Lesbók Morgunblaðsins - 01.12.1974, Blaðsíða 4

HVERNIG ER BUIÐ AÐ
VANGEFNUM BÖRNUM Á ÍSLANDI?
„Þarfað gera
foreldrum
kleift að ala
vangefín böm
upp í heima-
Margrét Margeirsdóttir.
húsum ”
Rætt við
Margréti Margeirsdóttur, félagsráðgjafa
Margrét Margeirsdóttir, félags-
ráðgjafi, hefur síðastliðin tvö ár
verið starfandi félagsráðgjafi hjá
Styrktarfélagi vangefinna. \ Er
þetta í fyrsta skipti hér á landi,
sem félagsráðgjafi er ráðinn
gagngert til að sinna málefnum
vangefinná. Hefur Margrét komið
á foreldrastarfsemi i kringum
barnaheimilið Lyngás og einnig
starfað við vinnuheimilið
Bjarkarás. Ég spyr Margréti um
það, hvernig félagslegar aðstæður
vangefinna barna og foreldra
þeirra séu á Islandi í dag?
— Það, sem ég rak mig fyrst á,
er ég hóf störf við Lyngás til
dæmis var það, hvað þessir for-
eldrar höfðu mikla þörf fyrir að
hittast og kynnast viðhorfum
hver annars. Hefur þetta reynst
mjög samstæður og duglegur
hópur.
— Hverjir eru mestu erfiðleik-
ar þessa fólks?
— Það er meðal annars mikið
bundið yfir börnum sínum, vegna
þess, að mun erfiðara er fyrir
foreldra að fá gæslu í heimahús-
um eða koma börnum sínum fyrir
á barnaheimilum, ef börnin eru
vangefin. Er þarna um að ræða
tilfinnanlegan skort á barnagæslu
og gegnir raunar sama máli um
aðra hópa í þjóðfélaginu, eins og
til dæmis einstæða foreldra.
Reykjavíkurborg þarf sem allra
fyrst að koma upp starfsstétt til
hjúkrunar, barnagæslu og að-
stoðarstarfa í heimahúsum.
— En stendur þetta fólk fjár-
hagslega undir þeim kostnaði,
sem slík hjálp hefur í för með
sér?
— Nei, yfirleitt ekki. Þeir eru
fáir í nútimaþjóðfélagi, sem geta
borið slíkan aukakostnað. 1 nauð-
synjatilfellum þyrfti borgin að
greiða einhvern hluta af þessari
hjálp. Hitt er svo annað mál, að
aukin aðstoð við foreldra van-
gefinna barna þyrfti að koma f
greiðsluformi. Fyrstu merki þess,
að fólk fái þetta misrétti sitt bætt
að einhverju leyti er barnaör-
orkan, sem lögfest var árið 1971,
en hún hrekkur því miður
skammt.
— En börnin, njóta þau jafn-
réttis á við önnur börn?
— Nei, þau fá ekki inni á dag-
heimilum eða leikskóitim. Þau
eiga ekki kost á sumardvöl yfir
sumartfmann. Þau njóta ekki
kennslu og þjálfunar, sem þau
eiga rétt á eins og hver önnur
íslensk börn og læknisþjónustu
þeirra er ábótavant, vegna þess
hve fáir íslenskir læknar hafa sér-
hæft sig á þessu sviói. En þegar
foreldrar þessara barna standa
saman er mikið hægt að gera til
að bæta úr þessu félagslega mis-
rétti.
1 Lyngási eru 46—48 börn og
býr sá hópur auðvitað við betri
félagslegar aðstæður en margir
aðrir. í sumar var til dæmis starf-
rækt sumardvalarheimili fyrir
börnin f Lyngási. I fyrravor höfðu
foreldrar og starfsfólk í Lyngási
sýningu á verkum eftir börn á
dagheimilinu og höfðu jafnframt
kaffisölu. Tókst þetta mjög vel og
unnu allir saman sem einn
maður. Jafnframt var starfsemi
Lyngáss kynnt í bæklingi, sem
dreift var á sýningunni.
