Lesbók Morgunblaðsins - 12.09.1971, Blaðsíða 4

Hvað
ungur nemur
verða snorlin af. Og tvímæla-
laust tel ég sögur hans ágæt-
an undirbúning fyrir bók-
Tnienntalestuir á fullorðinsárum.
Meðal annars má telja sögum
Stefáns til gildis, að hann lýs-
ir börnum sem samfélagsþegn-
um. Þó barn eða börn gegni
aðaiihlutvePki i sögu, er jafn-
an fólk á öllum aMri í kring-
um þau; föllk, sem er auðvitað
ófiulílkomið eins og þau sjálf
svo sem gerist og gengur í ver-
uauii. Einnig eru söguæ Stefáns
■biessunarlega lausar við tilbú-
inii barnaskap; enda gagins-
laust að setja slíkt á svið; börn
sjá gegnum uppgerð og láta-
Iseti ekloi siðui- en eldri les-
endur.
Ármarrn Kr. Einarsson er
mikilvirkur barnabókahöfund-
ur, hefur skrifað bæöi skáld-
söguæ og smásögur fyrir börn.
Tek ég smásögurnar fram yf-
ir, sé við listatök miðað. Sög-
ur Ármanns einkennast af hug
kvæmnisiegri bygging. Og
mjög skírskota þær til imynd-
unarafls lesendanna. Sögu-
þráðurinn er alla jafna spenn-
andi, enda hafa sögur Ár-
manns hlotið vinsældir að
verðleikum og verið þýddar á
•önnur mál. Víða er lýst átök-
tim miili ba/rna og fullorðinna
eða barna innbyrðis, og oft má
ekfki á milli sjá, hvernig fer.
En aldrei fer svo, að ekki
finnist lausn á vandanum. Ég
tittek sem dæmi söguna Óli í
Státrarahúsinu og Pétur i
Efstak-oti í bókinni Yfir fjöll-
in fagurblá <2. útg. 1'970); Óli
er stór og sterkur og notar
krafta sina óspart til iitls; með-
al annars til að hrekkja og
pina Pétur litla, sem ræður
ekki við hann. En svo fer, að
Pétri kemuir snjaBræði í hug.
Kennarinn þeirra tilkynn-
ir sumsé, að kaupmaðurinin i
plássinu hafi gefið heljarmik-
inn sælgætispoka, sem eirahver
einn nemandi muni hljóta í
sérstöku viðurkenningarskyni
daginn eftir. Pétur litli skrif-
ar nú bréf, þar sem segir, að
sá, sem komi i skólann í örg-
ustum lörfum og fátæk-
legast búinn, skuli hreppa
hnossið. Undir bréfið skrifar
hann nafn kaupmanns, og læt-
ur það svo verða á vegi Óla,
sem trúir og býtur á agnið og
verður sér til athlægis í skói-
anum fyrir vikið. Pétur fær
sælgætið að verðlaunum fyrir
góða hegðun í skólanuon og
dugnað við námið. Býður
hann svo öllum úr pakanum,
einnig Óla, og er það vita-
skuld hámark hefndarinnar,
því þá skilst Óla, að Pétur hef-
ur ginnt hann eins ag þurs.
„Og upp frá þessu lagði hann
niður þann ljóta sið að hrekbja
og stríða skólasystkinum sín-
um.“ Slíkur endir hlýtur að
vera öllum söguhetjunum hag-
stæður, einnig Óla, því þess er
hvergi getið í sögunni, að neitt
hafi amað að honum utan
hrekkjanáttúra hans. Að öðru
leyti er hann svo vel af guði
gerður, að lesandinn hlýtur að
sjá hann fyrir sér sem nýtan
mann, þegar sá ljóðurimn
er burtu numinn.
Jenna og Hreiðar Stefiáns-
son hafa líka verið miki’Iivirk-
ir barnabókahöfundar og auk
þess skrifað fyrir unglinga Ég
nefni hér bækurnar Stelpur i
stuttuim pilsum og Stúlka með
ljósa lokka, sem haÆa að geyma
eina, samfellda sögu. Jenna og
Hreiðar skirs'kota minna tiii
ímyndunaraflsins en Ármann,
en leggja þvi meiri áherzlu á
góð fordæmi, og hef ég mefnd-
ar bækur þá sérstaklega í
huga. En i þeim gerist þetta
markverðast; Ung stúlka
stundar nám i landsprófsdeild.
ForeMrar hennar eru dável
efnuð og hafa búið bömum sin
Framhald á bls. 11
|
*
Óþarflega lélegar teikningar einkenna kápnr margra barnabóka.
Sparnaður
• •
Smásaga eftir Orn H. Bjarnason
Trabantbill, — það var draumurinn.
Ef guð lofaði ætluðu þau að festa kaup
á honiini að vori. En til þess urðu þau
að leg-gja hart að sér, og það höfðu þau
lika gert. Dabbi hafði dregið i við sig
um einn og annan óþarfa, var til að
mynda kominn ofan i tiu sígarettur á
dag og strætisvagna notaði hann ekki
nema heim á kvöldin.
„Þú hefur gott af smá hreyfingu,“
sagði konan þá sjaldan hann reyndi að
merja út aukamiða i vagninn.
Um tima hafði hún viljað þvæla hon-
um yfir i neftóbak og beitt til þess
vísindalegiim rökum upp úr erlendum
timaritum.
„Sígarettur eru iifshættulegar," hafði
hún sagt, en hann hafði varizt drengi-
lega.
„Neftóbak sogast upp í heiLa mann-
eskja.“
„Hvaða heila?“ kom þá.
