Lesbók Morgunblaðsins - 14.11.1971, Qupperneq 5

— T stðCvunum.
— Erum við þar enn?
1 gömlu stöðvunum ?
-—Já, við erum þar.
Hietanen velti sér með erfið-
ismunum á hliðina og
stundi hátt. Svo féll hann aft-
ur á ba!kið og dró and-
ann þungt og óreglulega:
— Eru fleiri en við hérna?
-— Já, nýju mennirnir.
— Láttu mig hafa byssu.
— Vertu rólegur. f>ú verður
kominn á sjúkrahúsið von bráð
ar.
— Ég get ekki meira. Höfuð-
ið brennur. Ég hef þetta ekki
af . . . Láttu mig hafa hana . . .
Ég er hvort eð er dauðans mat-
ur.
— Nei, það geri ég ekki. Þú
deyrð ekki. Þetta er ekki al-
varlegt. Nefið er brotið annað
er ekki að.
Hietanen byrjaði að velta sér
og brjótast um og Koskela
sendi nýliðana á móti sjúkra-
berunum til að segja þeim að
flýta sér.
Skothriðin var alveg þögn
uð, og Koskela lét kalla á
mennina til að kveðja Hietan-
en. Enginn vissi hvað hann átti
að segja, þetta var meira ólán
en tárum tæki og gömlu glettn
islegu kveðjuorðin áttu heldur
ekki við hér. Hver á eftir öðr
um snertu þeir þögulir hönd
Hietanen sem kreppt var um
stöng börunnar. Hann reyndi
að gera að gamni sínu:
— Ég hef engin augu lengur,
svo ég get ekki grátið, því mið-
ur.
Enginn svaraði, og hann
skildi að það var vegna þess
að samúðin varnaði þeim máls,
og til að brynja sig gegn henni
sagði hann harðhnjóskulega:
•— Það gildir mig raunar einu,
Ég hef ekki áhyggur af því.
Ég vil ekki að þið standið hér
og sýtið.
Sjúkraberarnir lyftu börun-
um og lögðu af stað. Það síð-
asta sem þeir heyrðu til Hiet-
anen var langt sársaukafullt
óp. Þeir þekktu Hietanen og
vissu að hann hlaut að líða
óbærilegar kvalir úr því að
hann æpti svona.
Koskela fylgdi börunum eft
ir upp á veginn. Sex særðir
menn voru þar fyrir. Karilu-
oto hafði hringt á sjúkrahús-
ið og beðið um bíl, og aldrei
þessu vant var bill til reiðu
þar.
Sjúkrabillinn var endur-
byggð fólksflutningabifreið.
Hann hossaðist nú í áttina til
þeirra eftir afleitum veginum.
Særðu hermennirnir fylgd-
ust áhyggjufullir með þvi, hve
þjösnalega bílstjórinn sneri
við á stórgrýttum veginum.
Þeir óttuðust að eitthvað bil-
aði, og þeim var mikið í mun
að komast héðan sem allra
fyrst. Áhlaup óvinanna gat haf
izt á hverri stundu. En bílstjór-
inn var náungi sem kunni sitt
verk. Sjúkrabílstjórunum hafði
lærzt að keyra vegi sem aðrir
hefðu tæpast hætt sér út á með
hestvagn. Þeir vissu að þeir
háðu kappakstur við dauð-
ann, því að oft var líf manna
undir þv! komið að þeir kæm-
ust á skurðarborðið í tæka tið.
Þeim sem mest voru særðir
var komið fyrir fremst í biln-
um. Hietanen vissi mætavel að
verst var að liggja aftast, en
engu að síður lét hann manni
sem fengið hafði skot í mag-
ann eftir plássið sitt. Verkina
lagði frá enninu og aftur í
hnakkann, hrygginn og hand-
leggina. Einn sjúkraberanna
hvíslaði að Koskela að vel gæti
svo farið að Hietaneu dæi, ef
brotið hefði gengið djúpt.
Koskela lagði ekki trúnað á
það. Hann taldi að hann gæti
ekki verið með meðvitund, ef
sárið væri djúpt. Hann faðm-
aði Hietanen og sagði:
— Nú ríður á að taka hlut-
unum með stillingu. Það er vel
hægt að hugsa sér lif án sjón-
ar. Við hittumst aftur ef við lif
um. Ég kem og heimsæki þig
eins fljótt og ég get.
