Lesbók Morgunblaðsins - 23.04.1972, Blaðsíða 5

Lesbók Morgunblaðsins - 23.04.1972, Blaðsíða 5
Indriði G. IÞorsteinsson velur ÚR INNANSVEIT- ARKRÓNIKU 3. kapitula Lángferðamenn töldu Hris- brúarsvöð eina mesta torfæru á ieiðinni norður i land. Ef- laust höfðu bæardyrnar verið reistar á keldu í fyrndinni, en keldan aldrei verið ræst burt, eftilvill sakir þess að helgur vættur hafði bygt keld una fyrir öndverðu. Eftir að menn höfðu gert sér þama bú fyrir þúsund árum hafði vatns- aginn undan hlaðstéttinni blandast við ýmis þau efni sem eru fylgifiskur manna og bú- penings. Fjóshaugur sem hafði verið stofnaður í fyrndinni fyr íslenstkar bækur skýra frá því, að hér á landi hafi snemma dvalist vestrænir menm og skii ið eftir siig krossa, klukkur og að'ra þvílika gripi, sem notað'r eru til galdurs. í latneskum heimildium eru þeir menn nafn greindir sem siglt hafi hingað af vestrænum löndum á önd- verðuim döigum páfadómsins. Hét þeirra íyrirliði Kð'.'umkilli hiinn irski, særinigamaður mik- ill. í þá daga voru hér land- gæði með afbrigðum á Islandi. En þá er norrænir menn sett- ust hér að, flýðu hinir vestr- ænu galdursmenn landið, og telja fornrit að Kólumki'li hafi í hefndarskyni lagt á þjóð þá hina nýu að hún skyldi í þessu landi aldrei þrifast, og lieira í þekn anda, sem síðar hefur mjög þótt gáarga efttr. Laungu siðar snenust norrænir menn á íslandi frá réttum sið og ihneigðiust að töírum óskyldra þjóðfloklka. Var þá öliu snúið öfugt á íá’andi, guð- ir norrænna manna ha.fðir að spotti, en nýiir uppteknir og dýrlíngar, siumir af Austurlönd um, aðrir af Vesturlöndum. Seg ir sagan að þá hafi Kó’jumkilla verið reis.t kirkja i þeim dal er síðar stóð bærinn Albogastað ir i Heiði. Var þar höifuðból að Að momi í birtíngu lýkur Þjóðrekur biskup upp dyrum í sjúkraskála og geingur að bekknum til stúlkunnar og heilsar henni. Hún horfir á hann einsog dýr innanúr ir framan fjósdymar austast i húsaröðinni, hann hélt áfram að blanda fljótandi efnum sín um við afgánginn af hlaðfor- inni, án þess þar yrðu augljós skil á milli. Núna er forni bustabærinn gleymdur og í staðinn komin nútíma hús handa mönnum og skepn- um ásamt kæliskáp mjaltavél og baðkari; vélknúin ökutæki standa á mölbomu bílstæði fyrir framan bæardyrnar; einginn hefur leingur heyrt getið um gamla svaðið; ekkert skegg á hlaðinu. 1. kapitula Jormi. Dró Jón sýsl'umaður á ■ Otirauðsmýri (ReykdaCiiin) mik inn fróðleik saman um heiða- dal þennan, seiniasit þe-gar bær- inn lagðist í eyði uppúr draugagánginum mikla 1750. Var sýslumaður sjálfur sjónar- vofct'ur oig heyrnar að hin'um fá ránfiegu atto'urðum ýmsum er þar gerðust, svo sem greinir í hinum alkunna þætti hans af Albogastaðaf jandanum. Heyrðist draugurinn mæla upphátit í bænum frá þvi á mið þorra og frammyfir hvi'ta- sunnu, að fólk flýði til bygða; nefndi hann nafn sifct i eyru sýsiliumanni tvíiveigis, en svaraði öðrum spumíonigum, að þvi er sýslumanni farast orð, með ,,klæikilegum látimuivísum og ótDheyrriegum sámyrðum.