Lesbók Morgunblaðsins - 23.04.1972, Page 5

Indriði G. IÞorsteinsson velur
ÚR INNANSVEIT-
ARKRÓNIKU
3. kapitula
Lángferðamenn töldu Hris-
brúarsvöð eina mesta torfæru
á ieiðinni norður i land. Ef-
laust höfðu bæardyrnar verið
reistar á keldu í fyrndinni,
en keldan aldrei verið ræst
burt, eftilvill sakir þess að
helgur vættur hafði bygt keld
una fyrir öndverðu. Eftir að
menn höfðu gert sér þama bú
fyrir þúsund árum hafði vatns-
aginn undan hlaðstéttinni
blandast við ýmis þau efni sem
eru fylgifiskur manna og bú-
penings. Fjóshaugur sem hafði
verið stofnaður í fyrndinni fyr
íslenstkar bækur skýra frá
því, að hér á landi hafi snemma
dvalist vestrænir menm og skii
ið eftir siig krossa, klukkur og
að'ra þvílika gripi, sem notað'r
eru til galdurs. í latneskum
heimildium eru þeir menn nafn
greindir sem siglt hafi hingað
af vestrænum löndum á önd-
verðuim döigum páfadómsins.
Hét þeirra íyrirliði Kð'.'umkilli
hiinn irski, særinigamaður mik-
ill. í þá daga voru hér land-
gæði með afbrigðum á Islandi.
En þá er norrænir menn sett-
ust hér að, flýðu hinir vestr-
ænu galdursmenn landið, og
telja fornrit að Kólumki'li hafi
í hefndarskyni lagt á þjóð þá
hina nýu að hún skyldi í
þessu landi aldrei þrifast, og
lieira í þekn anda, sem síðar
hefur mjög þótt gáarga efttr.
Laungu siðar snenust norrænir
menn á íslandi frá réttum sið
og ihneigðiust að töírum
óskyldra þjóðfloklka. Var þá
öliu snúið öfugt á íá’andi, guð-
ir norrænna manna ha.fðir að
spotti, en nýiir uppteknir og
dýrlíngar, siumir af Austurlönd
um, aðrir af Vesturlöndum. Seg
ir sagan að þá hafi Kó’jumkilla
verið reis.t kirkja i þeim dal er
síðar stóð bærinn Albogastað
ir i Heiði. Var þar höifuðból að
Að momi í birtíngu lýkur
Þjóðrekur biskup upp dyrum í
sjúkraskála og geingur að
bekknum til stúlkunnar og
heilsar henni. Hún horfir
á hann einsog dýr innanúr
ir framan fjósdymar austast i
húsaröðinni, hann hélt áfram
að blanda fljótandi efnum sín
um við afgánginn af hlaðfor-
inni, án þess þar yrðu augljós
skil á milli. Núna er forni
bustabærinn gleymdur og í
staðinn komin nútíma hús
handa mönnum og skepn-
um ásamt kæliskáp mjaltavél
og baðkari; vélknúin ökutæki
standa á mölbomu bílstæði
fyrir framan bæardyrnar;
einginn hefur leingur heyrt
getið um gamla svaðið; ekkert
skegg á hlaðinu.
1. kapitula
Jormi. Dró Jón sýsl'umaður á ■
Otirauðsmýri (ReykdaCiiin) mik
inn fróðleik saman um heiða-
dal þennan, seiniasit þe-gar bær-
inn lagðist í eyði uppúr
draugagánginum mikla 1750.
Var sýslumaður sjálfur sjónar-
vofct'ur oig heyrnar að hin'um fá
ránfiegu atto'urðum ýmsum er
þar gerðust, svo sem greinir
í hinum alkunna þætti
hans af Albogastaðaf jandanum.
Heyrðist draugurinn mæla
upphátit í bænum frá þvi á mið
þorra og frammyfir hvi'ta-
sunnu, að fólk flýði til bygða;
nefndi hann nafn sifct i eyru
sýsiliumanni tvíiveigis, en svaraði
öðrum spumíonigum, að þvi er
sýslumanni farast orð, með
,,klæikilegum látimuivísum og
ótDheyrriegum sámyrðum.“
Sú saiga sem viðifiræ©ust hef-
ur orðið af þsssu koti nær
lángt aftur'fyrir tíima Jóns
sýslumanns, og er ekki úr vegi
að rifja hana upp einusinni
þeim ti.l skemtunar sem kuhna
að eiga ófarnar grundiimar
meðfram ánni, þar sem aldirn
ar liiggja bver við aninarrar
hil'ið í misjaifnisga luppgrónum
troðningum eftir hesta liðinma
fciðia, oig kunna að líita heim að
gamla bæarhólnum i mýrinni
■u,m feið o,g þeir fara um dalfmn'.