En Hietanen leið svo miklar
kvalir að hann nam ekki það
sem Koskela sagði. Hann muldr
aði milli stunanna:
— Vertu sæll. Og heilsaðu
drengjunum kærlega frá mér.
Segðu þeim að vera varkárir.
Koskela stóð lengi þögull og
horfði á eftir bilnum, og stóð
enn í sömu sporum þegar hann
hvarf fyrir beygju á veginum.
Svo kveikti hann sér í vindl-
ingi og gekk hægum skrefum
til stöðvanna. Þótt hann hefði
lengi verið fjarverandi frá
sveit sinni, fannst honum enn
sem hann ætti heima þar og
hvergi annars staðar, og eitt-
hvað af honum sjálfum fór með
hverjum manni sem hvarf.
Gamla sveitin var í vitund
hans órjúfanlega tengd sigrun
um og andrúmsloftinu á fyrstu
dögum stríðsins. Með hverjum
manni sem heltist úr lestinni,
hvarf einnig hluti af þessu
andrúmslofti, og eftir var að-
eins vonleysið og tilgangslaust
brjálæði stríðsins. Hietanen
var auk þess sá mannanna sem
Koskela hafði verið tengdur
sterkustum böndum, og sá
þeirra sem erfiðast var
að hugsa sér blindan.
Koskela hratt þessum hugs-
unum frá sér. Hann kunni
manna bezt að útiloka
þær hugsanir sem gagnslaust
var að dvelja við. Enn einu
sinni kæfði hann þessa
sársaukafullu tilfinningu, sem
spratt af tilgangslausum mann
drápum og titgangslausum þján
ingum. Það var sama tilfinning
in og gert hafði hann æfan af
reiði þegar Lehto skaut fang-
ann forðum. En hér var ekkert
rúm fyrir mennskar tilfinning-
ar og Koskela var nú með all-
an hugann við vélbyssurnar,
hvar heppilegast væri að stað-
setja þær.
Sjúkrabillinn ruggaði á veg-
inum með stynjandi farm sinn.
Bílstjórinn sneyddi hjá verstu
ójöfnunum. Hjúkrunarmaður-
inn tók á púlsi eins hinna
særðu. Svo rétti hann úr sér
og hvíslaði að bilstjóranum:
— Hann lifir ekki þangað til
við komumst á leiðarenda.
Bílstjórinn svaraði ekki.
Aksturinn krafðist allrar at-
hygii hans. Upplýsingarnar
voru þar að auki óþarfar.
Hann ók eins hratt og hann
gat.
Aftast í bílnum lá Hietan-
en og reyndi af öllum kröftum
að hemja börurnar, þvi að hver
einasti hnykkur olli honum sár
um höfuðkvölum. Verkirnir
byggðu út harmi hans yfir ör-
'lögum sínum og tilhugsuninni
um það lif sem biði hans. Hann
óskaði sér þess að annaðhvort
lyki ökuferðinni sem fyrst ell-
egar hann fengi að deyja. Við
og við, þegar kvalir hans
urðu óbærilegar, yfirgnæfðu
óp hans stunur hinna.
Þegar þeir nálguðust hlíðina
þar sem bækistöðvar Sarastie
voru staðsettar yfirgnæfði
skothrið hávaðann í vél-
inni, en þeir veittu henni enga
sérstaka athygli. Fyrir neðan
hlíðina var beygja á veginum
og þegar þeir höfðu tekið hana
brotnaði framrúðan í mél. Bil-
stjórinn féll fram á stýrishjól-
ið og þaðan yfir hjúkrunar-
manninn sem lá á gólfinu hjá
gírstönginni. Bifreiðin stakkst
niður í skurðinn við veginn og
stöðvaðist. Kúlur götuðu yfir-
bygginguna og eldtunga flökti
upp úr vélarhúsinu.
Hietanen reis á fætur þegar
hann rankaði við sér eftir högg
ið. Umhverfis hann kváðu við
óp og stunur. Hann fálmaði sig
að afturdyrunum og hratt
þeim upp. Afleiðingin varð ný
kúlnademba. Maður greip um
ökla hans og hrópaði.
— Billinn brennur . . . bíll-
inn brennur . . . Hjálpaðu mér
út..
— Hvar eru bílstjórinn og
hjúkrunarmaðurinn? hrópaði
Hietanen
— Dauðir. Hjálp!
Hietanen skaut manninum út
um dyrnar og fálmaði sig fram
eftir bilnum, kallandi:
— Þeir sem komast ekki út
hjálparlaust taki í hendur mín
ar og ég dreg þá. En þeir sem
geta hjálpi sér sjálfir. Allir aft
ast í vagninn!
