Lesbók Morgunblaðsins - 23.04.1972, Blaðsíða 12

Gabriel
García
Márquez
Síðdegi
þriðjudagsins
SMÁSAGA
Guðbergur Bergsson þýddi
Lestin ók gegnum rautt,
hljóðbært kiettaskarðið inn á
óendanlegar og einslaga ban-
anaekrurnar og loítið varð
rakt, og nú fannst ekki lengur
hafgolan. Kæfandi reyikjar-
mökkur barst inn um glugga-
boruna á klefanum. Á mjóum
stágnum fram með brautarlín-
unni stóðu uxakerrur hlaðnar
grænum greinum. Hinum meg
in brautarinnar, á óhrjálegum,
ósánum svæðum, voru skrifstol
ur útbúnar rafmagnsviftum,
starfsmannaskálar úr rauðum
tígulsteini, en milli rykugra
pálma og rósalunda, íbúðarhús
með hvít borðkríli úti á svölum.
Klukkan var ellefu að morgni,
og hann var ekki ennþá skoll-
inn á með hitasvækjuna.
Það er betra að þú lokir
glugganum, sagði konan. Hárið
á þér fyllist af koiaryki.
Stúlkan reyndi það, en rim’a
hlifin stóð föst í ryðinu.
Þær voru einu farþegarnir i
vagnkríli þriðja farrýmis. Þeg-
Gabriel García Márquez fæddist í Kólumbíu árið
1928. Hann er þekktastur fyrir sína stóru ættar-
sögu, Hundrað ára einangrun, sem út kom árið
1967, og vakti litla athygli í hinum spænskumæl-
andi heimi, áður en hún þar þýdd af tilviljun á
erlend mál og fór að tröllríða bókmenntaheámin-
um. Saga hans, og reyndar allar hans sögur, f jall-
ar um þorpið Macondo og Búendía-fjölskylduna,
sem einnig kemur lítillega hér við sögu í þessum
stutta þætti. Sagan ber öll þau einkenni, sem sögð
eru suður-amerísk: kúgun, byltingar, hugsjónir,
hnignun, glötun hugsjóna og byltinga, og svo sami
svefninn og áður í hitanum, kæruleysinu og frum-
skóginum. Allt þetta streymir fram eins og á breið-
tjaldsmynd í eðlilegum litum, en þó er verkið allt
annað: eins konar mjófilma. í þeim galdri er list
Márquez fólgin.
ar reykurinn héCit áfram að
streyma inn, reis stúlkan úr
sætinu og lét í staðinn þann
litla farangur, sem þær hötfðu
meðferðls: poka úr plastefni
og bíóm vafin innan í dagblöð.
Hún sett'st í sætið á móti, fjær
ig’ugganum, gegnt móður sinni.
Báðar voru í svöi'tum og fátæk
legum sorgarkiæðum.
Stúlkan var tódif ára, og
þetta var hennar fyrsta ferða-
lag. Vegna bláleits æðanets á
augnalokunum og smávaxins,
mjúks óiögulegs lílkama í kjól
l'íkurn sniðiausri hempu, virtist
konan vera of gömul til þess
að geta verið móðir stúOkunn-
ar. Hún sat teinrétt og þrýsti
bakinu fast upp að sæt.mi og
hé’.t báðum höndum um s’Kitna
vaxdúkstösíku. Or svip hennar
iýsti aliger ró þess fól'ks, sem er
samigróið fátæiktinni.
Hann skall á með hitasvækj
una á hádegi. Lestin nam stað-
ar i tíu mínútur á brautar-
stöð úti í óbygigð til að taka
vatn. Fyrir utian, í dularfullri
kyrrð bananaekranna, var
skugginn tær. En inni i vagn-
inum lyktaði staðnað loftið af
hráu skinni. Lestin jók ekki
aftur ferðina. Hún kom við í
tveimur nákvæmlega eins þorp
um með timburhúsum máluð-
um í skærum litum. Konan
hneigði höfuðið og féll í mók.
Stúlkan tók af sér skóna. Síð-
an fór hún á klósettið til að
láta skrælnaðan blómakrans-
inn í vatm.
Þegar hún sneri aftur í sætið
beið móðir hennar með matinn.
Hún rétti stúlkunni ostbita,
hálfa maisköku og sæta kex-
köku, og handa sj'álfri sér sótti
hún sama skammtinn i plast-
pokann. Á meðan þær mö>tuð-
ust rann lestin hægt yfir jám-
brú og ók fram með nákvæm-
iega eins þorpi og hin, nema í
þessu stóð mannfjöldi úti á
torgi. Hljóansveit lók fjörugt
lag í steikjiaindi sólsikininu. Ban
anaræiktin endaði handan við
þorpið úti á sprunginni og
hrjóistrugri siéttu.
Konan hætti að borða.
Farðu i skóna, sagði hún.
Stúlkan leit út. Hún sá ekkert
annað en slétluna þar sem
lestin herti aftur ferðina, en
hún stakk síðasta bitanum af
kexkökunni i pokann og dreif
si:g í akóna. Konan rétti henni
kambinn.
Greid'du þér, saigði hún.
Lestin fór að flauta á meðan
stúikan greiddi sér. Konan
þerraði svitann af hálsinum og
strauk fitu af andllitlnu með
fingrunum. Þegar stúlkan lauk
við að greiða sér fór lestin
fram hjá yztu húsuim þorps,
sem var stærra, en óhrjálegra
en hin.
Ef þú þarft að gera eittihvað,
gerðu það þá núna, saigði kon-
an. Og svo, þótt þú sért að
deyja úr þorsta, drekktu
hvergi vatin. En einkum farðu
ekki að gráta.
