Lesbók Morgunblaðsins - 25.01.1976, Blaðsíða 16

SKAK
NGUM
SJÁLFUM
ÉR
LÍKUR
mt
óútreiknanlegur
eftir
Walter
Leonhardt
Eflir aó Bobby Fischer livarf
aflur undir yfirborðið, lalar varla
nokkur maður um skák, þá íþrótl
sem vakli heimsathygli þá fyrsl,
er hann kom 1 iI skjalanna. Án
hins fyrrverandi heimsmeislara
tekur að dofna vfir skáklífinu.
Fischer, fvrrverandi heims-
mcistari í skák, sagði: „Ék heiti
Robert James Fischer. Vinir
mínir og raktir óþokkar kalla mÍK
Bobby." Vinirnir eru fáir, en
hinir „röktu óþokkar" margir —
þar á meðal um fram allt blaða-
mennirnir, sem eru allscndis
ófeimnir við viðfangsefni sitt.
Fischer getur ekki þolað þá.
Þessi hörundsári niaður finnur
varla fvrir því, þegar liann særir
aðra. „Fg er atvinnumaður," seg-
ir hann. „Ég tefli skák. Það cr
alvörumál. Annað kann óg ekki,
en það, sem ég kann, ástunda ég
af kostgæfni.“ Þetta sagði hann f
júgóslavneska skákrilinu „Start"
árið 1971. Hann kann vel við
Júgóslava. En Rússa hatar hann,
að því er sagt er, og í amerfskum
blöðum hefur getið að lesa:
Stjórnmálalega er hann til hægri
við Birch-samtökin. Það cr
vafalaust vitleysa. Líka það.
En hvað sem því líður, þá eiga
skákmenn á Vesturlöndum höfuð-
andstæðinga sína f austri. Aður
en Fischcr kom til skjalanna,
voru Sovétmenn að heita einráðir
í heimi skáklistarinnar. Það
verður víst að segja „Sovétmenn",
þvf að hvorki Ukrainumaðurinn
Botvinnik né Armeníumaðurinn
Petrosian, né Eistlendingurinn
Keres eða Lettlendingurinn Tal
mvndu vilja telja sig „Rússa“.
Fischer hefur oft verið sakaður
um fégirni. Það er þó ekki alls
kostar réttmætt. Maðurinn verður
ekki reiknaður út f dollurum og
sentum, ekki beinlínis. Hann lifir
mjög hófsömu Iffi, Hann re.vkir,
hann drekkur ekki og hans upp-
áhaldsmatur er steik. Iíann liefur
lítinn áhuga á hjónabandi eða
fjölskyldulífi — móður sinni til
mikils angurs — og þó enn minni
á kostnaðarsömum vinkonum.
Vinir hans, sem áhyggjur hafa af
Ifðan hins andlega erfiðismanns,
koma honum þó oft f samband við
góðviljað kvenfólk, og oft lætur
hann sér það vel líka. En þegar
hann eitt sinn var spurður að þvf
á eftir hvernig honum hefði þótt,
svaraði hann: „Skákin er
skemmtilegri.“
Robert James Fischer er hald-
inn skák-ástríðu — allir afburða-
„Meiri skáksnillingur en nokkru
sinni hefur uppi verið? Ameriku-
maðurinn Robert James Fischer er
persónugervingur nýrrar kynsló8ar
skákmeistara. Hann er fílefldur, lifir
meinlætalifi, er óheflaSur, ómennt-
a8ur, fégráðugur, herskár og svolitið
geggjaður."
nienn eru haldnir ástrfðum. Einn
hinna óvinsælu blaðamanna
spurði hann eitt sinn: „Eruð þér
sénf?“ „Ef ég sigra munu allir
segja, að ég sé það,“ svaraði hann.
„Og ég mun sigral".
Það sem almennt er talið vera
afskapasjálfselska Fischers, er í
rauninni skákástrfðan, sem liann
er altekinn af. Hann hleypur ekki
á cftir peningum. Það er sfður
hægt að kaupa hann en margan,
sem heldur slíku fram. Oft hefur
hann krafizt risahárra upphæða,
en oft skellt skollaevrum við
þeim líka. Hefði hann mætt hin-
um 24 ára gamla hagfræðistúdent
frá Leningrad. Anatol Karpov, 1.
október í Manila, eins og ráð var
fvrir gert, en hann er nú orðinn
heimsmeistari með slæmri sani-
tizku, hefði hann fengið 10
milljónir marka (um 640 millj.
fsl. kr.) Og citt ætti þó að vera
víst: 10 milljónir marka lælur
cnginn lönd og Ieið, sem haldinn
er fégirni.
Fischer var skyldugur lil aö
verja heimsmeistaratitilinn, sem
hann vann af Boris Spasskij f
Reykjavfk 1972, innan þriggja
ára, cn hann notaði tækifærið til
að taka upp aftur tíu ára gamla
skak gegn AÍþjóðaskáksamband-
inu FIDE.
