Lesbók Morgunblaðsins - 12.09.1971, Blaðsíða 7

halda áfram fjárverzluiiin'ni
fyrir mína forgöngn, þá er það
augljóst að ég var eklki að eyöa
tíma mínum og hætta fé minu
og þar af leiðandi framtíð
minni fyrir sjálfan mig, heldur
af skyldurækni, samvizkusemi
og sterkum vilja til að vernda
rétt félaganna, sem ég vann
fyrir. Fyrir það eitt tapaði ég
fé og tíma, sem ég aldrei sé
eftir, því mikið var unnið, þar
sem umboðsmennimir sjálfir
sönnuðu með framkomu sinni í
þessu máli það rétt vera, sem
ég hefi sagt um útlenda um
boðsmenn yfir höfuð, og að allt
komst fram í dagsbirtuna, sem
þessir menn gjörðu í pukri,
þrátt fyrir alia viðleitni til að
halda þessum svikamyliutil-
raunum leyndum.
Ekki get ég ennþá staðhæft
hver eða hverjir hafa klætt
bréfseftiiTÍtið i búning sinn,
það liggur á milli hluta. Svo
er það heldur ekki upplýst,
hvað Winther haifi fengið fyrir
að stela eftirritinu upphaílega
af bréfi mínu 22. febrúar þ.á.,
en ólíklegt er, að hann hafi
gert það, fyrir ekki neitt, þar
sem hann hvorki þekkti mig né
Rennie. Winther hefir kannazt
við, að hafa stolið eftirritinu af
þessu bréfi, eða tekið það án
Steiins vitundar, og fengið það
í hendur mönnum á Engiandi.
Eitt er vist og það er það, að
úr því Winther gat komizt yfir
bréf mitt 22. febrúar þ.á. frum-
ritað, til þess að stela eftirriti
af því, þá hefði hann aiveg
eins getað stolið sjálfu frumrit
inu, til þess að geta lagt það
fyrir réttinn i Edinborg, en
gallinn var sá, að bréf þetta
var alveg saklaust bréf, og
hefði þvi ekki getað gert til-
ætlað gagn, eins og bréfseftir-
rit það, sem lagt var fram,
breytt og aukið mér I óhag.
>> Þó að peningatap mitt sé tals-
1 vert, sem ég get þó vel undir
'risið, íyrir þá sök, að ég hætti
"við málið í tima, þá hefi ég feng
:lð talsvert í aðra hönd, þar sem
' ég þekki nú vel brezkt réttar-
'íar, brezkt bankafyrirkomulag,
þekM, hvaða meðulum keppi-
nautar fslendinga geta beitt og
hverjir líklegir séu tii nú sem
stendur að beita ýtrustu sam-
'keppnisráðum, þekki vel lög'
þau, sem snerta innflutning á
fé til Bretlands o.s.frv.
Og svo get ég glatt vini mina
á þvi, að ég stend nú, þrátt
fyrir tap mitt og mál þetta, enn
betuir að vigi að flyitja fé til
Bretlands en síðastliðið haust,
bæði að því er f járumráð snert
ir og að þvi er hættuna snertir
vegna undirróðurs keppinauta
minna. Þessi meðferð hefir því
óbeinlinis orðið til þess að
styðja viðleitni mína að berjast
fyrir hreinskiptni útlendinga
við ísland. Það mun vera óska-
ráð fyrir þá herra Zöllner og
Vídalín, að knýja ekki oftar á
dyr yfirtollgæzlumannsins í
Leith og að trúa honuim fyrir
að rækja embætti sitt án þeirra
aðstoðar.
Saga þessi, sem að öllu leyti
er byggð á málsskjölunum, sýn
ir meöal annars að ég gerði mér
allt far um að leita upplýsinga
þeirra, sem nauðsyinlegar voru
áhrærandi fjárflutningnum til
Skotlands, munu flestir kaup-
menn hafa látið sér nægja, að
fá frá umboðsmanm sinum ein-
um slikar upplýsingar, sam-
kvæmt venju þeirra, en að aJl-
ir, sem upplýsingarnar gáfu,
umboðsmaðurinn, yfirkonsúll
inn dansM í Leith og Swan &
San 'gáfu óviljandi skakkar
upplýsingar, og að yfirmál-
færslumaður minn fyrri einnig
reyndist miður en hann hefði
átt að reynast fyrir réttinum.
Skuld á ég enga í þessu óhappi,
nema ef vera skyldi þá, að
taka nokkurn tima í mál að
flyttja út svo lítinn fjárfairm.
Fyrsta undirstaðan undir
óhappi þessu var sú, hvað
farmurinn var lítiU, svo að
mátulega stórt sikip fyrir þá
sölk gat ekki fengizt á Eng-
landi og að hættan fyrir féð á
leiðinni var meiri en venjulega
gerist végna þess, hvað skipið
'hláut að vera iítið.