27. kapitula
holu sinni, án þess að taka
kveðju hans.
Varstu vakandi kindin min?
segir hann.
Stúlkan þegir við leingi
uns hún svarar: Ég þekki mig
ekki sjálfa. Ég veit ekki hvað
ég er. Er ég manneskja?
Best gæti ég trúað því, seg-
ir biskupinn.
Að vakna við að maður hef-
ur mist alt og veit að maður á
ekki leingur neitt, er það þá
að vera manneskja? segir
stúlkan. Ó hvar er hesturinn
okkar góði sem við áttum
einusinni öll?
Ekki er að hukla það: and-
arnir fyrir utan hjá þér eru
ekki par fallegir. Ég hef stað-
ið hér vörð í nótt. Ég hafði
báðar hendur fullar að reka
þessa andskota burt. Fyrst kom
einn, svo kom annar, síðan sá
þriðji. í þeirra augum ert þú
sú skækja sem lægst er lögð.
Var það þá þetta sem hann
Nonni litli tók leggina sína
útá hól. Það var hann sem
einn daginn kom inná baðstofu
gólf með þau tiðindi að það
væri útsprúnginn fífill í bæar-
veggnum. Útsprúnginn fífill.
Fáheyrður viðburður i afdal
á þessum tima árs. Öll systk-
inin og móðir þeirra fóru út-
undir bæarvegg til þess
að skoða þennan litla fífil, sem
breiddi krónu sína svo sæll og
djarfur móti vetrarsólinni,
þessa úngu viðkvæmu krónu.
Eitt eilífðar smáblóm. Leingi
lengi horfðu þau í tilbeiðslu-
kendri aðdáun á þennan nýa
vin, þennan forboða sumarsins
í sjálfu vetrarríkinu, skraut-
legan og ástúðlegan. Þau
snertu hann i þögulli lotníngu
með blágómunum, einsog trú-
aðar manneskjur sem fá að
Það var einhverju sinni að
Þormóður gekk undir björgin
að leita lausnarsteina; sólskin
var bjart og gerist honum höf-
ugt og sest á stein í flæðarmál-
inu; þá verður honum litið til
hvar stálið stendur opið,
og sitja í helli konur tvær í
önnum mjög, svo að þær gá eigi
annarra hluta. Þessar konur
vóru allskörulegar, var önnur
dökk á brún og brá en hin
björt að yfirlitum, sýnist hon-
um önnur vera tröllkona en
hin valkyrja. Það var starfi
kvenna þessara að kasta
á meðal sín eggi einu litlu án
afláti, og höfðu upp stef þetta
á meðan.
Völtu veltum
vildar höndum
f jörvi Þormóðs,
fljóð skáldi tið,
tvö skáldi eitt:
helft er okkur hvor.
Við Vilmundur gengum úr
Keflavík yfir Bakkaskarð
síðla dags og komum í Skála-
vik um kvöldið. Það var mikið
vativsveður .... Þetta er
snemma í júní, gróðurlítið, fann
ir niður í byggð. Þótt liðið væri
á kvöld, höfðum við þó í huga
að haida áfram næsta fjallveg
um nóttina, Skálavíkuirheiði.
Við gengum heim að einum
bænum. Kornung stúlka stóð
fyrir dyrum úti i regninu,
klædd peysu og buxum og leð-
urskóm, dökkhærð og móeyg.
Hún hafði verið að vinna úti
og var öll blaut. Við spurðum
hve lengi væri farið til Bolung-
arvíkur og hún sagði að það
vasri undir því komið hvað
faðir minn lofaði mér, seg-
ir stúlkan og er nú yfirkomin
af harmi. Ég bið þig í nafni ég
veit ekki hvers, forðaðu mér
frá því, láttu mig aldrei fram-
ar blindast af því. Lokaðu mig
inni. Læstu.