Stúlkan hneiigði hiöfuðið til
samþykkis. Gegnum glugga-
boruna blés sjóðheitur, þurr
vindur, biandaður pípi lestar-
innar og gjökti gamalla vagn-
anna. Konan vaíði pokanum
saman og stakk í töskuna. And
artak sást gegnum gluggann út
yfir þorpið, ljótnandi i heið-
ríkju ágústdagsins. Stúlkan
vafði gegnvotum dagblöðunum
utan um b'.ómin, færði siig ögn
frá glugganum og leit ákveðin
á móður sína, Konan svaraði
með rólegu augnaráði. Lesfin
hætti flautinu og dró úr hrað-
anurn. Skömmu siðar nam hún
staðar.
Jámbrautarstöðin var mann-
auð. Allt var lokað, nema bilj-
ardsalur handan götunnar i
sikugiga möndlutrjáa á gang-
stéttinni. Þorpið synti í hitakóf
inu. Konan og stúlkan stigu úr
lestinni, gengu í gegnum tóma
stöðina, sem farin var að
sprimga undan ágangi gróðurs-
ins, og leituðu yfir götuna í
Skug.gann á gangstéttinmi.
Klukkan var næstum orðin
tvö. Á þessum tírna dags svaf
þorpið kæft í móki síðdegisins.
Vöruhúsln, opinberar skriístoí
ur og þorpsskólinn lokuðu
klukkan eilefu, og opnuðu ekki
aftur fyrr en rétt fyrir klukk-
an fjögur, þegar lestin kom tii
baka. Aðeins síiöðvarhótelið,
biljardskáli þess og drykkjar-
stofa, og skeytastöðin við einn
enda torgsins, vöru opin. Hús-
in, flest byggð í stíil bananafé-
laigsins, voru harðCæst og með
'gluggahlerana aftur. I sumum
þeirra var slíkur hiti, að ibú-
arnir borðuðu í húsagarðinum.
Aðrir færðu sæti inn í skugga
möndlutrjánma og sváfu síðdeg
ið úti á götunni.
Konan og stúikan þræddu
skugga möndlutrjánna og kom
ust inn í bæinn, án þess að
haifa raskað ró síð'degisins. Þær
hé’du beina leið að prestisbú-
staðnum. Konan renndi fingri
yfir járngrind á hurðinni. Fóta
takið heyrðist ekki. Lágt marr
í hurð heyrðist, og 9íðan var-
færin rödd við netið: „Hver er
það?“ Konan reyndi að sjá i
gegnum möskvana.
Ég þarf að tala við prestinn,
sagði hún.
Hann sefur.
Það er áriðandi, sagði konan
ákveðln.
E>yrnar opnuðust hljóðiega,
og í gættinni stóð íeitlagin, mið
aldra kona náföl í andliti og
með járngrátit hár. Augu henn
ar virtust vera óeðlilega smá að
baki þykkra gleraugnanna.
Komið inn, sagði hún og
lauk upp fyrir þeiim.
Þær gengu i sal, sem iyktaði
af gömlum blómailmi. Hússtýr-
an fylgdi þeim að trébakk og
benti þeim að fá sér sæti.
Stúlkan settist, en móðlr hsnn-
ar kre’.sti hreyfingariaus tösk-
una á milii handanna. Þögn
ríkti að baki rafmagnsviftunn-
ar. Hússtýran birtist í dyrunum
fyrir enda salarlns.
Hann biður yk'kur að koma
aftur eftir klukkan þrjú, sagði
hún lágróma. Hann lagði sig
fyrir fimm mínútum.
Lestin fer kluk.kan hálf fjög-
ur, svaraði konan.
Svarið var stutit og ákiveðið,
en röddln var áfram róieg og
h.jómrí'k. Þá fyrst brosti hús-
stýran.
Jæja, sagði hún.
Konan settist hjá stúikunni,
þegar dyrnar íyrir enda saiar
ins lokuðust. Biðsaiurinn var
þröngur, fátiæklegur, hreinn og
í hirðu. Handan við trébrík,
sem skipti herberginu í tvennt,
stóð einfa.it vinnuborð klætit
vaxdúk, og á því stóð gömul
ritvél hjá blómavasa. Að baki
þess kirkjubækurnar. Auðséð
var að ógiít kona sá um skrif-
stofuna.
Hurðin opnaðist, og að þessu
sinni birtist presturinn, ,sem
fægði gieraugun með vasa-
klútnum. Eftir að hann hafði
iátið þau á sig sást, að hann
var bróðir konunnar, sem opn-
aði fyrir þeim.
Hvað er yður á höndum?
spurði hann.
Að fá lyklana að k'rkjugarð
inum, svaraði konan.
Stúlkan hélt á biómuTium í
kjöltunni og krækti saman tán-
um undir bekknum. Prestur-
inn leit á hana, síðan á konuna,
og því næst út um járngrind
giuggans á bjartan, heiðan him
ininn.
1 þessum hita, sa.gði hann.
Þér hef&uð getað beðið þess að
sólin læfckaði á lofti.
Konan hristi höfuðið þegj-
andi. Presturinn dró vaxdúks-
klædda bólk úr skápnum á bak
við brikina, pennastokk og
biekbytitu, o,g sett'st við borðið.
Hárið, sem hann vamtaði á höf
uðið, óx villt á höndum hans.
Að hvaða gröf ætlið þér?
spurði hann.
Gröf Carlos Centenos, svar-
aði kionan.
Hvers?
Frainliald á bls. 16.
]?, L.ESBÓK MORGUNBLAÐSINS
23. april 1972