Lesbók Morgunblaðsins - 12.09.1971, Blaðsíða 8
Framhald
af forsíðu
SKALDA-
BÆRINN
AKUR-
EYRI
Matthías Jochumsson í skrif-
stofu sinni' á Sigurhæðum, Á
veggnum eru myndir (frá
vinstri) af Marteini Lúther,
Jóni Sigurðssyni og- Guðrúnu
Runólfsdóttur, konu skáldsins.
upp á loft. Við Guðniundiir
Kanihan genguni einu sinni
inn i húsið til þess að sjá þenn
an stiga, þar sem .lónas halði
hrasað og fótbrotnað, einn á
leið upp í herhergi sitt, undir
nótt. Sem kiinnugt er varð fót-
brotið hans banamein. Stiginn
var bersýnilega hinn sami og
verið hafði fyrir hundrað ár-
um, gamall og slitinn. í honum
miðjum verður skiirp beyg.ja,
og bil lengist milli misbreiðra
trappna. Okkur jiótti sýnt, að
þar mundi líklegast að Jónasi
hafi orðið hinn örlagaríki fóta
skortur.
Þannig g-i tur komið fyrir, að
okkur finnist við skyndilega
nálæg.jast löngu liðinn mann,
og atburði ævi hans, við að
vitja fornra heimkynna hans.
Öll hiisakynni horfinna tíða
leiða. hugann að lífi liðinna
kynslóða. Skáldahúsin þrjú á
Akureyri hafa menningarsögu-
legt gildi langt umfram það,
sem bundið er við minningu
skáldanna þriggja, gildi sem
verður því meira, því lengra
sem frá líður okkar tíma. Hús
Jóns Sveinssonar er frá því
iim nrið.ja síðiistu öld, Matthías-
arhús frá því skömmu eftir
aldamót, en hús Davíðs er nú-
tíðarhús. Má jiví segja að sam-
anlögð segi þau nokkuð af
sögu -eins hins mesta tíma breyt
inga sem orðið hefur í ytra að-
búnaði og húsakosti þjóðarinn
ar. Hversu fróðleg þessi hús
inuni þykja síðar meir, og því
fremur sem lengra frá líður, má
ráða af því, hve merkilegt okk
ur sem nú lifnm myndi þykja
ef enn væru til óbreytt eða lít-
ið breytt og vel varðveitt,
hoimili merkustu munna, þótt
ekki væru eldri en nokkur
hiindruð ára — hvað þá ef enn
væru til hýbýli frá fornum tím-
um.
Hvað myndiun við vilja til
þess gefa að eiga-enn, með öll-
iim ummerkjum þeirira tíma,
og innanstokksmunum skákl-
anna, húsakynni Egils Skalla-
grímssonar eða Hallgríms Pét-
urssonar?
3.
Hvernig varð Akureyri bær-
inn, sem einn heiðraði skáld
sín með þeim hætti, s«n raun
hefur á orðið?
f upphafi var Matthías. Og
án hans óvíst hvað orðið hefði.
Hann verður fyrstur skálda til
að bregða ljóma yfir Akureyri,
og enn í dag er nafn hans
mesta nafn í sögu bæjarins.
Þegar liann flutti Jiangað 1887
var Akureyri ekki meiri að
vexti og vegsemd en svo, að
vafalítið var hún í augum mik
ils hluta þjóðarinnar fyrst og
fremst bærinn þar sem Matthías
bjó. Ilann var þá liðlega finim-
tugur, höfundur Jijóðsöngsins
og Skugga-Sveins, sistarlandi
og á öflugasta aldri — en á
frjósamasta skeiði má raunar
segja að hann hafi verið svo
til alla ævi, frá skólaárum og
fram í andlátið. Öll blöð, á
hvaða landshorni sem var,
birtu að staðaldri greinar hans
og nýort kvæði; liann var í
senn fyrirferðarmesti og stór-
fenglegasti andans maður
landsins.
Þegar liaiin verður áttræður
1915 er hann hylitur með blys-
för og með samsæti á Akur-
eyri, og jafnframt ákveðið að
reisa br.jóstlíkneski hans í
skrúðgarði bæjarins, eins og
Ríkharöur Jönsson hafði þeg-
ar mótað höfuð hans. Líknesk-
ið var tilbúið vorið eítir.
Matthías baðst iiiidan afhjúp-
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
12. september 1971