— Virtust þér vandamálin vera
svipuð hjá aðstandendum ur.gl-
inganna í Bjarkarási.
— Þar eru vandamálin engu
síður augljós. Unglingsárin og
upp úr bjóða heim ýmsum vanda-
málum eins og barnsaldurinn.
Nauðsynlegt væri að foreldrar
þessara barna fræddust meira um
félagsmál og tryggingamál og um
það, hvaða réttindi vangefnir ein-
staklingar hafa i þjóðfélaginu i
dag.
Mörgu er auðvitað ábótavant í
sambandi við þessi réttindi, sér-
staklega hvað varðar foreldrana.
Þeir eru ekki eins frjálsir að því
og annað fólk að nota sér ýmiss
réttindi, sem þjóðféiagið hefur
upp á að bjóða. Það er til dæmis
margfalt erfiðara fyrir einstætt
foreldri að sjá fjölskyldu far-
borða, ef vangefið barn er á heim-
ilinu. Fyrirvinna heimilis, sem
neyðist til að taka sér frí frá
vinnu vegna veikinda vangefins
barns, fær það á engan hátt bætt.
Fjölskyldan lifir bara á loftinu á
meðan. Fólk getur heldur ekki
stundað nám, því að dagheimilin
eru þessum börnum lokuð og
svpna mætti lengi telja.
— Hvað er helst gert til að bæta
úr félagslegri þörf unglinganna í
Bjarkarási?
— Þeir hafa jafnmikla þörf
fyrir félagsskap og annað ungt
fólk. Sfðasta vetur höfðum við
dansskemmtun fyrir þá inni i
Glæsibæ. Tókst hún með ágætum
og höfðu krakkarnir sjaldan
skemmt sér betur. I sumar var
farið með hóp vangefins fólks til
Spánar. Með þessu fölki för for-
stöðukona Bjarkaráss og fleira
starfsfólk. Þetta er afar merkilegt
framtak og sýnir viðurkenningu á
rétti vangefins fólks til að njóta
sömu lífsgleði og þeir sem heil-
brigðir eru. Það vill stundum
gleymast, að vangefin börn og
unglingar hafa svipaðar þarfir og
aðrir jafnaldrar þeirra.
— Hvað er hægt að gera til að
brúa bilið á milli vangefinna ein-
staklinga og eðlilegra lífshátta?
— Það þarf að gera foreldrum
kleift að ala vangefin börn upp í
heimahúsum með aukinni fjár-
hagsaðstoð og aukinni dag-
vistunar- og kennsluaðstöðu. Það
er nú einu sinni þannig, að van-
gefin börn hafa ekki siður þörf
fyrir foreldra sína en önnur börn.
Þá þarf að koma upp öflugri
heimilis- og gæsluaðstoð eins og
ég minntist á áðan. Dagheimili og
leikskólar borgarinnar þurfa svo
að geta tekið á móti þessum
börnum eins og þeim heilbrigðu.
Ef við eigum að hætta að úti-
loka þennan hóp úr þjóðfélaginu
og útrýma ýmsum fordómum í
þessu sambandi verður að byrja
að blanda börnunum saman strax
á dagheimilum og leikskólum.
Þess eru engin dæmi, að heilbrigð
börn læri ekki að umgangast á
eðlilegan hátt börn, sem eru
greindarskert eða fötluð. Það er
ekki fyrr en börnin eldast, að
afstaða fullorðinna og þjóðfélags-
ins almennt fer að mynda skoð-
anir þeirra. Er þetta varhugaverð
þróun, því að heilbrigð börn fara
á mis við eðlilega reynslu, ef þau
alast ekki jafnframt upp með
þroskaheftum börnum. Ef byrjað
er að framkvæma þessa blöndun
þegar á forskólaaldrinum verða
vandamálin í sambúð heilbrigðra
og þroskaheftra ekki teljandi er
fram líða stundir.
— Telur þú það vera framtiðina
i þessum efnum, Margrét, að æ
Framhald á bls. 16
©