Lesbók Morgunblaðsins - 15.04.1976, Blaðsíða 13

Bragi
Ásgeirsson
AF
TEIKM-
BLÖBIl
ÁSGRÍMS
JÓNS-
SONAR
ASGRlMUR JÓNSSON lét eftir
sig mikinn fjölda rissbóka af öll-
um hugsanlegum stærðum og
gerðum, sumar vart meira en
lófastórar og stundum voru þetta
litlar minniskompur. Auðsætt má
vera að hann hefur gengið með
þær í vasanum og rissað f þær
eftir því sem andinn og tilefni
bauð á ferðalögum og heimafyrir.
Rissbækurnar, sem eru hálft
annað hundrað að tölu, fundust f
geymsluskáp i húsi listamannsins
að honum látnum og mun það
hafa verið gríðarmikið verk að
fara yfir þær allar, tölusetja og
skrá, en það verk annaðist Bjarn-
veig Bjarnadóttir frændkona mál-
arans, sem jafnframt veitir safn-
inu forstöðu og hefur frá fyrstu
tíð stýrt því af þeirri atorku og
fórnfýsi að landskunnugt er.
Henni til aðstoðar við að yfirfara
safnið og velja myndir tii inn-
römmunar með hliðsjón af
væntanlegri sýningu Asgrfms-
safns, sem staðið hefur yfir I
Mvndlistahúsinu við Miklatún
undanfarnar vikur, var svo Þórir
Sigurðsson teiknikennari.
Öhætt mun vera að segja, að
þessi þáttur f liststarfi Asgríms
hafi vakið mikla athvgli á sýning-
unni, ekki sfzt meðai starfs-
bræðra hans, en þar eru á göng-
um og í glerskápum nærri hundr-
að myndir í margs konar tækni og
kynnast ófáir hér nýjum hliðum
á myndsköpun Asgríms Jónsson-
ar, enda mun fæst af þessu hafa
verið til sýnis áður. Þó skulu
menn varast að rugja þessum
myndum saman við eldri og þjóð-
kunnar pennateikningar hans
sem eru hér innanum á göngun-
um og fjallað verður einnig um
hér.
Myndriss þessi skiptast f
blýantsriss , tónaðar túskmyndir,
pennateikningar, vatnslitamynd-
ir og svo myndir blandaðrar
tækni þessara þátta. Margar
myndanna úr þessu safni eru
mjög gamlar og ekki nema Iftill
hluti þeirra eru á sýningunni,
þær elstu eru frá þvf fyrir og eftir
aldamót og erfitt mun að tfma-
setja nákvæmlega sumar þeirra,
en slfkt ætti þó að vera mögulegt
með aðstoð fróðra og fagmanna er
ráða yfir tækni til tfmaákvörðun-
ar mynda, en slfkt er nauðsynlegt
að gert verði fyrr en síðar.
Þá er það einnig þýðingarmikið
að hægt verði að nálgast þennan
þátt myndlistar Asgrfms I sér-
stöku arkfvi, þ.e. f þartilgerðum
skápum, þar sem myndimar
liggja undir gleri, þannig að hægt
er að draga þær fram líkt og
borðplötur. Þetta er mjög hand-
hægt og tfðkast vfða á söfnum
erlendis og þegar svo til hagar að
mynd er báðumegin er útbúnaður
til að snúa plötunni eða eftir-
prentun af myndinni.
Fyrir nokkrum vikum ræddi ég
f sérstakri grein vftt og breitt um
myndriss og eðli slfkra mynda í
tilefni sýningar á hluta dánar-
gjafar Gunnlaugs Scheving
í Listasafni Islands, og tel ég þvf
óþarft að endurtaka það hér, en
vfst er að slfk vinnubrögð eru
mjög þýðingarmikil fyrir undir-
búning og tilurð veigameiri verka
og eru þó ósjaldan f sjálfu sér
mikil listaverk og eru jafnframt
mjög til aukins skilnings á við-
komandi listamönnum, persónu
þeirra og vinnubrögðum. Vfsa ég
til Lesbókar 15. febr. sfðastfiðinn
vilji einhverjir fræðast frekar
um þessi atriði.
Ég get þó ekki stillt mig um að
bæta við bráðskemmtilegri skil-
greiningu og orðaleik sænska
málarans og prófessors við fagur-
listaskólann í Stokkhólmi, Isaac
Griinewald (1889-1946). —
.Jlvenær hefur frumriss heppn-
ast?“. — „Þá fyrst hefur frumriss
tekizt vel, þegar það er algerlega
misheppnað. Laglegt og snoturt
frumriss er oft handverk, sem
hefur sneitt hjá vandamálunum.
