Lesbók Morgunblaðsins - 25.01.1976, Blaðsíða 2

Að ofan: Tillaga að glerhúsi kennd
n'ð arkitektinn Pedro Gued. Hér er
»in gamla, rómverska hugmynd um
•triumhús, nema hvað garðurinn inn
húsinu er yfirbyggður með gleri. Til
*ægri: I Cornwall f Englandi hafa
rkitektarnir Colquhoun og Miller
eiknað þennan óvenjulega sumar-
aústað, sem er glerhús að verulegu
eyti.
AÐ
BOA
í GLERHOSI
Effir
Einar
Þorstein
Ásgeirsson
arkitekt
Hvenær er glerhús ekki hús
? — Þegar þaö er garður! Sú
hugmynd kom fram hér á
landi fyrir nokkuð löngu
sfðan, að nýta mætti heita
vatnið, sem hús eru hituð með
hér, meira en nú er og þá f
tveimur áföngum. Fyrri
áfanginn væri að nýta hita-
orkuna frá 80°—40° til húsa-
hitunar eins og nú er gert. Sá
sfðari væri að nýta orkuna frá
40° og niðurúr til þess að hita
með henni glerhýsi áföst
fbúðarhúsum og þá einkum
með tilliti til gróðurræktunar.
Nokkuð var rætt um þetta,
til dæmis um það leyti sem
Reykjavík fékk hitaveituna.
Þá var búist við að þessi mögu-
leiki yrði nokkuð almennt not-
aður hér. Raunin hefur orðið
önnur og sannleikurinn er sá,
að í stórum hlutum borgar-
innar rennur 40° heitt vatn og
þaðan af heitara, beint f skolp-
ið. Nú á tfmum orkuskorts eða
öllu heldur hækkandi verðlags
á orku, er þetta sóun, sem ekki
getur flokkast undir annað en
kæruleysi og/eða flottræfils-
hátt.
Nokkur hópur manna hér-
lendis hefur á sfðustu misser-
um, tekið þessa hugmynd upp
á sfna arma. Undirritaður
hefur kynnst nokkuð hug-
myndum og áætlunum ein-
stakra þeirra í sambandi við
nýtingu afgangsorku heita
vatnsins til hitunar veðurskýla
við eða yfir fbúðarhús. Ekki er
ætlunin að fara nánar út f það
hér, heldur sagt frá nokkrum
erlendum dæmum um viðlfka
byggingar, þar sem hópur
þeirra, sem um þessi mál
hugsa, fer sffellt stækkandi.
1. Fyrsta dæmið er hugmynd
arkitcktanna Greenhill og
Jenner. Húsagerðin er sam-
býlishús, með meira sambýli
þó en við eigum að venjast hér
á landi. Sem veðurkápa er not-
að endurbætt gróðurhús eins
og þau þekkjast almennt hér.
Þverskurður af einni húsálmu
sýnir sameiginlegan innigarð f
miðju byggingarinnar. Báðum
megin hans liggja fbúðirnar
svipað tveim raðhúsalengjum.
Hvcr fbúð er á þrem hæðum og
er hún f rauninni hálft gróður-
hús. Fyrsta hæðin, þar sem
stofu, eldhúsi og borðstofu er
komið fyrir, opnast út í
garðinn. öll herbergi á efri
hæðunum eru einangruð gegn
hitabreytingum og sjónmáli.
Þar eru svefnherbergi og
vinnuherbergi. Tæknilega séð
eru húsin góð. Mikil áherzla er
t.d. lögð á að ýmis konar hita-
breytingar og veðrabirgði úti
virki rétt á fbúðarsvæðið f
heild. Galli húsanna er hins
vegar staðsetning þeirra gagn-
vart sól. Snúi garðlengjan f
austur-vestur fá syðri
fbúðirnar enga sól. Snúi hún f
norður-suður skfn sólin
fremur stutt beint innf
garðinn. Utsýni úr húsunum
er f algeru lágmarki. Sam-
býlisformið sem hér er boðið
uppá, er á hinn bóginn allt
annar handleggur. Sem
stendur hafa fremur fáir
áhuga á þvf.
2. Hugmynd arkitektsins
Guedes er mjög svipuð, hvað
snertir tæknilega útfærslu, en
allólfk hvað snertir notkun.
