Lesbók Morgunblaðsins - 09.09.1973, Blaðsíða 3

sins í kompu sinni og hefur auga
með gestum.
Húsið er ytra nær alveg
óbreytt frá upprunalegri gerð.
Hið innra hefur því nokkuð verið
spillt með nú- og þátímalegum
endurbótum.
Gólf breiðra og háloftaðra
ganga eru lögð marglitum mar-
mara og milli eininga í húsinu
eru þungar svartmálaðar járn-
hurðir á sterklegum hjörum —
tveggja mannhæða háar og ein-
kar rammgerðar.
Áður var húsinu tvískapt. I
syðri álmunni var rentukammer-
ið, þar undir fjármál og at-
vinnumál. I nyrðri álmu var
kansellíið, þ.e. fræðslumál
kirkju- og dómsmál.
Þarna var öllum íslands
málum i»ðið í meira en tvær
aldir.
IV
Mikill fjöldi Islendinga star-
faði þessar aldir í Rauða húsinu
á Slotshólma. Það var nær föst
venja, þegar stúdentar höfðu
lokið prófi í lögfræði að bjóða sig
sem voluntairer í kansellii eða
rentukammeri. Menn' voru þar
ekki ráðnir gegn föstum launum,
fengu heldur þóknun hverju
sinni, ef starfskraftar þeirra
voru brúkaðir á annað borð.
Nefndust þeir þá „kópiistar" og
þótti afar fínt. Sumir ílentust þó
og f engu fast starf.
Þekktastir þeirra íslendinga,
sem störfuðu í húsinu voru þeir
Jón Eiriksson og Brynjólfur Pét-
ursson.
Jón Eiríksson átti glæsilegan
feril innan danskrar stjórnsýslu.
Hann var deildarstjóri i rentu-
kammeri frá 1772 til dauðadags
1787. Auk þess var hann yfir-
maður konungsbókhlöðunnar.
Hann gekkst fyrir stofnun Lær-
dómslistafélagsins og annaðist
útgáfu rita þess meðan hann
lifði. I starfi reyndi Jón allt til að
bæta haglandssíns.
Bragðvísi heimsins barna la-
gðist svo þungt á þennan grand-
vara mann, að heilsa hans brast
og vetrarkvöld eitt árið 1787,
þegar hann ók í vagni sínum yfir
Löngubrú, bað hann ekilinn að
nema staðar. Þar lauk ,ævi þessa
landa, sem komizt hefur til mes-
tra metorða hjá Dönum.
Á sama tíma var þarna lika
ritari Lárus Jónsson Sneefjeld,
bróðursonur Skúla fógeta; ein-
nig hann endaði ævina dapur-
lega. Lárus þessi tók nafnið
Sneefjeld af Snæfellsjökli. Hafði
hann álizt upp á Staðastað á Snæ-
fellsnesi.
Árni Sigurðsson frá Hlíðar-
enda var ritari undir aldamótin
1800. Bjarni síðar amtmaður
Þorsteinsson skrifaði þar viðplt
1805-1819.
A samaima var þar kansellísek-
reteri Vigfús Thorarensen, sonur
■Stefáns amtmanns Þórar-
inssonar á Möðruvöllum, en
bilaðist á geðsmunum í þjónust-
unni.
Brynjólfur Pétursson varð
starfsmaður i Kanselliinu upp úr
1830. Árið 1848 var stofnuð sér-
leg íslandsdeild við rentu-
kammerið og varð þá Brynjólfur
deildarstjóri hennar. Eftir daga
hans tók Oddgeir Stephensen við
stjórn þeirrar deildar og gegndi
því framundir aldamót.
Jón Sveinsbjörnsson, síðar
konungsritari, mun síðastur is-
lendinga hafa starfað í þessu
rauða húsi Islandsstjórnarinnar
á 18. og 19. öld. Var hann þar til
ársins 1919.
I bók Björns Th. Björnssonar.
Á íslendingaslóðum í Kaup-
mannahöfn, segir skemmtilega
frá starfinu í Rauðu bygg-
ingunni:
„I ýmsum frásögnum er
Kansellíinu lýst líkast ráðningar-
skrif.stofu á atvinnuleysistímum.