“ Sú saiga sem viðifiræ©ust hef- ur orðið af þsssu koti nær lángt aftur'fyrir tíima Jóns sýslumanns, og er ekki úr vegi að rifja hana upp einusinni þeim ti.l skemtunar sem kuhna að eiga ófarnar grundiimar meðfram ánni, þar sem aldirn ar liiggja bver við aninarrar hil'ið í misjaifnisga luppgrónum troðningum eftir hesta liðinma fciðia, oig kunna að líita heim að gamla bæarhólnum i mýrinni ■u,m feið o,g þeir fara um dalfmn'. 27. kapitula holu sinni, án þess að taka kveðju hans. Varstu vakandi kindin min? segir hann. Stúlkan þegir við leingi uns hún svarar: Ég þekki mig ekki sjálfa. Ég veit ekki hvað ég er. Er ég manneskja? Best gæti ég trúað því, seg- ir biskupinn. Að vakna við að maður hef- ur mist alt og veit að maður á ekki leingur neitt, er það þá að vera manneskja? segir stúlkan. Ó hvar er hesturinn okkar góði sem við áttum einusinni öll? Ekki er að hukla það: and- arnir fyrir utan hjá þér eru ekki par fallegir. Ég hef stað- ið hér vörð í nótt. Ég hafði báðar hendur fullar að reka þessa andskota burt. Fyrst kom einn, svo kom annar, síðan sá þriðji. í þeirra augum ert þú sú skækja sem lægst er lögð. Var það þá þetta sem hann Nonni litli tók leggina sína útá hól. Það var hann sem einn daginn kom inná baðstofu gólf með þau tiðindi að það væri útsprúnginn fífill í bæar- veggnum. Útsprúnginn fífill. Fáheyrður viðburður i afdal á þessum tima árs. Öll systk- inin og móðir þeirra fóru út- undir bæarvegg til þess að skoða þennan litla fífil, sem breiddi krónu sína svo sæll og djarfur móti vetrarsólinni, þessa úngu viðkvæmu krónu. Eitt eilífðar smáblóm. Leingi lengi horfðu þau í tilbeiðslu- kendri aðdáun á þennan nýa vin, þennan forboða sumarsins í sjálfu vetrarríkinu, skraut- legan og ástúðlegan. Þau snertu hann i þögulli lotníngu með blágómunum, einsog trú- aðar manneskjur sem fá að Það var einhverju sinni að Þormóður gekk undir björgin að leita lausnarsteina; sólskin var bjart og gerist honum höf- ugt og sest á stein í flæðarmál- inu; þá verður honum litið til hvar stálið stendur opið, og sitja í helli konur tvær í önnum mjög, svo að þær gá eigi annarra hluta. Þessar konur vóru allskörulegar, var önnur dökk á brún og brá en hin björt að yfirlitum, sýnist hon- um önnur vera tröllkona en hin valkyrja. Það var starfi kvenna þessara að kasta á meðal sín eggi einu litlu án afláti, og höfðu upp stef þetta á meðan. Völtu veltum vildar höndum f jörvi Þormóðs, fljóð skáldi tið, tvö skáldi eitt: helft er okkur hvor. Við Vilmundur gengum úr Keflavík yfir Bakkaskarð síðla dags og komum í Skála- vik um kvöldið. Það var mikið vativsveður .... Þetta er snemma í júní, gróðurlítið, fann ir niður í byggð. Þótt liðið væri á kvöld, höfðum við þó í huga að haida áfram næsta fjallveg um nóttina, Skálavíkuirheiði. Við gengum heim að einum bænum. Kornung stúlka stóð fyrir dyrum úti i regninu, klædd peysu og buxum og leð- urskóm, dökkhærð og móeyg. Hún hafði verið að vinna úti og var öll blaut. Við spurðum hve lengi væri farið til Bolung- arvíkur og hún sagði að það vasri undir því komið hvað faðir minn lofaði mér, seg- ir stúlkan og er nú yfirkomin af harmi. Ég bið þig í nafni ég veit ekki hvers, forðaðu mér frá því, láttu mig aldrei fram- ar blindast af því. Lokaðu mig inni. Læstu. Mér dettur annað í hug kindin mín, segir hann: og það er í rauninni sama ráðið og ég tók I ánni í haust, þegar Sat- an var á bakkanum hinumeg- in, kominn að sækja barnið: ég innsigiaði það til mín fyrir guði. Ég sé ekki frammá sköp- uð ráð önnur en fara eins að með þig. Þú ræður hvað þú gerir við mig Þjóðrekur, sagði stúlkan, bara ef þú geymir mig og læt- ur mig ekki vera lausa. 