Lesbók Morgunblaðsins - 14.11.1971, Blaðsíða 7

„ÞÁ er síðasta vígið falliö,“ sögðu íhalds-
samir kollegar mínir, þegar úrslitin í
þingkosningunum í Sviss voru kunn. Þar
tóku konur þátt í þingkosmngum í fyrsta
sinn og gengu ötullega fram í baráttunni
með þeim árangri, að sjö konur voru
kosnar á svissneska þjóðþingið, sem skip-
að er 200 fulltrúum. Á kjörskrá voru
konur fleiri en karlar og kosningaþátttaka
kvenna var yfir 80%. Það er einkar at-
hyglisvert, þar sem því hefur löngum
verið haldið fram, að konur í Sviss kœrðu
sig ekkert um kosningarétt; þœr vœru
svo afskaplega vel sáttar við að láta
karlmennina um þetta allt saman.
1 Sviss eins og annars staðar þurfti
harðar baráttumanneskjur til þess að
hrínda hagsmunabaráttu kvenna af stað
og vekja þœr úr dvala. Þar eins og í öðr-
um löndum voru þœr kallaðar illum nöfn-
um, sagðar úrillar og ólukkúlegar kerling-
ar, sem vœru að neyða þorra viðkvœmra
og blíðlyndra kynsystra sinna út í rétt-
indabaráttu, sem þœr kœrðu sig ekkert
um að heyja.
Mér eru minnisstœð orð eins kunningja
míns, er hann lét falla fyrir skömmu í
umrœðum um rauðsokkur og kvenrétt-
indákonur. „Þessar konur“ sagði hann,
„eru vonsviknar manneskjur og óánægð-
ar og geta ekki stillt sig um að taka það
út á karlmönnum og ánœgðum
konum.“ Þetta var sagt með venjulegri
vandlætingu manns, sem þrátt fyrir góða
greind og umburðarlyndi í flestum efn-
um telur kvenréttindabaráttu hina mestu
óhœfu.
Það er furðulegt að heyra svona um-
mœli enn í dag — og það frá manni, sem
er ekki nema á miðjum aldri. Hann geng-
ur í fyrsta lagi út frá því, að allar kon-
ur, sem vilja aukið svigrúm og réttindi í
þjóðfélaginu séu vonsviknar og óánœgð-
ar. Það er auðvitað rangt og nœgir í þeim
efnum að benda á kröfur kornungra
kvenna, sem glaðar og reifar leggja út í
langnám og störf við hlið skólabrœðra
sinna. Hins vegar hefur þessu sjálfsagt
verið svona farið um margar konur, fyrr
og síðar. Fjölmargar konur hafa ekki haft
hugmynd um stöðu sína í þjóðfélaginu
fyrr en þær höfðu t.d. beðið skipbrot í
hjónabandi og skilið við mann sinn eða
misst hann og orðið að taka við forsjá
heimilis og barna. Aðrar hafa ef til vill
orðið vonsviknar og óánœgðar vegna þess,
að þœr vildu ekki hafa atvinnu af því að
vera giftar og ráku sig á hverja hindrun-
ina af annarri, þegar þœr œtluöu að
ganga aðrar götur þjóðfélagsins.
En ef konur eru óánœgðar — eiga þær
þá að setjast út í horn og sætta sig við
ástandið sem veldur þeim óánœgju?
Skyldi þeim ekki fremur bera að beita
sér fyrir því að ryðja úr vegi ástœðun-
um?
Þá er og Ijósrt, að allur þorri kvenna,
sem frá upphafi hafa barizt fyrir aúkn-
um rétti og starfsmögúleikum sjálfra sín
og kynsystra sinna hafa ekki verið að
„taka út“ óánœgju sína á meðbræðrum
sínum og systrum, heldur fyrst og fremst
veriö konur, sem höfðu hugrekki til að
beita sér fyrir breytingum og réttlœtis-
kröfum. Ef þœr hafa „tekið út“ óánœgju
sína á öðrum, má segja það sama um
hvern þann hóp innan þjóðfélagsins, sem
rís upp gegn öðrum og krefst réttinda sér
til handa eða breytinga á skipulagi, sem
kemur einum vel en öðrum illa.
Loks mœtti víkja aðeins að hinum „ham-
ingjusömu“ konum, sem kunningi minn
talaði um. Vissulega eru margar kotiur
hamingjusamar við heimilisstörf — þó
þær séu sennilega ekki eins margar og
menn halda. Það er jafnfráleitt að krefj-
ast þess, að þær neiti sér um að gegna
því starfi, ef þær hafa áhuga á því og
þaö er rangt að œtlast til þess að gift
kona og móðir, sem ekki hefur áhuga á
hússtörfum einum sé dœmd til að gegna
þeim eingöngu. Skynsöm húsmóðir œtti
hins vegar að gera sér grein fyrir því, að
ekki er víst, að hún eigi þess alltaf kost
að sinna þessu starfi einu eða njóta for-
sjár eiginmanns. Og hún veit ekki hver
framtíð er búin dóttur hennar ungri.
