Lesbók Morgunblaðsins - 27.01.1974, Blaðsíða 7
Hannes Þ. Sigurðsson
Umferðá Hafnarfjarðarvegi
Engar hraðbrautir
til á íslandi
Ég las með athygli fjörlega
ritaða grein Gisla Sigurðsson-
ar, sem birtist i Lesbók Morg-
unblaðsins hinn 7. júli síöast-
liðinn og bar yfirskriftina „Á
fjölförnustu hraðbraut lands-
ins".
Samkvæmt yfirskriftinni
og inntaki greinarinnar geng-
ur Gisli út frá því sem raun-
veruleika, að þeir vegaspott-
ar, sem hann nefnir í grein-
inni séu hraðbrautir.
• Ég tel þessa forsendu al-
ranga, þar sem engar hrað-
brautir eru ennþá til á íslandi
í þeim skilningi, sem ég legg i
hugtakið „hraðbraut" og ég
hefi kynnzt að erlendis er
skilgreint með notkun þess
hugtaks.
Ekki þýðir að líta i Blöndal
til þess að fá skilgreiningu
fræðimanns á hugtakinu, svo
nærtækt var að gá nú í Is-
lenzka orðabók Menningar-
sjóðs, sem gefin var út árið
1963. Það virðist einnig vera
of snemmt, þvi þar eru hug-
takinu engin skil gerð.
Þá var næst fyrir að athuga
hvort Orðabók Háskólans
gæti gefið skilgreiningu á
hugtakinu, en slíkt var ekki í
handraðanum þó hinsvegar
upplýstist í málinu að búið
væri að orötaka hugtakið.
Ekki veit ég hvenær byrjað
var að nota þetta hugtak urn
vissa vegi hér á landi, en vera
má, að það hafi byrjað um
svipað leyti og Keflavikurveg-
urinn steypti varð að veru-
leika, eða jafnvel nokkru fyrr.
Hins vegar hefi ég dálítið
hlustað eftir því, hvaða aðilar
það eru i þjóðfélaginu, sem
mest nota hugtakið og kom-
izt að þeirri niðurstöðu, að
það eru fyrst og fremst blaöa-
menn og fréttamenn alls kon-
ar, stjórnmálamenn og opin-
berir embættismenn, auk
þess sem þetta hefir náð alla
leið til leikritahöfundanna.
aryfirvöld i landinu ættu sem
fyrst að gera gangskör að því,
að uppræta með öllu notkun
hugtak.sins, nema það sé ætl-
unin, að hér á landi verði
lagður annar skilningur í inn-
tak hugtaksins en tiðkast,
þar sem hraðbrautir eru til.
Ef litið er 30 ár aftur í
timann og kikt eftir um-
ræðum um vegamál, minnist
ég þess, að stjórnmálamenn
og blaðamenn þess tima voru
að tala um, að nauðsyn bæri
til að leggja varanlegt slitlag
á vegi landsins. Sumir töluðu
um að steypa, aðrir mal-
bika. Að mínu mati er þetta
verk rétt að hefjast og á langt
í land enn, að þessi fróma
draumsýn sé orðin að veru-
leika, hvað þá að íslands-
menn hafi nú eignazt hrað-
braut, því fer fjarri.
Lestarstjórarnir hans Gísla
á vegunum i dag eru engir
hraðlestarstjórar, eins og
hann bendir réttilega á, held-
ur beinir arftakar þeirra lest-
arstjóra, erfyrrum tröðu slóð-
ir heiða og fjallla, enda býður
vegakerfið ekki upp á annað.
Það tekur meira en manns-
aldur að skapa umferðar-
menningu á þessu landi og
mér finnst miklu nær að
reyna að mynda sameiginlegt
átak til þess að skila öku-
manni nútimans nokkuð á-
leiðis til þess þroska, heldur
en að telja honum trú um, að
nú eigi hann völ á hraðbraut-
um og geti aldeilis látið
gamminn geysa „eða gefið i
brakið," eins og sagt er á
nútímamáli.
Til þess að skapa umferðar-
menningu þurfa margir hlutir
að gerast helzt samtímis.
Einn þeirra er að láta alveg
af notkun hugtaksins „hrað-
braut" og geyma það i sjóði
tungunnar til notkunar þegar
þar að kemur.
Hannes Þ. Sigurðsson
Allur almenningur stendur
þessum aðilum enn langt að
baki i notkun hugtaksins,
svona í mæltu máli sín á
milli. Aftur á móti hefir notk-
un þessara manna á hugtak-
inu haft ómæld áhrif á hinn
almenna borgara með þeim
árangri, sem lesa má um og
fram kemur í fjölgun um-
ferðarslysa, þar sem hraðinn
er bein orsök umferðaró-
happa. Nú er svo komið, að
þegar komið er út fyrir þétt-
býli (þarf ekki til) og undirlag
vegar er steinsteypt, olíumal-
arborið eða malbikað, þá hef-
ir það síazt inn í ökumanninn,
að nú sé hann kominn á hrað-
braut og sjálfkrafa og óafvit-
andi hagar hann akstri sinum
samkvæmt þvi.
Samkvæmt umferöarlög-
um er 70 kilómetra hámarks-
hraði leyfður á þjóövegum
landsins og aðeins með þvi
að iíta á þessa staðreynd, sjá-
um við að löggjafinn er enn
ekki kominn á þá skoðun, að
það sé til hraðbraut á íslandi.