Mér dettur annað í hug
kindin mín, segir hann: og það
er í rauninni sama ráðið og ég
tók I ánni í haust, þegar Sat-
an var á bakkanum hinumeg-
in, kominn að sækja barnið: ég
innsigiaði það til mín fyrir
guði. Ég sé ekki frammá sköp-
uð ráð önnur en fara eins að
með þig.
Þú ræður hvað þú gerir við
mig Þjóðrekur, sagði stúlkan,
bara ef þú geymir mig og læt-
ur mig ekki vera lausa.
37. kapitula
snerta bein af heilögum anda
hjá páfanum til að frelsast, það
var einsog þau vildu segja: þú
ert ekki einn, við erum einnig
til, við erum einnig að reyna
að vera til. Það var bjart yfir
þeim degi. Uggur vetrarins all
ur horfinn á einum degi. Heið-
ríkja dagsins án endimarka
i sálinni einsog á hvelinu, það
18. kapitula
Hvað skaltu gefa honum?
mælti sú hin dökkva er bygg-
ir undirdjúpin.
Þá svarar hin er lit hefur
sólar: Staðfestu mun eg gefa
honum, þá sem ágætust þykir
við Djúp, karl og kú, hús og
hjón, eru þar öll hlunnendi á
Islandi; eg mun ala honum dæt-
ur tvær, og skal önnur vera
fögur sem túngl, önnur sem
stjarna; en sjálf mun eg vera
honum sól. Eða hvað gefur þú?
Tröilkona segir: Eg mun
gefa honum fátækt sem mest
maður færi hart, en tiltók þrjá
tíma sem hámark. Við spurðum
hvort hér mundi vera hægt að
fá hesta, og hún sagði hestar
og hestar, það er allt undir þvi
komið hvað maður kallar hesta,
— ekki svo að skilja, það eru
Ég verð líklega að innsigla
mér þig, kindin mín, og gera
úr þér himneska eigna.rkonu
mína. Annars fellur skugginn
af niðurlægíngu þinni réttilega
á mig, ekki aðeins i augum
drottins, heldur líka í augum
föður þíns, sem á annað skilið
af mér en ég færi honum ræf-
il úr svelli í stað barnkindar-
innar hans sem hann lagði úti
heiminn til að frelsa.
Þjóðrekur minn, sagði stúlk-
an og reis nú upp í tárum og
rétti út hendurnar í áttina til
hans: Ef þú vilt nokkurs nýta
þetta snautlega líf mitt, frels-
aðu mig þá þannin að ég fái
aftur að finna anda af dögun-
um þegar ég var lítil heima.
var einn af hamíngjudög-
um lífsins, og þau mintust
þessa dags alla sína ævi. Svo
heyrðist til lóunnar, og fyrsta
ióukvak ber í sér undarlegan
hreim. Það er í senn feimnis-
legt og þakklátt kvak, andstutt
einsog fyrsta heilsan eftir
mikla iífshættu; og samt þrúng-
ið af kyrlátum fögnuði.
verður á útjaðri veraldar, og
geta við honum þær dætur
helju næstar, er heita nótt,
þögn og auðn. En af minu kné
mun hann hafa það undur sem
ekki himlnn né jörð fær
við jafnast né á aukið né ofar
komist uns heimsbygðin er öll
og goðin dauð.
1 þeim töluðum orðum stóð
kona þessi á fætur og gekk
inní bergið og hafði með sér
fjöreg'g Þormóðar kolbrúnar-
skálds.
til nógir hestar i Skálavik, og
þeir eru að minnsta kosti nógu
góðir fyrir okkur. Við gerðum
boð fyrir bóndann, . . . . en hann
taldi heiðina til Bolungarvík-
ur illfæra á skemmri tíma en
sex stundum, sagði að i þessari
William Heinesen velur
ÚR SJÁLFSTÆÐU
FÓLKI
Kristján Karlsson velur
ÚR PARADÍSAR-
HEIMT
Peter Hallberg velur
ÚR SJÁLFSTÆÐU
FÓLKI
Hannes Pétursson velur
ÚR GERPLU
Sigurður Nordal velur
ÚR DAGLEIÐ Á
FJÖLLUM
Ung stúlka í Skálavík
23. apríl 1972
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5