Einn hinna særðu greip
hönd hans, og honum tókst að
draga hann að afturhurðinni,
þótt átakið yki á höfuðþraut-
irnar. Maðurinn veinaði og
stundi þegar særðar lend-
ar hans drógust eftir gólfinu.
I upphafi voru hinir særðu sex
talsins, en tveir þeirra höfðu
beðið bana í sömu kúlnademb-
unni og drap bílstjórann og
hjúkrunarmanninn. Meðan
Hietanen var að draga mann-
inn út, hrópaði sá eini sem á
lífi var fremst i bílnum:
— Hjálpaðu mér! Bill-
inn brennur . . . ég er fóta-
laus ... ég get ekki..
Hósti kæfði hrópið, því
að bíllinn var fullur af reyk.
Hietanen, sem nú var kominn
að afturdyrunum með hinn
manninn í eftirdragi, hrópaði
um öxl sér:
— Ég kem strax. Ég skal ekki
bregðast þér.
Sá sem fyrstur komst út úr
bílnum var sami nýliðinn og
Hietanen hafði verið að hjálpa
þegar hann særðist sjálfur.
Hann var mun minna særður
en Hietanen, en hann var viti
sínu fjær af skelfingu og ófær
um að hjálpa félögum sínum.
Hann reyndi að komast i skjól
af bílnum — en kúla i hnakk-
ann stöðvaði hann.
Þegar Hietanen hafði dreg-
ið manninn að bakdyrunum sté
hann út og ætlaði að fara að
taka hann 4 fangið til að leggja
hann frá sér, en þá hrópaði
maðurinn hamslaus:
— Beygðu þig, beygðu þig . . .
Þeir hafa séð þig — þarna . . .
Hann mælti ekki fleira.
Kúlnademba skall á þeim og
maðurinn bærði ekki á
sér meir. Hietanen féll hægt á
hliðina. Líkami hans skalf með-
an vélbyssan hamraði viðbótar
skammti af blýi inn í hann.
Urho Hietanen undirforingi
var orðinn áhyggjulaus á nýj-
an leik.
Eldurinn hafði Iæst sig um
bílinn og hann brann með
braki og brestum, og langa
hríð heyrðist hóstakjöltur og
hálfkæfð óp:
— Komdu og hjálpaðu mér
. . . Af hverju yfirgafstu mig?
Heyrið þið ekki? Ég brenn
upp! Það er kominn eldur I
teppið . ..
Svo heyrðist aðeins hóstinn
lengi vel — unz hann breytt-
ist í hræðilegt öskur:
— Hvert fóruð þið djöflarn-
ir ykkar? Ég brenn hér . . .
Komið með vélbyssu og ég skal
murka ykkur niður ...
Það var hóstað enn, og síðan
var sagt með slitróttum bænar-
rómi:
— Nei . . . nei ... nei .. . þetta
er jú Rauði krossinn . . . Kæru
þið þarna . . . hættið . . . hættið
. . . Ég brenn . . . hættið . . .
. . . Rauði krossinn .. .
Elduriinn snarkaði. Hátt í
himinbláma sumarsins drundu
hreyflar sprengjuflugvéla. Og í
suðri, í áttina til Ladogavatns,
þrumdu fallbyssur.
Hinn hávelborni fríherra,
marskálkurinn af Finnlandi,
Karl Gustav Emil Mannerheim,
á afmæli í dag, og er herinn
að halda daginn hátíðleg-
an. Koskela liðsforingi, stríðs-
hetja og einstakur hæglæt-
ismaður af bændaættum, hefur
setið að sumbli með sveit sinni
og drukkið ósleitilega með
þeim svo kallaða „kilju", sem
mennirnir hafa bruggað.
Koskela Iætur eitt yfir sig og
sína menn ganga og dvelst að
staðaldri með þeim, en bland-
ar ekki geði við hina foringj-
ana. f kaflanum sem hér fer á
eftir gerir hann þó undantekn-
ingu.
m.
Nokkrir foringjar herfylkis-
ins höfðu safnazt saman i byrgi
vélbyssuherdeildarinnar til að
halda daginn hátíðlegan. Byrg-
ið var hagkvaamasti staðurinn
í þessu skyni vegna þess að það
var fjærst víglínunni. Það var
ástæðan fyrir valinu, en ekki
vinsældir Lamnio. Meðal foringj
anna var Kariluoto sem dubb-
aður hafði verið upp í liðsfor-
ingja í Petrozavodsk; hann
hafði falið einum undirforingj-
anum stjóm sveitar sinnar og
var nú kominn hingað til að
taka þátt í hátlðinni.
