsdóttir prests á Breiða-
5. aipríl 1970
bólstað í Fljótshlíð. Hún dó
1810.
15. Um gjöf herra biskupsin®
segir sr. Erlendur síðar í bréfi
til hans: .,Ég ætlaðist ei til
gáfu af yðar herradómi. Yðar
orð og tillögur næst Guðs að-
stoð eru mér betri en 20 sinnum
5 rd.“
16. Lögmaðurinn á Meðalfelli,
Magnús Ólafsson, bróðir Egg-
erts, „hjálpaði mörgum fátækl-
iniguim". (Æviskrár), d. 1800.
17. Kona hans var Ragnheið-
ur Fkiinisdióttir biskups, d. 1831.
18—19. Bergljót systir sr. Er
lends var gift Árna bónda Árna
syni á Grund í Skorradal.
20. Ólafur stiftamtmaður
Stefánsson, þá á Innra-Hólmi.
Hjá honum fékk sr. Erlendur
stærstu gjöfina. Hann var stór-
auðugur, þó rausnsamur (Ævi
skrár).
21. Stefán Stephensen vara-
lögimiaður, síðar amtmia'ður, d.
1820.
22. Vigfús sýslumaður á Hlíð
arenda, faðir Bjarna skálds.
23. Sigurður Pétursson sýslu
maður, skiáld, d. 1827.
24. Vigfús Scheving, líkl. Vig
fús, síðasit bóndi á Helluim í Mýr
dal, stjúpsonur sr. Jóns Stein
grímssonar.
25. Óvíst hver þessi frænka
sr. Erlends er.
26. Björn Jónsson apotekari í
Nesi. Hann var fyrsti lyfsali á
Xslamdi, d. 1798.
27. Maignús Ormsson, lyfja-
sveinn hjá Birni og eftirmaður
'hans sem apotiekari, d. 1803.
28—29. Sveinn Jónsson kaup
maður í Reykjavík, talinn 61
árs í manntali þetta ár.
Sá danski óþekktur.
30—32. Ekki verður ráðið af
kirkjubók frá þessum tíma,
hverja sr. Erlendur hefur'Súng
ið til moldar. Hann hefur gert
það í sjúkdómsfölltum sr. Guð-
mundar Þorgrímssonar, sem
andaðist um haustið þetta sama
ár, 28. nóvember 1790.
33. Manntal úr Bessastaða-
sókn er ekki til frá þessum
tíma, svo að ekki er nú vitað,
hver kona þessi var.
34. Síra Markús Magnússon
stiftprófastur í Görðum, d. 1825.
Hann virðist hafa verið mjög
hjálpsamUr sr. Erlendi, eftir því
sem fram kemur í bréfum hans.
35. Skiúli MiaigmúsBon, d. 1794.
36. Páll klausturhaldari síðar
á Elliiðavatná, d. 1810.
37. Sr. Páll á Þingvöllum,
bróðir sr. Jóns á Bægisá, hélt
Þingvelli 1780—1818 og dó þar
1821.
38. Ekki verður ráðið, hver
þessi Ingibjörg var eða hvers
ráðskona hún hefur verið .
39. Nokkrir skildingar áiskotn
uðust sr. Erlendi á ferð sinni
fyrir að bera sendingar milli
manna.
40. Sr. Ólafur Eiríksson í Gutt
onmslhiaiaa, brólðir Jómis kioirufer-
enzráðs. Hann dó. 12. nóvember
1790.
41. Sr. Oddur Jónsson í Sól-
hekrualþinigiuim, d. 1814.
42. Maddaman á Felli var Guð
finna Þorsteinsdóttir. Sr. Odd-
ur var seinni maður hennar,
þau voru fátæk.
43. Lýður sýsluimaður í Vík,
d. 1812. Góður kunningsskapur
virðist hafa verið með þeim
sýslumanni og sr. Erlendi, því
að í Vík dvaldi Guðmundur
sonur sr. Erlends á sumrin á
skólaárum sínum, og í 2 ár eftir
að hann lauk námi. Síðar kvænt
ist hann Ingveldi dóttur Lýðs.
„Var sambúðin þung og skildu
þau.“ (Æviskrár).
