Lesbók Morgunblaðsins - 28.10.1973, Qupperneq 12

setin lagðhvítri fjárbreiðunni.
Flest féð liggur og hvilist eftir
langan heiðarekstur.
Allt í einu kemur hreyfing á
kvika fjárkösina. Reka þarf
safnið yfir Svartá i gerðið, þar
sem það biður réttar í birt-
ingu að morgni. Hægt og
hægt liður breiðan niður að
ánni. Fyrstu kindurnar hika
við ána, en verða að láta
undan siga fyrir þrýstingi
rekstrarmanna. Svo ein-
kennilega vill til, að fyrstar
fara í ána tvær svartar ær
báðar með flekkótt lömb. Er
ekki ólíklegt, að þar hafi
forystuær verið á ferð. Slitn-
aði nú aldrei reksturinn.
hélzt samfelld, þétt
og breið fjárbru yfir ána í
55 mín., komu þá síð-
ustu kindurnar upp úr
ánni, stönzuðu aðeins á
bakkanum og hristu af sér
mesta vatnið, áður en þær
skokkuðu heim grundina og
inn í gerðið, en þar var nú full
á skipað. Hefði féð ekki mátt
vera öllu fleira, svo að vel
færi um það yfir nóttina.
Gerðið leysti af hólmi nætur-
vörzlu fjárins í Vökuhvammi
skamman spöl innan við rétt-
ina. Sú var tíðin, að margt
ungmennið í Blöndu- og
Svartárdal beið með óþreyju
eftir að njóta þess trausts að
mega vaka yfir safninu í
Vökuhvammi.
Sigurður Guðmundsson á
Fossum er gangnastjóri á
Eyvindarstaðaheiði. Þrír ætt-
liðir á Fossum hafa rækt
þetta veglega trúnaðarstarf
senn í eina öld. Sigurður var
ánægður með göngurnar að
þessu sinni. Veður gott til
leitar, bjart og milt, og allt
gekk eðlilega og samkvæmt
áætlun. Féð sýndist vænt og
vel á sig komið eftir gott
sumar. Gangnastjórinn hefur
nú með sínu trausta liði fært
til réttar fleira fé en nokkru
sinni fyrr eftir fjárskiptin
vegna hinnar illræmdu mæði-
veiki.
Bróðir Sigurðar Guð-
mundssonar, Sigurjón á
Fossum, er réttarstjóri fjár-
réttar. Að morgni bíður hans
að rétta og hafa eftirlit með
sundurdrætti hartnær
tveggja tuga þúsunda fjár á
sem allra stytztum tima, svo
að sem flestir nái með rekstur
sinn heim helzt fyrir myrkur.
Tekið er að húma í botni
Svartárdals. Miklu dagsverki
er lokið, en ekki ganga allir
snemma til náða í kvöld.
Auglýst hefur verið réttarball
í Húnaveri. Menn ætla, að
þar verði allmannmargt og
væntanlega á sinn hátt
nokkur réttarblær.
Á.Þ.
Göngur og réttir
Myndirnar tók Ósvaldur
Knudsen.
i sömu andrá kemur í Ijós
framriðill stóðfylkingarinnar
á brúninna vestan Fossár.
Hrossahópurinn þéttist, fer
greitt niður afliðandi brekk-
urnar, hikar ekki við Svartá,
og gusurnar ganga hátt,
tekur stökksprett á harðri
grundinni beinustu leið í rétt-
ina, enda fast eftir fylgt af vel
riðandi gangnamönnum.
Hrossin eru með færra móti,
þeim fækkar í afréttinni, en
fénu fjölgar.
Menn ganga rösklega að
drætti hrossanna undir for-
ystu Valtýs Guðmundssonar í
Brattahlíð, réttarstjóra stóð-
réttar. Það þarf áræði, lagni
og karlmennsku til að vera
liðtækur 5 stóðrétt. Strax og
drætti lýkur, er hrossa-
hópnum hleypt út og þeir
reknir til síns heima. Skag-
firzku hrossin reyndust nú
snöggtum fleiri en þau hún-
vetnsku.
Meðan á stóðréttinni
stendur, hnappsitja gangna-
menn safnið i Lækjahlíðinni
austan Fossár. Kunnugir
áætla að þarna sé saman
safnað 15—17 þúsund fjár.
Hér getur að líta fágæta,
áhrifarika mynd, samstillta úr
náttúru landsins og atvinnu-
lífi þjóðarinnar, þar sem
fagurformuð hlíðin er þétt-
dómar eða harðræði ekki
herjað á bústofn norðlenzkra
bænda, enda eiga þangað að
sækja þrír hreppar í tveim
sýslum. Þangað er fært til
skila fé og hross af Eyvindar-
staðaheiði, en svo nefnist
geysiviðlent heiða- og há-
lendissvæði milli Blöndu og
Vestari-Jökulsár allt sunnan
frá Hofsjökli og norður til
byggða. Réttardagar eru
tveir, stóðrétt miðvikudag í
22. viku sumars og fjárrétt
daginn eftir. í ár voru þessir
dagar 19. og 20. september.
Að afliðnu hádegi renna
fyrstu fjárhóparnir í tunguna
milli ánna úr tveim áttum, og
Hluti safnsins í Lækjahlíðinni
austan Fossár.
Leitað í markaskrá.
Bræðurnirá Fossum
Sigurður Guðmundsson
gangnastjóri og Sigurjón
Guðmundsson réttarstjóri.
c>
Jafnvel nafnið eitt vekur
sérstök geðhrif. Margur þráir
að koma á staðinn, þegar allt
er þar i fullu fjöri, þótt ekki
hafi hann átt neitt kvikt á
heiðinni. Réttin stendur við
ármótin, þar sem Fossá fellur
í Svartá. Réttarstæðið er
einkar vel valið, og mannvirk-
ið fellur að umhverfinu eins
og það sé upprunalegur hluti
þess enda er svo í vissum
skilningi. Veggir eru hlaðnir
úr torfi og grjóti úr næsta
nágrenni og eru nú grasi
grónir ofan og utan. Þeir eru
því þægilegt áhorfendasvæði
þeim, sem fylgjast vilja með
margbreytileik atburðarás-
arinnar á leiksviði almenn-
ingsins, meðan á réttum
stendur.
Stafnsrétt hefur löngum
verið ein allra fjár- og stóð-
flesta rétt landsins, hafi sjúk-