IJf þeirra var að sönnu heldur vlð-
burðasnautt og ekki jók fæðan á til-
breytinguna, fiskur og kartöflur meg-
inuppLstaðan, en munaðarvarning sáu
þau hjónin ekki nema í búðargluggum
og litu þá undan.
„Eigum við ekki að hafa kjöt annan
hvern sunnudag?" hafði Dabbí spurt
skönmiu eftir að þessi Trabantbíll kom
til sögunnar, en fengið þvert nei.
„Bara hrossakjöt eða þá belju?“
„Nei,“ hafði konan sagt, „þú ert nógu
andskoti feitur og luralegur.“
Þetta pislarvætti hafði fært þeim
hjónuin nokkra innistæðu á banka.
Stunduin eftir að þau voru liáttuð, sótti
Dabiii sparisjóðsbókina undan rúmdýn
unni. Þau lögðu saman tölurnar í henni,
töldu rétt að ganga úr sluigga um, að
þeir í bankanum hefðu ekki gert neina
skyssu. Á þessum augnablikum fundu
þau svo glöggt, að þau elskuðu hvort
annað. Það var aðeins eftir gengisfell-
ingar, að skyggði á hamingju þiíirra. Og
í eitt skipti hafði konan farið að orga.
„Stjórnmálamenn eru fifl,“ hafði hún
sagt, en strax og hiin var búin að jafna
sig, tók hún orð sín aftur, sagði að
Jietta væru góðir menn og gerðu sitt
bezta. Þeir væru bara ekki duglegri í
vinnunni sinni en þetta.
„Þjóðin er ung,“ hafði Dabbi sagt, „þeir
eru að æfa sig manna greyin.“
Svo var J>að eitt kvöld, búið að
svæfa börnin og þau lijónin sátu inni
í stofn og létu fara vel um sig. Það var
liaust og septemberliijan í giuggakist-
unni um það bil að springa út. Dabbi
var að reykja síöustu sígarettu dags-
ins, en konan að Iesa í bók. Hann and-
aðl reyknum djúpt, djúpt að sér og
reyndi að fá út úr hverjum smók J»ó
nokkuð meira en sanngjarnt var að ætl-
ast til. f gegnum bláan mökkinn
sá bann konu sína og bann undraðist
Jiessa manneskju, lestrarfýsn hennar og
hvernig hún svona vel gefin og fróð
um marga hluti, gat verið gift réttiun
og sléttiirn lagermanni. Það var ekki
einasta að hún hefði gagnfrawíapróf og
þroski hennar numið staðar þar. Nei,
ó-nei. Hún var stöðugt að mennta sig,
ias alit sem hún náði í, ekki aðeins
bækur, heldur bókstaflega alit, leiðar-
visa utan á pökkum og dósum, ef ekld
vildi betur til. Jafnvel Borgarbóka-
safnið var ekki nógu viðamikið, til þess
að seðja þessa hungruðu sál. Húiu
spændi í sig hvern rekkann af öðrunu
og kvartaði undan því, að þeir á safn-
inu væru ekkl nógu duglegir að panta
bækur.
En með öðrum orðiun, þau sátu þarna
og létu sig hafa það gott.
„Mér var að detta svolítið í hug,“ sagði
konan og leit upp úr bökinni. Dabbi
hrökk við. í áralangri sambúð, hafði
læðzt inn hjá honum nokkur ótrú á
hugdettum liennar.
„Hvað segirðu um að leigja út stof-
una?“ spurði hún.
„ÞESSA stofu?“ sagði Dabbi undrandi
og benti ofan í gólfteppið.
,,.Iá, vitaskuld," sagði hún óþolinmóð.
„Hvar eigum við Jiá að vera?“ spurðí
Iiann.
„Nú en i svefnherberginu eða frammi 5
eldhúsi," svaraði hún og J»að sáust ekki
minnstu svipbrigði á andliti hennar.
Dabbi \ar að vísu fégráðugur og banka
bókin honiun ekki síður kær en henni.
En betri stofan . . . nei það var e-inum
of langt gengið.
„Hvað um húsgögnin?" sagði hann.
„Leigjum þau með og tökum inn góðan
pening," svaraði hún. f svip hennar var
nú kominn óstöðvandi þnngi og í aug-
uniun nýíslenzkur glampi, J»ess háttar
sem Dabbi kannaðist svo vel við úr
blokkinni. „Eldhúsinnrétting úr harð-
viði,“ sagði glampinn, „mosaik í bað-
herbergið, ailt tipptopp og finna en hjá
fólkinu á móti.“
„Já, en frímerkjasafnið mitt?“ tuldraði
Dabbi.
„Ég skal rýma nærbuxnaskúffuna,“
sagði konan, „þú getur haft það þar.“
Sígarettan var nú farin að brenna
hann í fingurinn og hann fieygði henni
í ösluibakka. Honum varð hugsað til
skapsmuna konu sinnar, þessa síkvika
fyrirbrigðis, sem reið eins og holskefla
yfir þetta heimili. Hvert átti hann að
leggja á flótta með sæng og kodda, þeg-
ar svefnherbergisóeirðir næðn há-
marki og stofan teppt?
„En gestir?“ sagði hann og greip í síð-
asta hálmstráið.
„Þeir eru fyrir löngu komnir úr möð,“
sagði liún. Ja, hún er sveimér ákveðin,
hugsaði hann og svo hugsaði hann um
hvað Iífið er stutt og hann nennti ekki
að pexa við hana.
„Nú, ja-ja, þú ræður," sagði hann
þreytulega.
„Ræð ég? . . . Nei, ég held mi siður.
Það verður að vera samkomulag um
þetta,“ sagði hún.
„Þá J»að.“
„Auðvitað . . . það fer aldrei vel ef
annar aðilinn tekur völdin í sinar
hendur.“
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
12. september 1971