Lesbók Morgunblaðsins - 09.09.1973, Blaðsíða 12

Jón Sigurðsson forseti.
-Þœttir um Rentukammer og Kansellí
Framh. af ibls. 3
dönsku, leggja þeir samt ekki
niður íslenzkt mataræði, einkum
ef þeir komast yfir súrsmér, rikl-
ing eða hákarlsbita: „Maðurer
nefndúr Skúli Thorlacius, kópíi-
sti. — Honum þykir góður há-
kall, bæði upp úr súr og hertur.
— Hann hefur beðið mig um að
skila til yðar, sem hann segir sé
gamall vinur sinn, að hann biðji
yður fyrir alla muni að útvega
sér tvær tunnur af hákalli,
önnur á að vera hert, en önnur á
að vera súr, og hákallinn á að
verff góður fyrir alla muni.“
Þetta erindisbréf skrifar Árni
Thorsteinsson Páli fóstbróður
sínum á Stapa árið 1848. Og
hákarlinn kemur. „Skúli hefir
beðið mig um að skila þekklæti,
sem hann með kollegial iver og
taktik dikteraði mér um daginn,
hann er nl. orðinn kopíisti í
Indenrigsministeríinu. A móti
sendingu í haust tekur hann líka,
svo skal eg með póstskipi skrifa
nákvæmar um það.“ Og kópíist-
inn er svo stór maður, að hann
býðst til að borga tunnurnar
tvær — með bók. „Sömuleiðis
talaði hann um — að hann útve-
gaði yður t.a.m. einhverja bók,
sem yður langar til að eiga.“ —
Þrátt fyrir þetta höfðinglega boð
virðist kópíistinn ekkert áfram
um borgunina, og láir víst enginn
Árna þótt hann ráðleggi Páli —
með stakri hæversku — „smátt
og smátt að draga sig út úr
þessum verzlunarviðskiptum".
Það er svo heldur alls ekki víst,
hvort að nokkurri bók hafi Verið
að ganga hjá þessum hákarlsunn-
andi kópíista, — og sízt ef það er
sá Skúli, sem Gröndal nefnir
alllöngu siðar í bréfi til Jóns for-
Jón Eirtksson, deildarstjóri i
rentukammeri 1772-1787.
seta er hann segir:
„Mikj’andskoti er Skúli á rassin-
um. Hann segist vera búinn að
setja allt — kápuna og gullhring-
inn — til föðurbróður,” þ.e. til
„Frænda“.“
V
Það er dáldið annarlegt' að
koma nú í þetta aldna hús, sem
geymir í þögn sinni svo mikið af
íslenzkri persónu og þjóðarsögu.
Svartur marmarinn er slitinn
af sporum genginna kynslóða.
Drungalegir háloftaðir gang-
arnir með ægiþungum svörtum
málmportum gefa svipmót ótta
og hvetja undirdánuga til lotn-
ingar við yfirvald hússins. Nú
eru hér ekki á ferð um ganga
íslenzkir bændasynir forframað-
ir til kopíistatignar í þénustu
hans hátignar.
Léttstigir einkaritarar dönsku
ráðuneytanna tipla nú á mar-
maragólfunum með „kópíur“
sínar.
Hér voru þeir allir og margir
fleiri.
Jón Eiríksson, Grimur Thom-
sen, Jónas Hallgrímsson, Jón Sig-
urðsson . . . Andi þeirra býr í
mettuðu lofti hússins.
. . . Island . . . sögðuð þér Is-
land, segir þriflegur embættis-
maður í föðurlegum tón; ónei,
hér hafa aldrei verið neinir
íslendingar, ha? En ef þér vilduð
fá að hitta Per Hækkerup . . .?
STÓRADÍM°N
Sú undarlega meinloka hefur;
fangað suma fræðimenn, ís-
lenzka, að örnefnið Stóra-Dímon
undir Eyjafjöllum sé karlkyns-
orð. Síðast sá ég þetta á prenti í
örnefnagrein Árna Ola: „Forn
írsk nöfn á Islandi" i Lesbók
Morgunblaðsins, 28. tbl. 1973.
Varðandi þá grein ber auðvitað
fyrst að geta þess, að Dímonir
báðar eru að mestu í landi
Vestur-Eyjafjalla, önnur (Litla-
Dímon) meðöllu.
Eyfellingar, Austur-Land-
eyingar og ýmsir Fljótshlíðingar
hafa kvenkynsmynd orðsins enn
með öllu óbrjálaða. Um Miklu-
Dímon getur í heimildum frá 14.
öld og allar götur síðan er mynd
orðsins rétt í rituðum og pren-
tuðum heimildum, þar til óstað-
fróðir menntamenn þessarar
aldar fara að fjalla um staðina.