44. Sr. Jón JónsBon í Meðal-
landsþingum, tengdasonur sr.
Jóns Steingrímssonar, síðast á
Kálfafelli, d. 1839.
45. Ekki er nú vitað, hver
þessi frænka sr. Erlendis var.
46. Sr. Jón Steingrímsson á
Prestsbaklka, ,, eldklerkurinn ‘
d. 11. ágúst 1791. Þeir sr. Er-
lendur voru að öðrum og þriðja
að frændsemi.
47. Pétur Sveinsson, hospitals
haldiari á Hörgislamidi, d. 1812.
48. Óef að hef ur sr. Erlendur
ekki sparað að telja til frænd-
semi við ættingja sína, sem
hann fann á ferð sinni. Þeirra
tala hefur verið legio, því að
talið er að Jón afi hans Magn-
ússon á Stóra-Núpi hafi verið
fimmkvæntur. Átti hann börn
með þrem konum sínum og laun
börn að auki.
49—52. Sjá nr. 39.
53. Sr Sigurður Högnason
(Presta-Högnia) í Ásum flýðd það
an í Skaftáreldum að Sólheim-
um í Mýrdal, þar sem hann bjó
til æviloka, d. 1800.
54. Sr. Runólfur Jónsson,
bróðir sr. Jóns á Lyngum, prest
ur á Stórólfshvoli, síðast í
Keldnaþingum, d. 1809, „vel gef
inn og valmenni, fátækur jafn-
an.“ (Æviskrár).
55. Kona sr. Runólfs var Guð
rún Þorsteinsdóttir prests að
Krossi í Landeyjum. Hún gefur
sr. Erlendi silkiklút, sem hann
metur á 1. rd. og 12 sk. drjúg-
um meira en hina klútana þrjá,
sem honium áskötniuðuist í fedð-
inni.
SKÝRINGAR. (UTGIFT)
1. Ekki er ljóst, hvaða hraun
hér er átt við, því varla getur
verið um Skaftáreldahraunið að
ræða, sbr. nr. 13.
2. Á þessum tíma var uppi
margur Jón bliradi. Þrátt fyrir
fátækt sína hefur sr. Erlendur
séð aumur á þeim, sem þarna
varð á vegi hans.
3. Þarf ekki skýringar.
4. Líklega mun átt við Ham-
arinn við ferjuna yfir Hvítá
hjá Iðu.
5. Vernlharðiur Guniniarssofi.
6. Þessi og næstu útgjaldalið-
ir ásamt tekjuliðunum sýna, að
sr. Erlendur hefux lagt leið sína
upp í Laugardal, vestur í Þing-
vallasveit, út í Skorradal, það-
an suður í Kjós og til Reykja-
víkur.
9. í bréfi sr. Erlends til bisk-
ups kemur fram, að hann hefur
heimsótt stiftamtmanninn á
Bessastöðum, kammerherra v.
Levetzow og fengið hjá honum
vilyrði fyrir Hofi í Álftafirði,
sem hann síðar hætti við að
sækja um.
10. Elliðakot í Mosfellssveit.
12. Bjarni Jónsson bóndi á
Fossi á Síðu.
13. Gissur Hallsison bóndi á
Hvoli í Fljótshverfi, d. 12. júlí
1816. Hann var faðir Þorsteins
tóls.
14. Hver þessi Þorvaldur var
er ©kki vitað. 1 Öræfuim?
15. Svo er að sjá sem sr. Er-
lendur hafi skilið hest eftir í
Öræfum og því orðið að fá láns
hross út yfir Skeiðarársand.
16—17. I siaimbandi við hrakn-
ingana í ofviðrinu á Breiða-
merkursandi segir sr. Erlendur:
„Mikið var ég yfirkominn og
þreyttur orðinn.“ Til að ná sér
hefur hann haft vikudvöl á
Hnappavöllum, áður en hann
lagði á sandinn aftur.
20. Hér er líklega átt við
Berufjarðarströnd.
