Lesbók Morgunblaðsins - 25.01.1976, Blaðsíða 9

annars til að koma i veg fyrir atgerfisflóttann (Dug-
menn flýja land).
Hitt þarf svo líka að varast, að deilitekjurnar fari
Iangt fram úr því sem gerist i nágrenninu, þvi það
mundi aftur skapa mjög flókin og viðfangsill vanda-
mál. En sleppum þvi. Við erum ekki strax komin að
þeim vanda, jafnvel þó ný-stefna heppnaðist vel. Hér
má svo skjóta inn milii sviga, að harðar kjaradeilur
um „tekjur," sem ekki eru fyrir hendi, eru til þess
eins fallnar að lækka heildar deilitekjurnar, þ.e.
lækka enn kjarastigið. Fer ég ekki út í það frekar hér
að ræða um hvernig á að skipta kökunni, þ.e. deilitekj-
unum, en leyfi mér að vísa i kafla um það efni, sem ég
hef látið frá mér fara í bók minni: Farsældarríkið,
sem nýlega kom út.
Auðæfi og möguleikar, en
skortur á stefnumörkun
Til þess að sýna i grófum dráttum þann mun, sem ég
tel að komi fram eftir því hvor af fyrrnefndum
stefnum er valin, vísast til myndar no. 1.
Linan sem hallast niður á við táknar þá þróun, sem
ég álít að muni verða, ef áfram yrði haldið fátæktar-
stefnunni. Er þá þó búið að taka með í reikninginn
þann teknaauka, sem auknar tekjur af nýjum hitaveit-
um og virkjunum og fl. færa i búið.
Miðað er hér i þessari grein yfirleitt við næsta 6—8
ára tímabil. Sú lína á mynd 1, sem ris frá lágréttri
stöðu, á að tákna tekjuaukann ásamt bættri stöðu
þjóðarbúsins, sem ieiða mundi af ný-stefnu. Ekki er
áætlað að öll aukningin eða batinn komi fram i
kauptekjubótum, heldur um það bil % hlutar batans.
Hitt, þ.e. 'á, færi til bættrar stöðu þjóðarbúsins al-
mennt, þ.á.m. út á við.
Þá er að snúa sér að þvi, að færa rök fyrir þeim
staðhæfingum, sem felast í þvi, sem þegar er sagt.
Fyrsta grundvallaratriðið er þá að gera sér grein fyrir
stöðu Islendinga i landi sinu almennt.
Hver eru landsins gæði og hverjir eru möguleikar
þjóðarinnar?
Fyrst eru það þá kostir landsins — og takmarkanir.
a. í landbúnaðinum eru möguleikar nokkuð takmark-
aðir en þó allverulegir. Bændastéttin er vel samhent
og býr við góða forystu. Framleiðsluaukningin þar
mun koma fram sem framleiðni-aukning, sem ætti að
þýða bættar tekjur bænda — en ekki fjölgun i stétt-
inni svo verulegu næmi. b. I fallvötnum, og jarðhita
eru fólgin mikil auðæfi — og enginn ágreiningur um
að nýta þau, heldur aðeins skoðanamunur um leiðir og
aðferðir, og fer ég ekki út i það hér. c. 1 iðnaði hefur
þjóðin næstum ótakmarkaða möguleika cn algjör
skortur er þar á stefnumörkun. Yfirleitt er þó ekki
ágreiningur um þá skoðun, sem raunar liggur i augum
uppi, að iðnaðurinn verði að taka við meginhluta
fólksfjölgunarinnar, sbr. t.d. álitsgerðir UNIGEF og
iðnþróunarnefndar og iðnþróunarstofnunarinnar og
fl. stofnana um þetta efni. d. Þá er það sjávarútvegur-
inn. Stefnumörkun í honum ásamt stefnumörkun í
iðnaði er meginatriði þessa máls.