Fischer er fyrst og freinst
sóknarmaður í skák. í kennslu-
bókum í skák er vfirleitt fjallað
uni byrjanir og aftur bvrjanir, en
sá bvrjandi sem styðst við bækur
Fischers fræðist ekkerl um það,
hvernig hann eigi að byggja upp
stöðu. Þar snýst alll um endatöfl.
„Þar sem mát er takmark tafls-
ins,“ segir hann í formála að bók
sinni, „Bobby Fischer kennir
skák“, „er það einnig að mínum
dómi hið mikilvægasta sem menn
þurfa að læra. Mát er æðsta mark
skákarinnar."
Sérhver skákunnandi minnist
enn með ánægju og skclfingu
fyrstu skákarinnar f heimsmeist-
araeinvíginu í Reykjavfk, þegar
þaö loksins hófst eftir allt, sem á
undan var gengiö.
Samkvæmt hlutkesti fékk
Fischer svart. Það líkar honum
alls ekki. Hann er enginn varnar-
snillingur eins og til dæmis fyrir-
rennari hans Petrosian. Það fór
einnig svo í heimsmeistaraeinvíg-
inu; að hann tapaði engri skák
sem sóknarmaður með hvftt, en
Iveimur f vörn með svart. Ilann
getur ekki sætt sig við það að hafa
cinfaldlega verið óheppinn f hlut-
kestinu, heldur krafðist hann
þess síðar af FIDE, að mjög Iftil
peð yrðu notuð viö hlutkcstiö, svo
að andstæðingurinn gæti ekki séð
litinn á mönnunum gegnurn
fingurna þegar hann ætti aö velja
hnefa.
Fischer reyndi að gera sem bezt
hann gæti f þessari fyrstu skák
einvígisins úr þvinguðu varnar-
tafli og valdi afbrigði það, sem
kallað er „nimzowitsch-indversk"
vörn. Skákin silaðist áfram, og
staðan var hvorki góö né slæm
fyrir hann — fram að 29. leik,
sem sennilega segir meira um
Robert James Fischer en margar
frásagnir í ævisögu. Fischer réðst
mcð svörlum biskupi inn f hinar
traustu raðir hvítu peðanna —
þetta var leikur, sem ekki kann
göðri lukku að stýra, eftir því sem
kennt er í skákbókum fyrir við-
vaninga.
Af hverju gerði hann þetta?
V'ar það af þvf að honum hafi
Ieiðzt þófið eftir hina venjulegu
bvrjunarleiki? Eða ætlaði hann
að koma fáti á andstæðinginn?
Telur hann kannski, að grund-
vallarreglur gildi ekki fyrir
meistarann? Þctla kann allt að
vera rétt. Fischer tapaði
skákinni.
Eftir sigurinn á lslandi hafnaði
heimsmeistarinn hinum girni-
legustu boðum. Sjónvarpsstöðvar,
útgáfufvrirtæki og auglýsinga-
stofur buðu honum milljónir
dollara fyrir framlag af hans
hálfu. Hann forðaðist að koma
opinberlega fram og hélt aftur til
Pasadena í Kalifornfu, þar sem
trúarsöfnuður Gyðinga, sem hann
hefur lengi verið f, „Alheims-
kirkja Guðs“, hefur aðsetur sitt.
En hann skrapp þó til Filipps-
eyja sem persónulegur gestur
Ferdinand Marcos forseta og tók
þár þátt f litlu skákmóti án
sterkra andstæðinga. Þá hefur
hann og sennilega gefið f skyn, að
gæti að öðru jöfnu hugsað sér að
verja heimsmeistaratitilinn í
Manila.
I byrjun janúar f ár lagði svo
stjórn Filippseyja fram tilboð,
sem í reyndinni var eins rausnar-
legt og það var gjörhugsað: Fimm
milljónir dollara til handa
keppendunum, ein milljón til
framkvæmdar heimsmeistaraeig-
vígisins, 80 þúsund dollara til
Alþjóðlcga skáksambandsins
(sem Fischcr hafði skapraunaö)
og 70 þúsund lil eflingar skáklffs-
ins f Þriðja heiminum (en
Fischer hafði móðgaé skákmenn
bans.).
En þó skcytti Fischer boðinu
engu. Þegar f f.vrra hafði hann
gert FIDE grein fyrir skilyrðum
sfnuin. En FIDE var aðeins að
nokkru leyti reiðubúið að fallast
á þcssa skilmála. Þá afsalaði
Fischer sér heimsmeistaratitlin-
um, og þó nokkru áður en hægt
hefði verið að svipta hann honum.
Er maðurinn með öllum
mjalla? Þess eru ófá dæmi, að
langvinn, einhliða, andlcg