21. Hvaða dalur þetta er vita
menn ekki, nema átt sé við
Vatnsdal, sem lá milli jökla upp
af Mýrum í Hornafirði. En
hvaða erindi sr. Erlendur átti
þanigað er erfitt að sjá niema svo
hafi staðið á að hlaup hafi kom
ið úr dalnum og því ófært um
sveitina vegna vatnavaxta. Þetta
kom að vísu st.undum fyrir, en
trúlega hefði sr. Erlendur getið
þess ef hann hefði lerat í slík-
um torfærum á ferð sinni.
23. Sr Erlendur hefur eitt-
hvað viljað hygla öllum, sem
gert hafa honum einhvern
greiða. Þá var gott að eiga tób-
akslús til að stinga að mönnum.
24. Hver þessi fylgdarsveinn
Hofteigsklerksins var kemur
hvergi fram.
25. Sr. Þórður Jónsson á Hálsi
föðurbróðir ar. Erlends var lát-
inn fyrir 4 árum, d. 1. janúar
1786, svo þessi skuld hefur ver
ið greidd erfingjum hans.
26. Stjúpa sr. Erlends, síðari
kona sr. Guðmundar á Krossi,
var Guðrún yngsta HaUdórs-
dóttir. Hún dó hjá Sigríði dótt-
ur sinni í Káraneskoti í Kjós
árið 1811. Meðal systkina henn
ar vom sr. Björn í Sauðlauks-
dal, ennfremur tvær Guðrúnar,
sem einnig urðu prestskonur.
Sú eldri giftist sr. Halldóri í
Hraungerði en sú yngri sr.
Stefáni Högnasyni á Breiðaból
stað, sbr. inn'tektarlið 9.
27. Líklegia Eglgiert Bjiarraa-
son landlaeknis F*ólssoiiair, sem
á skólaárum sínum dvaldist hjá
Magnúsi lögmanni Ólafssyni á
Meðalfielli.
28. Líklega Bergljót systir sr.
Erlends, sbr. 18. tekjulið.
29. Ef til vill Margrét Jóns-
dóttir kona sr. Einars Stefáns-
sonar, sem á þessum árum hélt
Hallormsstað.
30. Þrátt fyrir fátækt sína
gleymir sr. Erlendur ekki hin-
um snauðu sem á vegi hans
verða, sbr. útgjaldalið 2.
31. Líklega eitthvert af börn
um Bergljótar og Árna á Grund
í Skorradal.
í eftirfaraindi spili tókst sagnlhafa elð
vinina spilið með því að gefa aindstæð-
inguiniuim sliaig í byirjuin spilisfas.
Norður
A K-8-5-4-3-2
V 10-5
4 8-7-6
A 7-4
Vestur Austur
A D-8 A G-10-ð
V 7-6-3 V 9-8
4 D-9-4 4 K-G-3-2
A D-G-10-8-6 A 9-5-3-2
Suður
A Á-7
V Á-K-D-G-4-2
4 Á-10-5
A Á-K
Sagnir gé'nigu þannig:
Suður
2 Hjörbu
4 Girönd
5 Grönd
6 Hjörtu
Vestuir lét út
Norður
2 Grönd
5 Lauf
6 Tíglar
AMLr paiss
laufadrottaiinigu
og
að
sagnlhiaifi drap rraeð ási. Saiginlhafi sá,
ekki var hægt að vinina spilið nemia
hægt væri að gera spaðainm góðam, ern
til þess aö það væri hægt, var nauðsyn-
legit að legigja smá gildru fyriir spilar-
sem sat í Vesbuir.
SaignlhaÆi tóik spaöa ás, lét út spaða 7,
draip í borði mieð kóngi, lét út spaða 3
úr borðii oig draip benmia með hjarta 2.
Vestuir áttaði siig eikki á hvað valkti fyrir
saignih'afa og vairð ákaflega glaður og
trompaði yfir m.eð hjairta 3.
Nú er spilið unmið. Sama er hvað
Vestuir lætuir út. Sagnlbafi teknur tiromp-
in af andstæðknguiniuim oig er iruni í
borði á spaða 10 þegar trompi @r spilað
í 'a'niraað sdinm. Tekur hainin síðain aS'la
ÍTÍslaginia á spaðia og losnair þamm'ig við
tíigiainia heiima.
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 15