Lesbók Morgunblaðsins - 09.04.1972, Blaðsíða 11

Heilagur Frans hefur orðið mörguin máliir-
um myndefni og í Assisi eru margar og
fagrai' veggmyndir,' sem sýna lif hans.
dýrailífið yfirleitt var það karl-
'kynið, sem var stóruim skraut-
legra að ölitum búnaði en kven-
kyriið. Hugmyndaflugið í klæða
búnaði var mikið, og tízikan
breyttist í sífellu. Ýmist voru
ermarnar og buxnaskáClmarnar
viðar eða þröngar, litir og lita-
samsetning skiptust á sem og
mynztur og snið. Og sá, sem
bezt fyigdist með bizkunni og
ávallt var bez' og skrautlegast
ki'æddur, var Frans, sonur ríka
kaupmannsins. Hann aðstoðaði
föður sinn í verzluninni, þegar
ihonum sýndist svo, en annars
þurfti hann ekkert að gera.
Hann umigekkst glaðværa og
iðju'lausa syni aðalsmanna, sem
höfðu oft svo hátt um nætur,
að þeir röskuðu svefnró borgar
anna — og höfðu gaman af.
Frans var uppvöðsiumikiil,
eyðsiiusamur og öriátur og var
þvi gott tiQ vina og félaga.
Margur aðaismaðurinn þurfti
að fá ián hjá föður Frans, svo
að hann og fjölskyldan gætu lif
að sajmkvæmt tign sinni, i>ú iif
ir eins og konunigssonur, en
ekki eins og kaupmannssonur,
sagði faðir Frans við hann, en
lét sér vel líka. Frans var stoiit
föður síns og eftirlaeti móður
sinnar. Sú kaami tíð, að hann
tæki við verziunimni a:f föður
sinum, og hamn virtist hafa
alla hæfiieika til þess.
HINIR HELZTU REGLU-
BUNDNU VIÐBURÐIR i borg
arOifinu voru refsingar afbrota
manna, slagsmál milli borgar-
hverfa og háitíöahiödd kirkju.nn-
ar. Dómar voru upptkveðnir og
'líkamisrefsitnigar framkvæmdar
fyrir utan ráöhúsi'ð eða á aðal-
torginu. Henigingar og afhöfð-
anir voru manmúðiegar aðferð-
ir samanborið við hinar fjöl-
breytilegu pyndingar. Hverfa-
slaigsmáiim byrjuðu jafnan í
gaimni, en enduðu oftasit í meiri
eða minni alvöru. 1 samkeppni
sinni við hinar ruddaiegu al-
menmimgsskemimtamár bauð
'kh'kjan upp á viðbafnarmikiar
og litríkar háfíðir, skrúðgöng-
ur og heligiteitki, þar sem efn-
ið var sótt í savi Krists, þján-
ingu og dauða eða í aldimgarð
paradisar. Ýmsa hátíðisdaga
úr heiðni hafði kirkjan tekið í
sina uimsjá, till dæmis jólin, en
u'pprunalega hafði sólguðnum
þá verið haldin hátáð. Það há-
tíðahaid hafði um aldir verið
ósiðlegt og gróft á margan hátt,
en kir'kjunni tókst smám sam-
an að beina því inn á fegurri
og fágaðri háttu, en til þess
þurfti mikið átak, mikla dýrð
og viðhöfn. Hátiðin varð tákn
'hinnar ei'liifu þrár mannkyns-
ins eftir friði á jörðu og Guðs
riki.
Það var í þessu umhverfi,
sam Frans, sonur Pietro Berna
done, ólst upp, en hann fór
einnig með föður sínum i ferða-
lög bæði til Provenee og suður
tii Rómaborgar og fleiri staða.
Bóki'ega fræðslu húaut hann
ekki milda, en iærði þó iatínu,
sem þá var eina ritmálið.
FERÐALÖGIN MEÐ FÖÐ-
URNUM víkkuðu sjóndeildar-
hring hans, og honum þótti æ
minna koma til þess óþrifabæj-
ar, sem Assisi var. Og bezt
undi hann sér úti í Guðs
grænni og ósnortinni náttúr-
unni. Þó hélt hann lengi áfram
að taka þátt i ærslum, leikjum
og svalli með félögum sínum,
og reyndar hafði hann iöngum
haft forustu alla i þeim efnum
og verið heiðursfélagi í samfé-
lagi hinna ungu manna, eins og
Búddha hafði verið fj'rir löngu
og Leo Tolstoy miklu síðar, áð
ur en þeir sögðu skilið við
heiminn.