Nýting náttúrugæðanna
krefst vissrar stjórnunar
Þar sem sjávarútvegurinn er, er um að ræða auð-
lind, sem er lykillinn að öllu hinu, þ.e. umbótum i
V
Þessi mynd á að vera nokkurs konar táknmynd um hugtakið
Hagkeðja og skal hér gerð frekari grein fyrir henni. Ég sagði I
byrjun, að hinn mikli þjóðhagsbati næðist ekki nema með þvl
að byggja upp eins konar samverkunarkeðju — keðju orsaka
og afleiðinga, sem nú skal skýra. Lagður yrði á auðlindaskatt-
ur og flotastærðin tempruð með auðlindaskattinum. Þetta
mætti gera með þvi blátt áfram AÐ BJÓÐA UPP VEIÐILEYF
IN. Mætti t.d. bjóða upp veiðileyfi fyrir flota sem veiða mætti
hvar sem væri á ófriðuðum svæðum milli Straumness á
Ströndum og suður um til Eystra-Horns þ.e. á B-svæðinu, sjá
kort nr. 13. Boðin yrðu upp veiðileyfi fyrir þetta svæði fyrir 40
þúsund veiðilestir, og þessum skipum jafnframt tryggt, að
önnur skip stunduðu ekki veiðar á svæðinu. Með öðrum
orðum: Þessi 40 þúsund lesta floti sæti einn að öllum veiðum
á svæðinu — og miðað yrði við hina ákveðnu uppvaxtar-
svæðafriðun norðan og austanlands sem tryggði fiskmagnið.
Aðeins svo sem 8 stórtogarar, þ.e. togarar yfir 500 lestir
sætu einir að öllum veiðum utan vissrar linu, aðallega utan 50
milnanna. Þeim yrði sem sé ætlað að taka megnið af þvi sem
ynnist við útfærsluna úr 50 i 200 milur. Nú eru á þessu svæði
70 erlendir togarar, sumir gamlir siðu-togarar. Að sóknargetu
jafngilda þeir svo sem 40—50 nýjum togurum. Þeir fara með
fiskinn heim. og jafngildir þvi I reynd um 25 nýjum (sl.
togurum. Þarna er nú stunduð ofveiði. 8—12 togarar væri
hæfilegt að veiddu á þessu svæði fyrst um sinn. Ef til vill
aðeins 4—5 þús. lesta flota yrði leyft að veiða fyrir norðan og
austan á A-1 svæðinu, og aðeins með netum og handfærum.
og e.t.v. eitthvað með linu undir eftirliti. Öll þessi skipulagn-
ing þyrfti að fara fram á vegum sjávarútvegsráðuneytisins,
Fiskifélags islands og Hafrannsóknastofnunarinnar. Um þetta
þarf löggjöf auk reglugerða. Með þessari skipulagningu og
einföldun veiðireglna yrði smiðaður fyrsti hlekkurinn i hag-
keðjuna. Þá menn, sem eiga hagsmuna að gæta má ekki setja
i þann vanda að semja reglur um þessi mál.
Annar hlekkur keðjunnar yrði auðlindasjóðurinn, sem i fyrstu
lotu næðist við minnkun flotans — án minnkunar veiðimagns.
svo nokkru næmi — en siðar stórfelldri aukningu.
Þriðji hlekkurinn yrði uppbygging iðnaðar, sem atvinnulega
kæmi I stað kóðadráps og smáfiskadráps (sem raunar mundi
eyðileggja allt fyrir norðlendingum og austfirðingum sjálfum
þegar lengra liði)
4...
Iðnaðaruppbyggingin gerir kleift að krefjast þess af norðlend-
ingum og austfirðingum, að þeir hætti smáfiskaveiðum þ.e.
veiðum með hættuleg veiðarfæri, vörpu. dragnót (og linu að
mestu). Hinn nýi iðnaður renndi nýjum og taustari stoðum
undir atvinnu þessara byggða.
5...
Fimmti hlekkurinn er svo hagkvæmari slátrunartimi á fiski
hvers árgangs, sem gæfi fljótt, strax á 2. til 4. ári i þjóðarbúið
þann bata, sem áður var til greindur, u.þ.b. 40—60 milljarða
á ári. (Hætt yrði að drepa júni-lömb, júlí-lömb og ágúst-lömb,
en haustlömbum slátrað — og vöxnu fé.)
Þetta gefur aftur möguleika á stóraukinni iðnaðaruppbygg-
ingu vegna aukinna tekna i auðlindasjóð — og er þá hringn-
um lokað. Stuðningurinn frá auðlindasjóði dugar til að gefa
iðnaði okkar þá „forgjöf" sem gerir hann samkeppnishæfan.
Ný iðnaðarframleiðsla, sem að meiri hluta yrði útflutnings-
framleiðsla, yrði svo uppistaða að nýju margfeldi í keðjunni.
eÆTT-NTTING
BREYTIŒGRA
5TARFSKRAFTA
HÆ.FNISNÝTIN6
GEFIJR 60
MILJARÐA í
ÞJOÐARBUÍÐ