Því ber hinni hamingjusömu húsmóður
eins og öðrum að stuðla að auknu svig-
rúmi konunnar til að lifa sem sjálfstœð-
ur einstaklingur í sínu samfélagi — ein-
staklingur, sem á jafnréttisgrundvelli á
þess kost að velja sér sjálfur þá Ufsbraut,
er hann vill ganga, hvort sem sú braut
liggur til umönnunar bús og barna eða til
annarra starfsgreina þjóðfélagsins jafn-
framt.
Margrét R. Bjarnason.
memnimir, þar á meðal Oinn-
tin Hogg og Peter Thorney-
croft studdu heils hugar.
Það var aðeins ein rödr1 s?m
gerði athuigasemdir við orð
Churehills — Alec DouMas-
Hcxme, sem þá hét Dungiass
Jávarður. Hann krafðist þess
að fá að vita hvers konar al-
þjóðaábytrgð Bretar myndu
fara fram á. Dunglass kvaðst
vera „andvígur þessari ráðstöf-
un í grundvallaratriðum".
Hann viðurkenndi að vegna
vaddajafnvægis kynni þessi
skipam mála að vera nauðsyn-
leg, em harm kvaðst ekki
treysta sér til að skrifa undir
það sem „réttlætisgerð".
Styrjöldin var ekki hálfnuð,
þegar Sir Alec fór að íhuga,
hvað myndi verða er henni
lyki. Sérstaklega var honum
hugleikið, hver yrði hlutur
Rússlamds á vettvamgi heims-
mála. Hanm átti það sameigin-
legt með möngum ungum mönn
um í Bretlandi á þessum árum,
sem óttuöust Sovétmenn meira
em þeir vantreystu Adolf
Hitler.
Sem styrjöldin dróst á lang-
inn mögmuðust grunsemdir
hans í garð Sovétrí'kjanna,
enda þótt hanm gerði sér jafn-
framt æ ljósari grimmd og harð
ýðgi nasistanna. Ræður hans
frá þessum árum einkenn-
ast af því að hanm vill vara al-
heim við því sem geti gerzt er
hiidarleiknum er lokið. Sumir
sem kymnt hafa sér málflutn-
ing hans frá þessum tíma kalla
hann „fyrsta spámann kalda
striðsins".
Þegar Sir Alec hóf síð-
am meiri afskipti af stjórmmál-
um og varð utanríkisráðherra í
fyrra skiptið var það honum
fjötur um fót að mörgu leyti að
sá forsætisráðherra sem hann
varð þá að hlýða var ekiki sam-
mála honum í viðhorfi hans til
Sovétrikjanna, enda var þá
kalda stríðið löngu um garð
gengið. Harold MacMillam
skrýddist loðkápu sinni, flaug
til Moskvu til viðræðna
við sovézka leiðtoga og virtist
uma vel faðmlögum þeirra og
vinsamlegri framkomu. Honum
var líkt farið og Churchiil og
Kennedy, að hann trúði þvi að
unnt væri að ná samkomulagi
við Rússa og hann varði tii
þess ómældum tíma og mikilli
orku.
Sir Alec var ekki uppnæm-
ur fyrir Moskvuheimsókm
MacMillans, fremur en hamn
hafði verið er Churchill kom
heim frá Jalta. Að sjálfsögðu
varð hann að sýna fyllstu var-
kárni og láta ekki andúð síma
of berlega i ljós. Aðstaða Sir
Alecs er nú ólikt þægilegri,
þar sem hann þjónar nú for-
sætisráðherra, sem lítur þessi
mál sömu augum og reyn-
ir ekkert til aö draga úr Sir
Alec í afstöðu hans til Sovét-
rikjanna.
Sumir segja að skoðanir Sir
Alecs á heimimum hafi farið úr
tizku fyrir mörgum árum.
Engu að síður hefur hann afl-
að sér álits um gervallan
heim fyrir skarpskyggni sína og
gáfur og fáir leyfa sér að ef-
ast um dömgreind hans.
Og enda þótt margir líki hon-
um um sumt við Dulies heit-
imm, þá er málflutningur hans
allur kurteislegri og hófsam-
an en hins bandaríska utan-
rikisráðheiTa. Hann heldur
staðfastlega fram skoðunum
sinum og fiaggar þeim ekki
nema hann teiji á þvi
raunhæfa þörf.
Þetta á sér einnig rætur í
þvi, að hann hefur óbilandi
trú á gildi þess að ræða við
fóik. Sá eiginleiki hans gerði
honum tiltölulega hægt um vik
í New York í fyrra að segja
ýmsan óheppilegan sannleika
um tvískinnungslega stefnu
Bandarikjamanna gagnvart
Kína. Hann lítur svo á, að Al-
þýðulýðveldið sé hinn eini rétti
fulltrúi kínversku þjóðarinnar
og hann lætur ekkert hagga sér
frá þeirri sannfæringu. Styrk-
ur hans feist líka í þeirri
miklu reynslu, sem hann hefur
aflað sér á löngum stjórnmála-
ferli. Hann er að vísu hlynnt-
ur Ihaldsflokknum, en innan-
ríkismál að öðru leyti vekja
Mtt áhuga hans. Innanríkismál
lít-ur hann á sem leiðindavafst-
ur og bras, sem hann hefur
ekki áhuga á að glima við.