37. kapitula snerta bein af heilögum anda hjá páfanum til að frelsast, það var einsog þau vildu segja: þú ert ekki einn, við erum einnig til, við erum einnig að reyna að vera til. Það var bjart yfir þeim degi. Uggur vetrarins all ur horfinn á einum degi. Heið- ríkja dagsins án endimarka i sálinni einsog á hvelinu, það 18. kapitula Hvað skaltu gefa honum? mælti sú hin dökkva er bygg- ir undirdjúpin. Þá svarar hin er lit hefur sólar: Staðfestu mun eg gefa honum, þá sem ágætust þykir við Djúp, karl og kú, hús og hjón, eru þar öll hlunnendi á Islandi; eg mun ala honum dæt- ur tvær, og skal önnur vera fögur sem túngl, önnur sem stjarna; en sjálf mun eg vera honum sól. Eða hvað gefur þú? Tröilkona segir: Eg mun gefa honum fátækt sem mest maður færi hart, en tiltók þrjá tíma sem hámark. Við spurðum hvort hér mundi vera hægt að fá hesta, og hún sagði hestar og hestar, það er allt undir þvi komið hvað maður kallar hesta, — ekki svo að skilja, það eru Ég verð líklega að innsigla mér þig, kindin mín, og gera úr þér himneska eigna.rkonu mína. Annars fellur skugginn af niðurlægíngu þinni réttilega á mig, ekki aðeins i augum drottins, heldur líka í augum föður þíns, sem á annað skilið af mér en ég færi honum ræf- il úr svelli í stað barnkindar- innar hans sem hann lagði úti heiminn til að frelsa. Þjóðrekur minn, sagði stúlk- an og reis nú upp í tárum og rétti út hendurnar í áttina til hans: Ef þú vilt nokkurs nýta þetta snautlega líf mitt, frels- aðu mig þá þannin að ég fái aftur að finna anda af dögun- um þegar ég var lítil heima. var einn af hamíngjudög- um lífsins, og þau mintust þessa dags alla sína ævi. Svo heyrðist til lóunnar, og fyrsta ióukvak ber í sér undarlegan hreim. Það er í senn feimnis- legt og þakklátt kvak, andstutt einsog fyrsta heilsan eftir mikla iífshættu; og samt þrúng- ið af kyrlátum fögnuði. verður á útjaðri veraldar, og geta við honum þær dætur helju næstar, er heita nótt, þögn og auðn. En af minu kné mun hann hafa það undur sem ekki himlnn né jörð fær við jafnast né á aukið né ofar komist uns heimsbygðin er öll og goðin dauð. 1 þeim töluðum orðum stóð kona þessi á fætur og gekk inní bergið og hafði með sér fjöreg'g Þormóðar kolbrúnar- skálds. til nógir hestar i Skálavik, og þeir eru að minnsta kosti nógu góðir fyrir okkur. Við gerðum boð fyrir bóndann, . . . . en hann taldi heiðina til Bolungarvík- ur illfæra á skemmri tíma en sex stundum, sagði að i þessari William Heinesen velur ÚR SJÁLFSTÆÐU FÓLKI Kristján Karlsson velur ÚR PARADÍSAR- HEIMT Peter Hallberg velur ÚR SJÁLFSTÆÐU FÓLKI Hannes Pétursson velur ÚR GERPLU Sigurður Nordal velur ÚR DAGLEIÐ Á FJÖLLUM Ung stúlka í Skálavík 23. apríl 1972 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.