Ferðasaga þessi sýnir ijós-
lega, hvað útlendir viðskipta-
menn leyfa sér að ganga langt,
þegar þeir vilja tryggja sér við
skipti á Islandi. Hún sýnir, að
þeir beita ýmsum verzlunar-
brögðum, sem mundu ekM
þykja sæma verzlunarmönnum
í öðrum löndum, og hlýtur það
að vera talandi vottur þess, að
slíkir menn álíta að Islending-
ar taki ekki eins hart á því
eins og aðrar þjóðir, þótt dular-
legri aðferð sé beitt við og við
í viðsMptum við ísland. Á
þann mælikvarða hljóta þessir
herrar að mæla íslendinga, um
leið og þeir Ieggja út á hinn
veika is, að hætta nafni sínu
og virðingu til þess að gem
þeim verzlunarfélögum og
verzlunarmönnuim mein, sem
þeir þekkja ekkert. Sagan sýn
ir og áþreifanlega, hvað nauð-
synin er mikil fyrir fsland, að
hafa trúa og þjóðrækna um-
boðsmenn í útlöndum, sem leið
beint igætu þeim, sem verzlunar
erindi hafa að reka i útlöndum
og umsetnir eru þar af alls kon
ar misjöfnum lýð, og sækja
verða nú allar upplýsingar til
manna, sem láta sig hagsmuni
ís-lands engu skipta og líta eðli
lega aðeins á það eitt, að hafa
sjálfir allan haginn.
Reykjaivik, 18. j úl'í 1894.
Björn Kristjánsson.
Þesisi skýrsia imto á elkkíi að
þurfa neininar firekaini skýring-
air við. Aðeins vil ég geta þeiss,
að ÞjóðviJjinn uragii á Isaiffiirði
og Þjóðólfuir, og eí til viill
flelri blöð, neyndiu að beira í
bætifiáka fyrir Zöimiea', Oig
svairaði ég þessum blöðum
stuttlega í siaima aulkaibliaði. Ein
Kaupfélag isfirðinga, sem
Skúli Thoroddsen ritstjóri var
formaðuir íiyriir, hafði þá aðai
lánstraust:ð hjá ZölJinieir, og
hetfiuir þvi raninið blóðiö tiil
skyldunnar. EH Þjóðólfs-
ritstjóiriinin vair i máigsetmdum
viö V'idiatin.
Opinber ónot fékk ég hjá
ýmsum öðrum kaupfélagsklík-
um, sem voru háðar Zöliner,
svo sém Kaupfélatgi Þ'mgey-
imga o.fi. sem ég ef itúl vi'M iget
rtániair siöar.
NÝ FJÁRSÖLUTILRAUN
Þagar ég var búimn aö sitja
alian veturúnn í Ediinibarig, van
rækja mína eiigin verz>un, og
lioks heÆja málið, fór ég he:m
með varúniui og undirbjó
skýrslu þá, er að framan grein-
ir.
Pöntumarféliöiguinum varð þvi
þeigar Ijóst, hvensu igyðimgleigri
meðiferð ég hefði mætt víð fjár
söiut'iTiaiujnGnia. Þau áfelldiu miig
e‘kki meiitt, eins og til mum þó
hafa verið ætlazt, enda hafði
ég enga sök aðra en ef til vill
þá, að haía moikkurm itíma tek-
ið að mér, að fiytja út svo lít-
inn fj'árfairm, og þar atf Jiéið-
amdii í of Jlitfliu slkipi til aö mæta
haustlar.idsymnimgumiuim-
Ég tók upp með mér Ásgeir
Sigurðsson, sem á þeim árum
var mjög drytkkfielldiur og hélt
homium á hieimiiilii minu og í búð
miimrai þairagað tiiil liamm fékk
stöðu í verzlumirarai Edimborg,
sem hoouim varð til -gæfu.
Þar sem hér hafði verið beim
límiis iráðizít að pömtumarfiélöig-
'um þeiim, sem ekki viJdiu skiipta
við Zölimier, og það á svo giæp
samAagiam háitt, vMu pömtumai’-
félögin elrid gefiast upp við
fyrst'a högg. Þau afiréðu þvi aö
igera aðra sölutiJra’un á mæsta
hausti, og haía f járfarm'mn
það stónami, um 2000 fijár, að
borgað gæti sig, að flá vel sjó-
fært skGp, og vel lagað tiiL ffj'ár-
fiiutniimga. Hims vegar bauðst
ég tiil að tiaika uipp á miig hJiuita
aif ábyrgðiinni, irneð þvi að
boriga 9 krónuir út á hvarjia
kimd með hinum þýzku vörum,
sem, ef miðað við almenmt
vöruvarð í vöraskiptaverzlium-
um, jafngilti að minnsta kosti
16 kr. á hverja kimd.
Ég leigðii svo slkiipið og
tryggði mér ágætan söhiiiraamm
fjáriins, eimis og feemur firam í
skýr.stfu þeirri, er ég læt fiyigja
hér á efitdr.
I báðum fierðum haföi ég
thiinm óvemj'Uilega mæta iraarnn
Sigurð Fjeldsted á HvitárvöM-
um, ásamt hásetum sMpsims tii
að flóðra. og hirða um féð i iest-
dmmS. og á dekki, og í seimmd
ferðimmii hafði ég dmiglegam
ensltam slátrara til að slátra
þeim Jriradum á leiðimmi, sem
varu dauðvoma, til þess eimmiig
að geta igier.t þær að pemimgum,
er að landi kæmi.