EN VI» KYNNI SÍN AF
IIINUM STÓItA IIEIMI tók
honum að vaxa metnaðargirnd.
Hann langaði ekki til að feta
í fótspor föður síns og gerast
kaupmaður. Hann vildi afla sér
orðstírs fyrir hugprýði og ljóð-
list, verða skáld og hermaður,
riddari og farandsöngvari.
Hann söng oft og spiiaði fyrir
félaga sina, og úr einni ferð-
inni hafði hann komið með
trúbadúrs-klæðnað, sem hann
hafði látið sauma sér. Hann
viidi afla sér frægðar og frama,
valda og virðingar.
Og fyrsta tækifærið til þess
bauðst honum árið 1202, en þá
brauzt út stríð milli Assisi og
Perugia. Assisimenn voru sigur
vissir og hinir æskuglöðu félag
ar bjuggust syngjandi kátir til
að lumbra á óvinunum. Orslitin
urðu þó á annan veg, Frans var
meðal þeirra, sem teknir voru
til fanga, og í heilt ár urðu
þeir að dúsa í dimmum og rök-
um kjallara við rýran kost í
samfélagi við rottur og mýs.
Það dofnaði fljótt yfir hinum
glaðværu félögum, — öllum
nema Frans. Hann skar sig úr
og var sikátur og bjartsýnn.
Þeir sögðu, að hann hefði
aldrei getað þagað.
Þeir komu fölir og veikluleg
ir til Assisi að fangelsisvist-
inni lokinni, en náðu sér brátt.
Ævintýraþrá Frans hafði ein-
ungis magnazt við þessa fyrstu
raun, og hann var sannfærður
um það, að nú biðu sin stór-
kostleg ævintýri. — Og það
reyndist rétt vera.
ÞEGAR HANN KOM DAG
NOKKURN AÐ VANDA 1
KRÁNA, fékk hann merk tíð-
indi að heyra. Keisarinn og páf
inn voru komnir i stríð. Það
fór ekki á milli mála, á hvors
bandi Assisibúar voru. Páfinn
væri æðsti maður Guðs á jörð-
inni, en ekki venjulegur kóng-
ur eða keisari. Og þótt þeir
væru ekki sérlega guðræknir
félagarnir i kránni, þá var
þeim að mæta, ef eitthvað illt
væri sagt um páfann. Heilaga
Maria! Og þeir ræddu um
Gauthier de Brienne, hertoga,
hei'foringja páfans. Annar eins
riddari væri ekki til með
kristnum mönnum. Sá myndi
kenna hverjum þeim Faðir-
vorið, sem dirfðist að rísa gegn
páfa, jafnvel þótt hann væri
keisari. Þeir skáluðu fyrir því.
Þeir ræddu þetta fram og
aftur, og brátt hitnaði mönnum
svo i hamsi, að þeir hétu því
allir sem einn hástöfum að
fylkja liði undir merki hins
fræknasta riddara Gauthiers
de Brienne. Og þeir gerðu þeg-
ar áætlanir og létu til skarar
skríða um framkvæmdir. Pietro
Bernadone samþykkti allt og
lét ekkert til sparað, hvað út-
búnað Frans sonar hans snerti.
Allt skyldi vera af beztu get'ð,
vopn, reiðtygi og klæði. Og
þegar Frans var kominn í öll
herklæði, i brynju og brynhos-
uir með hjálm á höfði og sverði
gyrtur, þá grét hann af gleði.
Og svo héldu fulihugarnir af
stað. Fagnaðarlæti kváðu við,
er hin glæsta fylking reið út
um borgarhliðið. Frans réð sér
ekki fyrir kæti. Hann var 22ja
ára, hraustur og sterkur — og
frjáls. Nú biðu hans riddarans
glæstu ævintýr, sem hann hafði
svo lengi þráð.
EN ÞAÐ LEIÐ EKKI A
LÖNGU þar til hann gerðist
svo þögull, að félagar hans
veittu því athygli. Þú ert þó
ekki farinn að verða smeykur?
Þú ert náfölur. Ertu veikur? —
Frans fann, að það var einmitt
það, sem var að gerast. Hann
fann til mikillar vanliðunar,
sem stöðugt ágerðist. Hann var
ýmist bullsveittur eða ískaldur.
Þegar þeir komu til Spoleto,
var hann orðinn svo veikur af
hitasótt, að honurn var komið
fyrir á gistihúsi þar og beðið
um, að honuni yrði hjúkrað. Fé
lagarnir kvöddu og héldu
áf'i'am. Hann varð einn eftir.