Virkilegt frumriss lítur ósjaldan
út eins og járnbrautarslys, þar
sem menn hafa naumlega sloppið
lifandi. Tætingslegt verk af slfku
tagi ættu menn helzt að fela eða
hengja upp á vegg vinnustofu.
Okkur er á stundum sjúklega
gjarnt að sýna sár okkar og bera
ólán okkar á torg“.
(thuganir eftir tíu ár sem kenn-
ari, fyrirlestrar og ritgerðir,
1942.) Það er broddur f þessum
framslætti þótt ekki beri að taka
hann bókstaflega....
— A það skal bent að hér er um
ómetanleg verðmæti að ræða þar
sem eru myndriss frá hendi lista-
mannsins sjálfs. Við lifum á tfm-
um eftirprentana og risastórra
upplaga á myndum nútfma-
meistaranna f litógrafíu og sáld-
þrykki þar sem hendi listamanns-
ins kemur hvergi nærri nema f
gerð frummyndarinnar. Geta þvf
báðir þættirnir talist hreinar
eftirprentanir. Þetta hefur gert
handteikninguna ásamt hinum
minni upplögum f djúp- og há-
þrykki stórum verðmætari
(málmrista, tré og dúkskurður),
þótt ekki skuli horft framhjá
hinni miklu þýðingu sem stór
upplög mynda hafa sem dreifing
listar út á meðal fólksins.
— Þjóðsagan var rfkur þáttur í
myndsköpun Asgríms, einkum í
slfkum myndrissum, óþrjótandi
forðabúr myndrænna hugmvnda,
enda eru yfirgnæfandi hluti
myndanna i göngum og gler-
skápum með fvafi æfintýra- og
þjóðsagna, cn einnig má sjá sjálf-
stæðar stúdíur af landslagi, teikn-
ingar af fólki og sjálfsmvndir. 1
austurgangi er t.d. hin merkilega
og áhrifaríka röð sjálfsmynda
sem Asgrfmur gerði á heilsuhæl-
inu f Reichenhall I Efra Bæheimi
á'rið 1939, sem eru f senn sterkar
og persónulegar f útfærslu um
leið og þær bera þvf vitni að hér
hefur Asgrfmur endurnýjað
kynnin við myndir van Goghs.
Myndröðin, sem samanstendur af
fjórum sjálfsmyndum f mis-
munandi tækni er sérstakt og
skemmtilegt framlag á sýning-
unni sem tekur skoðendur sterk-
um tökum. 1 svipuðum stíl er
myndin Mjaðveig Mánadóttir
(78) unnin og er hún þó gerð svo
seint sem 1957, eða ári fyrir and-
lát Asgrfms,
Blýantsrissin eru Kapftuli útaf
fyrir sig, og þann þátt listar
Asgrfms þekkti greinarhöfundur
næsta lítið fyrr en honum voru
sýndar nokkrar teikniblokkir
skömmu fvrir opnun sýningar-
innar sem vöktu hrifningu hans
og óskipta athygli.
Hér kemur nefnilega f senn
fram mýkt og blæbrigðarfkdóm-
ur, sem hinar þekktu þjóðsagna-
teikningar Asgrfms er hann gerði
f pennatækni, hafa ekki f sama
rnæli. Að sjálfsögðu skal tekið
tillit til gjörólíkra verkfæra, en
þó er það mitt álit að Asgrímur
væri miklu betur kynntur á þessu
sviði íblýantsrissum sfnum og þvf
æskilegt að þeim verði í auknum
mæli gerð skil og haldið fram.
I blýantsrissunum koma ekki
einungis fram fleiri blæbrigði,
dýpt, mýkt og þó mikill tjáningar-
kraftur, heldur Ieggur hér meiri
rækt við formin og vinnur ósjald-
an á skemmtilegan hátt úr frum-
formunum. Óvenjuleg og
jafnframt nútfmaleg er teikning-
in af tröllinu hér á sfðunni, sem
hefdur stúlkunni I glersalnum. —
„Sér hann þá, hvar undan hömr-
um nokkrum kemur upp glersal-
ur og í honum kvenmaður svo
líkur Mjaðveigu drottningu, að
hann hugðist ekki mundi þekkja
þær að; en um salinn var fest ein
úr járni, og i hana hélt ljótur
þursi, og kippti hann salnum nið-
ur aftur“.. Hin þrfvíða rúmtaks-
grind gefur myndinni sérstaka
tegund formræns gildis sem er
óvenjuleg í myndlist Asgríms.
Svipuð mvnd kemur fram f bak-
grunni teikningarinnar af hestin-
um. Þá er myndin af stúlkunni
í upphlutnum unnin á skemmti-
Framhald á bls. 14