Mér hefur jafinam verið
mimmisstætt, hverrn diug og
skyliduiræknd Sigurðuir Fjelid-
sted sýndi við gœzlu fjárims í
skiipimu.
Hér kemiur svo slkýrsJiam um
söiu Siðaina fiairmsiimis og a>ðifarjr
Zöilmers ag félaga hams.
Skýrsla þessi fyigdi blaðimiu
Isaifold 7. des. 1894.
FJÁRSÖLUMÁLIÐ
II.
ENGU HRUNDIÐ
Lesendur Isaföldar mun
reka iminni til fj'ái-söluti‘1 rauna
minna i fiyrra, og hvaða brögð-
um var beitt í Skotlandi i máli
því, sem ég höfðaðd þar gegn
umboðsmanni mlinum i
GLasgow, sem átti að taka á
móti fénu í fiyrra og selja það.
Því hefir enn ekki verið
hrundið, sem ég sagðd i ferða-
sögu minni i sumar, hvorki með
dómi né á annan hátt, þó að til-
raunir væru gerðar til þess. Og
þar sem mótstöðumenn minir
höfðu nóg efmi, þá má gera
ráð fyrir, að þeir hafi ekkert
til sparað til þess að hrinda
af sér því, sem uim þá var sagt
i skýrslu minni, þó að árangur-
inn hafi orðið smár. Það er auð-
vitað ekki nóg að fá álitslaus-
an ritstjóragarm, sem snerist
svo hastarlega á freistingar-
timianum og skrapp um iéið
undan skuldaf jalarketti í bráð,
til þess að segja eitthvað.
NÝ FJÁRSÖLUTILRAUN
Af þvi ég hef i annað sinn
gert tilraun tiil að flytj'a fé til
SkotlEinids, gæti ég hugsað, að
íslending'um þeim, sem fiylgjast
með verzluniarmiálum landsins,
og ekki eru persónulega háðir
hinu útlerada peningavaldi,
þætti fróðlegt að heyra ferða-
sögu mína nú og afdrif fjár-
sölu minnar í ár, til þess að
geta sem bezt áttað sig á af-
stöðu Islendinga gagnvart
hinu útílienda au-ðmagrai.
Ég gat þess í fyrri ferða-
sögu m:.nnd, að ég hefði séð af
blaðinu „The Evening News“,
að ég hefði verið dæmdur til
að borga Rennie í Glasgow
málsikostnað, enn fremur gat ég
þess, að sterkar tilraunir voru
gerðar tifl, að ég gæti ekki not-
ið Jánstrausts í Hamborg, og að
ég samt hefði fengið vörufarm
handa félögunum, svo þau
þetta ár gætu haldið áfram
kauptiilraunum og sölutilraun-
. urn sinum.
Vörur þessar komu með segl-
skipi til Reykjavíkur i 'lok júli
mánaðar þ.á.
RENNIE GERT VIÐVART
Þegar „mikli maðurinn" í
Newcastle vissi það, að ég
fengi vörur, og að andróður
hans og annarra gegn því næði
ekki tilgangi sínum, gerði
hann Rennie í Glasgow aðvart
um, að nú væri gott tækifiæri
fyrir hann að ná málsikostnaði
sinum, því nú fiemgi ég vörur
frá Hamborg. Væri nú áríðandi
að letggja löghald á þessar vör-
ur í tíma, svo að ég gœti ekki
látið bændur fá þær, því þá
gæti ég ef til vMl náð í raýjan
fjárfarm, en það yrði að fyrir-
girða í tíma.
HURÐ NÆRRI HÆLUM
Svo var og ártðaradi að girða
í t.ima fyrir það, að ég gæti
komizt svo langt með vörumar,
að bændur feragju að sjá gæði
þeirra og verð, og feragju tæki-
færi tiil þess að bera þetta sam-
an við verð það efitir gæðum
sem Zöllner og Vídalín höfðu
sem umboðsmenn það sama sum
ar sett félögum þeim, er þeir
þjóna. Þeir munu hafa verið
búnir að senda relkningana til
Islands yfir vörur þær, sem
þegar voru kommar til íslands,
en tiil allrar ham'ngju voru
þeir, að m'nnsta kosti á sum-
um stöðum, enn í höndum af-
grelðslumanna pöntumarfélag
anna. En „þar skal'l samt hurð
nærri hælum".
Zöllner brá sér nú í skyndi
tid Reykjavikur, til þess að
g'löggva sig á, hvað gera
skyldi, og til þess að vera við
eina af hinum alkunrau stór-
veizlum í Reykja.vik, sem þeir
Vidaiín halda þar .fiyrir fóilk-
ið“ og svo til þess að útvega
Rennie málfærslumann, hér til
þess að sækja rniig aö máli um
málskiostnaðnn. Einn af af-
Framhald á bls. 9
12. September 1971
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7