Gangarnir voru sem oftast troð-
fullir af hvers konar „kandídata-
lýð“ sem hímdi þar daglangt i
voninni um að fá eitthvað að
gera. Oftar en einu sinni voru
skrifuð opinber kvörtunarbréf út
af þessum skriftarfúsu auðnu-
leysingjum, að þeir hangi uuti í
gluggunum allan liðlangan da-
ginn, slíti gólfum og stórskemmi
veggi. Þegar náðugur departe-
mentsjeffinn gengur um, verður
skyndilega uppi fótur og fit.
menn hlaupa til og bjóðast til að
bera fyrir hann skjölin; þeir út-
smognustu titla hann einu stigi
ofar en virðingu hans ber. Og
tilfalli einhverjum sú náð að
mega standa uppi við púlt í
nokkra daga með hérafót kan-
sellísins, kallar sá hinn sami sig
óðar kópiista, sem reiknast allt
að þvi jafngildi embættisíitils i
alþýðueyrum. Hversu einfalt
sem málefnið var, þótti sjálfsagt
að flúra það með sex eða sjö
vitaóþörfum aukasetningum á
undan andlaginu í hverri máls-
grein. Með því að, og sökum
vorra stóru anna, yðar mál i þén-
ustusamlegu bréfi datum . . .
umtöluðu, og þá af yður um-
beðnu suspensation áhrærandi,
eigi fyrr höfum, nauðsynlegra
undirvísana þaruppá ennú skort-
andi og málið í sinni heild, af
díverse dokumentum eigi nóg-
samlega upplýst verandi, getað
uppá besvarað . . . Nokkuð á
þessa leið er ritmál það sem nef-
nist kansellístfll.
Embættismenn norður á ís-
landi voru í þennan tíma ólatir
til bréfaskrifta, og ekkert bar
undir þá svo smátt, að þeir
þyrftu ekki óðar að rita rentu-
kammeri eða kansellíi langhund
þar um. Skriffinnskan var óska-
pleg. Þegar frú Guðrún Stefáns-
dóttir, móðir Gísla Brynjólfs-
sonar, reynir að fá prestsekkna-
laun sin greidd i Höfn, er boð-
leiðin þessi: „Rentukammerið á
að skrifa póststjórninni að biðja
sig að biðja það að biðja sig að
biðja landfógetann á íslandi að
senda aftur kvitteringar, svo hún
geti beðið einhvern að borga út
pensiónina." Til þess að anna
öllum þessum skipsförmum af
pappír þurfti að skrifa mörgbréf
og taka enn fleiri afrit, þvi þetta
var fyrir tfma kolpappírs og
ljósmyndunar. íslenzku „vol-
untairarnir" voru þvi vel settir,
og ekki sizt meðan þeir Brynjól-
fur og Oddgeir veittu stjórn-
ardeildinni forstöðu. En þótt
menn hefjist upp í það að verða
kópíistar og fari að tala knosaða
iFramh. á Ibls. 12.
ÞJÓNUSTA - HRAÐI - ÞÆGINDI
BOEING
Flugþol án viðkomu er
km.
Rúmgott, bjart,
farþegarými, búið sann-
kölluðum hægindastólum.
Ákjósanleg aðstaða fyrir
hinar lipru flugfreyjur
Flugfélagsins til að stuðla
að þægilegri og
ferð.
Flugáhöfn þjálfuð og
menntuð samkvæmt
ströngustu kröfum
nútlmans.
Flughraði 950 km á
' klukkustund f 10 km hæð.
Flugtími til London og
Kaupmannahafnar um 2Vz
klukkustund.
Hreyflarnir þrlr,
16000 hestöfl, eru aftast á
þotuniii.
Farþegarýmið verður þvl
hljótt og kyrrlátt.
Flugvélin er búin sjálf-
virkum siglingatækjum og
fullkomnum öryggisút-
búnaði.
Reynslan sýnir, að við höfum valið rétta leið
inn í þotuöldina. Það er Boeing 727, sem nú
nýtur mestrar hylli í heiminum. Rúmlega 900
þotur eru af þeirri gerð í almennu farþega-
flugi.
Jafnt sérfræðingar sem farþegar hafa lært
að meta, hvernig tekizt hefur í Boeing 727
að sameina hraða og þægíndi.