Hér er hvert hús sérstakt
raðhús eða gerðishús. Her-
bergi þess eru sitt hvorum
megin við garðinn, þannig að
umgangur um garðinn og not
hans þar með verða mikil.
Svefnherbergisálman er
öðrum megin en stofur og
vinnusvæði hinum megin.
Vandamálið með staðsetningu
gegn sól er hér minna, þar sem
hver fbúðarhluti nýtur sólar
einhvern hluta dagsins. Stein-
veggurinn milli tveggja sam-
liggjandi húsa myndar þó of
mikinn skugga á norðlægum
slóðum.
3. Næsta áætlun er unnin á
vegum breska arkitektafélags-
ins. Hún byggist einnig á því
að innan í verksmiðjufram-
leiddu gróðurhúsi megi reisa
einangraða byggingu, án
veðurhúðar eins og áður. Þetta
hús er þó flóknara en hin að
þvf leyti, að þetta er eitt af
orkuhúsatýpunum. Um orku-
hús var fjallað hér f Les-
bókinni í sumar. Ibúðin
verður svipuð raðhúsfbúð og
garðurinn inni í húsinu er
alltof Iftill eins og sjá má á
teikningu. Það virðist dálítið
mótsagnakennt að reisa fyrst
gróðurhús og hafa svo nánast
engan garð í þvf. Þó er rétt að
hafa f huga þann meginkost að
skilja veðurkápuna alveg frá
öðrum byggingarhlutum. Við
það er mun auðveldara að
byggja við og breyta fbúðinni,
sem stækkar þá ávallt undir
fyrirframgerðu þaki. Þetta
getur vegið þungt á metunum,
er byggja skal fyrir mjög
breytilega notkun.
4. Þá er það hús John Hix,
sem byggt var á vegum
háskólans f Cambridge árið
1969. Húsið er að meginefni
verksmiðjuframleitt gróður-
hús, 210 fermetrar að stærð.
Innan í það var bætt efri hæð,
sem er 60 fermetrar. Húsið var
fullgert á 6 vikum og unnu að
mestu við það 7 námsmenn.
Nokkrar breytingar voru
gerðar á glerfyllingu gróður-
hússins. Á hliðunum var hún
að mestu fjarlægð, en ein-
angraðar asbestplötur settar
f staðinn. Undir þakglerið
var sett plasteinangrun, sem
hleypir Ijósi f gegn um sig.
Upprunalega glerið var aðeins
notað f gaflana og þar sem
óskað var eftir útsýni. Miðað
við núverandi verðlag kostaði
húsið 1,2 milljónir og er þá öll
vinna og allt efni reiknað. Þar
sem kostnaðurinn var í lág-
marki miðað við sambærileg
hús er að sjálfsögðu unnt að
stækka þau mikið frá þessu og
gera garðhluta hússins mun
stærri. 500 fermetra hús af
þessari gerð með tvöfaldri
hitanýtingu er ekki óeðlileg
stærð. Ytra viðhald hússins er
nánast ekkert, svo fremi, sem
ekki rignir hnefastóru hagli,
en hins vegar þarf að þvo
húsið utan tvisvar á ári. Nú er
húsið notað til fundahalda og
sýninga á vegum Cambridge
háskóla.
5. Næst skulum við Ifta á
hollenskt fbúðarhús, sem er að
mestu reist úr gróðurhúsaefni,
árið 1965. Stærð þess er 330
fermetrar og er það notað sem
fbúð og vinnustofa listamanns-
hjóna. Allir útveggir hússins
eru úr einföldu gróðurhúsa-
gleri en þakið er klætt tjöru-
pappa utan en einangrað með
strámottum innan Húsinu er
skipt í stvö hitasvæði. Eigin-
lega fbúðin er um 20° heit en
ytra svæðið, þ.e. vinnustofan
með meiru er 16° heit. Þessi
skipting er til mikillar hag-
ræðingar, þrátt fyrir það að
húsið er hitað með lokuðu
vatnshitakerfi, þar sem mikið
hítatap verður á ytra svæðinu
á nóttunni. Innveggirnr eru
hlaðnir úr múrsteini. Þeir
gegna þvf tvfþætta hlutverki
að styrkja allt húsið gegn vind-