Bezt búni riddarinn hafði að-
eins komizt eina dagleið i átt-
ina til ævintýranna, afreks-
verkanna, í öllum þessum her-
tygjum, sem áttu vart sinn
líka.
f GISTIHÍJSINU I SPOL-
ETO LÁ HANN LENGI meira
og minna með óráði. Hann bölv
aði óláni sínu. Af hverju þurfti
hann einn að liggja þarna, en
ekki hinir? Hvað hafði hann
gert, svo að hann verðskuldaði
slíka refsingu? Þegar bráði af
honum, fór hann að hugsa um
það með skelfingu, hvernig
tekið yrði á móti sér í Assisi.
Hann sá fyrir sér háðsglottin
og heyrði giósurnar, skensið,
hvislið. Riddarinn af Spoleto!
Og hvað skyldi pabbi segja,
þegar hann kæmi lullandi til
baka, einn og aumingjalegur.
Nei, ætli það væri þá ekki
betra að leggja einn út í ævin-
týri, ræna ríka og hjálpa fá-
tækum, eins og sagt var að
sumir riddarar hefðu tekið sér
fyrir hendur. — Nú fékk hann
nógan tíma og næði til að
hugsa ráð sitt og rifja upp fyr-
ir sér og brjóta til mergjar það
líf, sem hann hafði lifað fram
að þessu. Hafði hann ekki i
rauninni hagað sér eins og fífl?
Hann hafði svo oft verið mið-
depillinn í samkvæmunum. En
allt þetta fólk, sem hló að gam-
ansögum hans og ástarsöngv-
um, drykkjubræður og spilafé-
lagar, þjónar og gleðikonur,
sem höfðu æpt af hlátri, tekið
undir og heimtað meira og
meira, hafði það ekki hlegið
jafnmikið að honum sjálfum?
En hann hafði látið blekkjast
af lófaklappinu og lofsyrðún-
um. Hann hafði virzt vera vin-
sæll, alls staðar var hann vel-
kominn, félagar hans fögnuðu
honum ávallt hjartanlega og
föðmuðu hann að sér. En var
það vegna verðleika hans
sjálfs? Nei, nú skildi hann
þetta betur. Hann átti peninga,
og hann hafði verið ör á þá,
alltaf verið vel klæddur og rið-
ið gæðingum. Og það varð að
gera ráð fyrir þvi, að hann
myndi á sinurn tima erfa föður
sinn og verða ríkur maður í
borginni. Það var þvi full
ástæða fyrir menn til að gefa
sig að honum og sækjast eftir
vináttu hans.
EN HVERNIG MYNDU
ÞEIR HAFA LITIÐ A IIANN,
ef hann hefði ekki verið rík-
ur? Ef hann hefði verið fátæk-
ur vesalingur og komið til
þeirra til að biðja um brauð
eða glas af víni? Það þurfti
ekki að spyrja að því. Svo oft
hafði hann séð, hvernig slíkir
menn voru meðhöndlaðir sem
aðeins voru þeir sjálfir, voru
ekki ríkir, ættgöfugir eða hátt-
settir. Göt ustrákarnir ráku út
úr sér tunguna tii þeirra og
hentu í þá hrossataði, en karl-
mennirnir litu ekki við þeim
nema þeir vildu ryðja þeim úr
vegi sínum með sparki eða
barsmíðum. Hefði hann ekki
átt peninga, hefði hann ekki
verið sonur hins ríka Pietro,
hefðu þeir, sem hann hafði kall
að vini sína, meðhöndlað hann á
alveg sama hátt. Já, hvað væri
hann í rauninni, ef hann væri
ekki sonur föður sins? Hann
var það, sem klæðastrangar
meistara Pietros gerðu hann
að.
EN F ÁTÆKLIN G ARNIR,
SEM EKKERT ÁTTU, þeir
voru þeir sjálfir. Það myndi
hann einnig vera, ef hann
stæði nakinn á götunni. Þá
myndi enginn biðja hann um
velgjörning eða greiða, vinirn-
ir myndu hverfa og stúlkurnar
hætta að brosa til hans. En
hvað var það að vera „ég sjálf-
ur“? Var það eitthvað meira en
ekki neitt? Hafði hann kynnzt
nokkurri manneskju, sem var
nokkuð, ef hún var alein án
klaiða og peninga? Nei. Var þá
allt mannlífið hreinn loddara-
leikur?
Fi-anihald í nirsla blaðl.
9. apríl 1972
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 11