Alla ævi sina hefur hann
sökkt sér niður í utanrikismál
og hann færir sér fyllilega í
nyt það sjálfstraust sem löng
reynsla hans hefur smám sam-
an veitt honum.
Hann Itur ekki alltaf sömu
augum á málin og ýmsir embætt
ismenn utanríkisráðuneytisins,
eins og deilurnar um vopnasöl
una til Suður-Afríku sýndu;
en hann leggur ekki á það of-
urkapp að koma fram sínum
málum og hann nýtur
mikillar virðingar starfs-
manna í ráðuneytínu. —
Sjálfstraust er lika nauðsynleg
ur eiginleiki fyrir brezkan ut-
ánríkisráðherra. Flestir utan-
ríkisráðherrar hafa á ýmsum
timum látið i ljós að ógerning-
ur sé að gegna þessu starfi;
símskeyti berast á hverri mín-
útu, ákvarðana er krafizt úr
öilum heimshornum. Sir Alec
lítur ekki svo á, að starfið sé
honum um megn. Hann sinnir
því af ótrúlegum þrófcti, útsjón
arsemi og ósérhlífni, sem verð-
ur að teljast aðdáunarverð,
hvort sem allir eru sammála
ráðstöfunum hans eða ekki.
Sömu sögu er að segja
um erlenda sendimenn
sem sækja hann heim.
Þeir ganga af hans fundi, sann
færðir um að þeir hafi komið
honum mætavel fyrir sjónir.
Við þessi tækifæri er Sir Alec
venjulega ekki margmáll, hann
lætur gestinn um að tala.
Hann hlýðir á mál hans af mik-
illi kurteisi og skrifar stundum
hjá sér, ef gesturinn er ákaf-
lega iangorður. Sjálfur leggur
hann þó lítt til málanna nema
kurteisisorð og beiinir stundum
til gestsins fáeinum markviss-
um spurningum.
Hann er Breti fram i fingur-
góma. 1 minnum er haft þegar
hann flaug heimleiðis eftir að
hafa verið við jarðarför Nass-
ers Egyptalandsforseta. Hit-
inn hafði verið gifurlegur,
þröngin og æsingurinn keyrðu
úr hófi, allir voru að niðurlot-
um komnir. Þegar Home var
kominn upp í flugvél
sína spurði brytinn hann,
hvort mætti bjóða honum
lisvatn að drekka. Hann svar-
aði með þvi að spyrja, hvað
klukkan væri heima 5 Bret-
landi og var sagt að þar væri
hún fjögur. — Fyrst svo er,
sagði Sir Alee — ætla ég að
biðja um tebolla.
Andstætt við flesta utanrikis
ráðherra og starfsmenn í utan-
ríkisþjónustum ieggur hann
ekkert ofurkapp á að eyða
mörgum klukkutímum í að lesa
blöðin á hverjum morgni; hins
vegar lætur hann aldrei hjá
liða að lesa u;m veðreiðar og
íþróttir í Scottish Daily Ex-
press. Einfaldar aðferðir hans
við að nálgast ýmis mál hafa
sína ókosti og vinir hans draga
enga fjöður yfir það. „Það er
ekki laust við að honum hætti
til að draga úr mikilvægi ým-
issa mála, þangað til aðeins ein
spurning stendur eftir: Hvað
kemur Bretlandi bezt,“ segir
einn vinur hans. En vandinn
er auðvitað sá að stundum er
spurningin flóknari en Home
vill vera láta. Annar sem þekk
ir hann vel segir: „Mér finnst
það enn ótrúlegt að maður sem
er jafn þröngsýnn að mörgu
leyti, geti trúað því í alvöru
að hann hafi innbyggðan skiln
ing á heimsmálunum." Þessari
gagnrýni gæti Sir Alec sjálf-
sagt svarað ámóta og hann hef
ur gert þegar stjórnmála-
leg hæfni hans hefur ver-
ið dregin í efa: „Þeir sem segja
að ég sé ek'ki í tengslum við
lifið, vita ekkert hvað það er.“
Vissulega hefur bjargföst trú
hans á eigin skarpskyggni og
ágæti fleytt honum yfir fjöl-
margar skyssur sem hann hef-
ur gert; Múnchenarsamninginn
á sínum txma en hann var þá
einkaritari Chamberiains — og
Súezsmálið ber hæst af þeim.
jilörgum þykir athyglisvert,
hversu góð samvinna hefur ver
ið með þeim Heath, sáðan
stjórn íhaldsflokksins tók við.
Fátt benti til að þeir
gætu starfað saman eftir þaö
sem á undan hafði gengið.
Sannleikurinn var vissulega sá,
að Sir Alec afsalaði sér ekki
forystuhlutverkinu í íhalds-
flokknum af fúsum og frjálsum
vilja, Edwaxd Heath þurfti
verulega að beita sér til að
koma honum frá. En nú hefur
Sir Alec lagt ajlt sitt ráð og
Framh. á bls. 14
14. nóvember 1971
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7