Hann hafði drukkið talsvert og
var nú að tata um þá eigin-
leika sem foringi þyrfti að vera
gæddur:
— Það er ekki hægt að hafa
mótandi áhrif á Finna nema
með góðu fordæimi. Auk þess
verður maður að örva metnað
hans. Hermaðurinn er haldinn
vissri minnimáttarkennd gagn-
vart foringja, og það verður að
viðhalda þessari kennd, þvi að
hún hvetur hermanninn til af-
reka sem jafnað geti muninn á
honum og foringjanum. En
fyrst og síðast: Maður má aldrei
sýna veikleika. Hvernig sem
manni líður hið innra, þá verð-
ur maður að vera harður sem
steinn hið ytra.
Lamnio sat þama fölur og
áberandi ölvaður og dott-
aði við borðið. Hann var í
bezta einkennisbúningnum sín-
um og tignanmerkin í röð og
reglu á brjóstinu. Ungur for-
ingi lá endilangur á bedda
Lamnio og Iét nú til sín heyra:
— Ó, bræður mínir i brenni-
víninu. Mig langar . . . langar
til Helsinki . . . borgar gleði og
glaums . . .
Kariluoto varð hugsað til
Sirkka.
-— Hægan, hægan, Jokke. Þú
gerir mig hryggan . . . Ég man
. . . ég man . . . Tangóinn sem
við dönsuðum . . . Ta da dida-
daa dida daa didiaa . . .
Kariluoto var kímilegur
þarna sem hann sat og
sló tangótaktinn.
■— Tangóinn með Sirkka. Taa
daa dii di . . . tadida daa diidi
Mielonen hafði verið gerður
brottrækur um skeið, og á
bedda hans lá beinaber foringi
með gleraugu. Hann yfir-
gnæfði Kariluoto:
• — Die Fahne hoch ...
Horst-Wessel-söngurinn vakti
Lamnio. Hann reis á fæt-
ur og hrópaði:
— Þjónn!
Hermaður kom inn og stóð
teinréttur.
— Fylltu glösin.
— Já, herra liðsforingi.
Þjónninn skenkti i glösin og
Lamnio lyfti sínu og sagði:
— Skál herrar mínir. Skál
fyrir öllum foringjum nær og
fjær. Herrar mínir. Við erum
hryggur hersins. Með okkur
stendur eða fellur Finnland.
Herrar minir, óhikað förum við
þangað sem sverð marskálks-
ins bendir.
—■ Zum Kampfe stehn wir
schon bereit, söng foring-
inn með gleraugun og glösin
klingdu.
— Hryggur hersins, muldraði
Mielonen hinum megin við
dyrnar. — Þá ert þú með bein-
kröm.
Jafnvel Mielonen, svo róleg-
ur og þjónustureiðubúinn sem
hann var, virtist sem mælirinn
væri fullur. Hann hafði feng-
ið sig fullsaddan. Það var ekki
fyrr en stríðið varð að kyrr-
stöðuhernaði, að hann fann fyr
ir þvi að marki, hvað það var
að vera sérlegur erindreki
Lamnio. Verst af öllu var hund
ur Lamnio, sem Mielonen og
þjóninum hafði verið uppálagt
að kalla „Herra“. Mielonen
hafði ásamt þjóninum bundið
tiu kílóa stein um háls-
inn á dýrinu og drekkt því í
næstu tjörn, en strax daginn
eftir hafði Lamnio orðið sér úti
um annan hund hjá kunningja
sínum i herráðinu.
Þegar Mielonen sá Koskela
gekk hann niður tröppurnar og
opnaði byrgisdyrnar. Hon-
um til mikillar undrunar sagði
Koskela illskeyttur:
— Hvers konar helvitis dyra-
vörður ert þú?
— Mielonen undirforingi,
herra liðsforingi.
Mielonen horfði framan
í Koskela og veitti nú athygli
starandi augnaráðinu. Þá vissi
hann hvemig í pottinn var bú-
ið. Koskela hélt áfram:
— Fyrst svo er láttu þá vera
að hlaupa til og opna dyr eins
og samkvæmisþjónn.
— Já herra liðsforingi.
Mielonen var svo ruglaður,
að hann gleymdi þvi að þeir
14. nóvember 1971
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5