Fróðleikskonan Helga Pálsdóttir
á Grjótá i Fljótshlíð sagði mér, að
Nikulás Þórðarson kennari á
Kirkjulæk hefði kennt nem-
endum sínum að rangt væri að
segja Stóra-Dímon, málfræðilega
væri rétt Stóri-Dimon og það
hefði leitt til þess, að margir i
Fljótshlíð tóku karlkynsmyndina
upp. Rétt væri að láta hinn gamla
framburð heimamanna, sem enn
heldur velli í Landeyjum og
undir Eyjafjöllum, ráða þarna.
Og svo voru það Rauðuskriður
Njálu. Ég held, að engin herra-
þjóð hafi hér viljað kveða niður
Dímonarnöfn Keltanna á þessu
svæði. Höfundur Njálu hefur
áreiðanlega vitað, að Mikla-
Dimon hét því nafni, en í henni
var örnefnið Rauðuskriður og
það var það, sem þar skipti máli.
Hluti af Stóru-Dímon heitir enn
Rauðaskriða og ber nafn með
réttu. ÞórðurTómasson.
BRIDGE
HÖFUNDUR inýja saginkierfilsiinisi „PreclBilon Sysitem"
eða ílákvœmmislaiuíið, eiinis og iþað heÆur verið nefnl
á islenzku; e.r Chumig Ghiing Wei. Hann er 'fæddúr
í 'Kina, em varð bandaniskur rliikisiborgar.i 'árið 1957.
Wei er fyrst og freimst Iþeikktur fyrilr saigmkerfið, em
er eúnnig ‘tailimm ágætur splHairi. Elkki aCtls fyrir löngu
var hainn1 áhorfandi að Tneistar'aikeppnii í Bandarikjiun-
um og að einiu spili lotoniu ibemtiil hanm á viinnilmgsleið,
sem sagnbafi haifði ekki fcomi'ð au'gia á. Við' skuilium
athiuiga 'þetita spil og áðiur emi DiitlLð er á vinningsleið-
ina er rétt að iesienidur reyni ajáilfir 'að vilnna sipiHið.
Norður:
4 8-2
V Á-5-2
4 K-D-4
4 K-DhG-10-2
Vestur: Austur:
ÁhK-10-6-3 4 D-7-4
— V D-G-9-7
10-8-7-6-2 4 'G-5-3
7-4-3 * 9-6-5
Suður:
4 G-9-5
V K-10-8-6-4-3
4
4 Á-8
4
V
4
*
Suður var sagnlhaifi í 4 ihijömtuim, em veistumhafði
eimu siintnlii sagt spaða. Vesibur .tók ás og kór.g í sip'aða
og Qét út ’spaöa i þriðja sinini. Sagnlhafi trompaði i
borði' og varð harla gllaðlur, þegar auslíiur fýlgdi lit.
NæJt' tók sagmhiatfi hjadtá áis og þá toom í Cjós' 'hvem-
ið trompin ski'ptusit á millDil amdstæðiniganina. Saignhafi
l'ét út hjjanta 5, aus'tiur draip með giosa og sagmhafii
drap imeð kómgi. Sagnhalfi reynidi síðam að fækka
trampum 'dírnum heiima: með því að fara inm í borð
og trompa heima, en Iþetltia hepipnaöaisit eikki, þvi hanm
á aðei'ms tvær immkomur a ibarðið. IHamn varð því að
getfa 2 slagi' á tnomp og tapaði spil'imu.
Að spiLiinu toknu iben'ti' Wei 'á vininiimigste'ið, sem er
afar einiföld, þegar bemt hefur veri'ð á hama..
Sagnhaifi lætur eikki úií ihjarta ás, heJdur hjarita 5
og lájti aiustu'r hvorlki gosa né drlotltmjilnigiu, þá er drep-
ið heima með tiumnrí. Ekki skipt'ir málá, þótt vesitiur
drepi, því þá fafflla tromupimi, s'eim eftir cnu, í és og
kóng. — Drepi amisitur með gosa, þá drepur sagnihafi
með kóinigil, tekur ás i laufi, leeltur aftur lauif, drepur
í borði, tetur emn út lauif og trompar heiiima. Næst
•tekur hamm' tíguQ ás, lætur enn tíigul, drepiur í borði,
læltiur ú't annaðihvoint laiulf eða tigui, itnomipar heima,
fer síðam imn í borð á tromp ás og l'ætiur út úr borði
láiuf eða tigul og feer þ'amm'ig 10. sQag,iinm á hjarta 10
og vJimniur spiliið.