Að vísu er til reglugerð,
sem kveður á um, að á viss-
um hluta Keflavíkurvegarins
megi aka á 80 km hraða, en
ákvæðið breytir ekki stað-
reyndum, Keflavikurvegurinn
er ekki hraðbraut. Þá hefir
hugtakið verið nefnt á Al-
þingi, en lögformlega skil-
greiningu hefir það ekki feng-
ið. Til þess að möguleiki sé á
að telja veg eða vegarspotta
hraðbraut, er lágmarkið að
akbrautin sé 3 akgreinar
þ.e.a.s. ein akrein sín í hvora
áttina og sú þriðja fyrir fram-
úrakstur. Aukaakreinin á slík-
um hraðbrautum hefir víðast
hvar verið nefnd „dauða-
brautin" og er sem betur fer
ennþá ekki til hér á landi,
nema á vissum kafla Hellis-
heiðar, og næsta nágrenni
Reykjavíkur.
Þegar vegur er þannig
gerður, að tvær akreinar eru
hlið við hlið í sömu átt, get-
um við fyrst farið að tala um
raunverulega hraðbraut,
enda er þá önnur akreinin
jafnan beinlinis ætluð farar-
tækjum með þungaflutning
eða þeim, sem verða oft aö
fara hægar en venjulegir
fólksbilar eins og t.d. aáætl-
unarbifreiðir.
Nú veit lesandinn svona
nokkurn veginn hvaða hug-
mynd ég geri mér um hugtak-
ið hraðbraut.
Allt tal um tilvist hrað-
brauta á Islandi eins og vega-
kerfið er í dag, tel ég vera
ábyrgðarlaust hjal og umferð-
Nafn-
giftin
rœður
varla
úrslitum
Athugasemd
við grein
Hannesar Þ.
Sigurðssonar
ÞESSI síðbúna athugasemd
Hannesar Þ. Sigurðssonar
snýst um orðaval: Hvort rétt sé
að nefna Hafnarfjarðarveginn,
Keflavíkurveginn og aðra álíka
spotta hraðbrautir — miðað
við hraðbrautir erlendis. Að
sjálfsögðu er það meira en
vafasamt. En samkvæmt skil-
greiningunni er hraðbraut tvær
sjálfstæðar akreinar í hvora átt.
Eftir þeirri skilgreiningu eru
Hringbraut, Miklabraut og
Kringlumýrarbraut hraðbrautir.
En þessar götur eru það ekki
heldur. Að vísu er eitthvað auð-
veldara að komast leiðarsinnar
þar á eðlilegum hraða, en i
stórum dráttum ríkir silakeppa-
gangurinn allsstaðar og vinstri
akreinin er ekkert frekar notuð
til framúraksturs.
Alsendis ónauðsynlegt er að
leita til orðabóka um skilgrein-
ingu á orðinu hraðbraut. En
Hannes hefur ekki skilið, að i
greininni um Hafnarfjarðarveg-
inn var orðið hraðbraut notað í
háðungarskyni. Þessi vegur er
öllum aðilum til skammar, sem
með hann sýsla; hann tengir
Reykjavík og Kópavog við
næstu nágrannabæi, þar sem
13 þúsund manns eru í meira
og minna daglegu sambandi
við Reykjavík. Umferðin til og
frá Suðurnesjum er þar að
auki. Samt er ekki hægt að
leggja meira í þennan fjölfarn-
asta veg landsins heldur en
spottann, sem tengir Grindavík
við Keflavíkurveginn.
Þegar Hafnarfjarðarvegurinn
er nefndur hraðbraut, þá það
einungis sem fjarstæða. Hann
er eins lítil hraðbraut og hugs-
azt getur. Aftur á móti mæla öll
rök með því að þessir fjöl-
mennu byggðakjarnar séu
tengdir saman með alvöru
hraðbraut. Omögulega get ég
séð, að hraðbraut þurfi að vera
bannorð, sem hafi „ómæld
áhrif á hinn almenna borgara
með þeim árangri, sem lesa má
um og fram kemur i fjölgun
umferðarslysa," eins og
Hannes segir.
Hér kemur enn einu sinni
fram þessi forpokaði hugsunar-
háttur, að hraðinn einn sé
orsök umferðarslysa. Rétterað
vfsu, að jöggjafinn hefur sett
70 km hámarksreglur og 80
km hraði er leyfður á Kefla-
víkurvegi. En það er heimsku-
legt að setja lög og reglur, sem
svo eru fjarri lagi, að nánast
engum dettur í hug að taka
þær alvarlega. Hannes segir
einnig, að „lestarstjórarnir",
sem ég gerði að umtalsefni og
eru alþekkt plága, séu „beinir
arftakar þeirra lestarstjóra, er
fyrrum tróðu slóðir heiða og
fjalla, enda býður vegakerfið
ekki upp á annað".
Ég hygg, að hér sé full djúpt
í árinni tekið. Þótt vegir séu
hvorki breiðir né góðir, er mál
að lestagangi linni. Jafnvel á
Hafnarfjarðarvegi er vorkunn-
arlaust að halda uppi greið-
um meðalhraða, t.d. 70—80
km á klst. Að það er ekki hægt,
er einkum tvennu að kenna:
Flutningabílum og óhæfum
ökumönnum, sem mundu aka
nákvæmlega eins þótt við hefð-
um þýzkan Autobahn eða hinn
ítalska Autostrata del Sole.
Ég get vel fallizt á það, að
bíða með að nota orðið hrað-
braut unz það ber nefn með
rentu. En það verður bæði löng
bið eftir því og hinni marg-
þráðu umferðarmenningu, ef
menn ætla sér að halda fast við
löngu úreltar hugmyndir um
umferðarhraða.