Lesbók Morgunblaðsins - 03.07.1977, Qupperneq 4

Nseita inorgun er við höfðum kvat.t okkar
gistivihi í Kvigingisdal i tveim gestgjafahús
ekið áfram á vegúm ágætrar fararstjórnt
var okkiir
Ekki sém
mmmmm
tur var hann setlur á
ann sér út úr honum.
sinn stað í veggnu
Bjartmar Guðmundsson á Sandi
:'
GENGIÐ A
BJARG
Það heitir Látrabjarg fullu nafni og er ekkert smá-
smíði. í kvæði hefur það verið kallað: Öldubrjóturinn
kargi. Hann býður úthafinu byrginn: Hingað og ekki
lengra.
Það er mátturinn 14 km. langur og 300—440 m. hár þar
sem hæst er.
Það er ógnarbjarg þeim, sem vanmáttugir vilja við það
fitla.
Það er dýrðarbjarg og þjónar fleygu lífi. Það er þess
fæðingarbjarg og barnaskólastaður. Það er uppeldisstað-
ur heimsfrægrar karlmennsku í Rauðasandshreppi á
íslandi, er sannaði sig áþreifanlega sem slíkan 12.—15.
desember 1947. Það er undrið, sem að baki stóð og undir
Björgunarafrekinu", sem fór um víða veröld.
Enginn veit hversu margar vængjaðar milljónir út-
skrifast þaðan úr skóla lífsins á ári hverju. Enda þótt
Magnús Gestsson hafi skrifað um það heila bók og sagt
eitthvað á þessa leið að gamni sínu: Ef allir íbúar þess
með vængi tækju sig til í eindrægni og gerðu ferð sina
samtímis upp í tungl i einfaldri fylkingu, goggur vió stél,
myndi hún ná alla leið þangað upp. Þó gerir hann hálft
um hálft ráð fyrir að þrefalt fleiri en það búi i bjarginu,
jafnvel fimmfalt fleiri.
Enginn maður er ég til að fullyrða að endurskoða
útreikning Magnúsar. En burði hef ég til að fullyrða að
aldrei dettur neinum Látrabjargsfugli í hug að leggja
upp í tunglferð. Þeir hafa öðru að sinna við sköpun nýrra
og nýrra fugla í bjargi að boði lífsins lögmála.
Á slðasta sumri gerðu Suður-Þingeyingar ferð sína i
stórum hóp til Vestfjarða, flestir í fyrsta sinn, og gáfu sér
viku til. Vegna vinsælda okkar í hæstu hæðum fengum
við viku sólskin til ferðar og gáfum Vestfirðingum af þvi
með okkur. Ferðin var farin á vegum búnaðarsambands
sýslunnar undir stjórn Hermóðs I Árnesi. En landkynn-
ingu annaðist Halldór á Kirkjubóli, Rebekka Eiriksdóttir
kona hans og fleiri stórmenni vestur þar.
Svo hefur mér sagt vestanmaður að sólskinið hafi
horfið með þingeyingum og ekki sést framar á því sumri.
En ég var byrjaður að reyna að draga til stafs um
Látrabjarg.
Ferðir sem þessi kallast bændafarir.
Við höfðum haft tvo ferðalagsdaga er við tókum að
nálgast Bjargið, sem tíðum nefnist svo stuttu nafni af því
það er meira öllum öðrum björgum á landi hér.
í dag höfum við komið á stórstaðinn Reykhóla. En ekki
gat ég séð Gretti bera uxann frá sævi heim til bæjar. Því
á leið hans er risin þörungaverksmiðja, þeirra þar aðal-
stolt. Sagt er þó að hún eigi að fara á hausinn, en er
vonandi lýgimál. Annað stoltið til er kynbótahrútabú.
Þeir stóðu inni hvitir sem snjórinn fyrir norðan og eiga
að koma fótum undir eins hvita ull og útrýma gulkunni,
sem verið hefur okkar norðanmanna mesta stolt að rækta
í nærri 100 ár.
Annars: Undir háttatíma vorum við öll samankomin að
Flókalundi í ágætu gistihúsi sem stendur í landareign
Flóka heitins Vilgerðarsonar. Þar við hús og inni I þvi var
þá samankomið allt stórmenni vestfirskra sveita ásamt
okkur, önnum kafið að kjálka okkur niður til næturdval-
ar í Vestursýslu. Hlutskipti mitt og Fríðu konu minnar,
svo og Þorsteins á Bjarnastöðum varð gisting í Kviindis-
dal í Rauðasandshreppi hjá Þórdísi Magnúsdóttur og
Snæbirni Thoroddsen.
Þau biðu eftir okkur langt fram á nótt með hlaðið borð
og fögnuðu okkur eins og þjóðhöfðingjum eða eigin
krökkum, sem væru að koma frá Ameriku. Þó var eitt að:
Við vorum bara þrjú. „Og ég sem hélt að við ættum að fá
fjóra gesti“, sagði Þórdís.
Það er ónotalegt að horfa í sjónauka til lengdar. Þvi var
það að ég fór að mjaka mér ofurhægt og varlega aftur á
bak frá þessari sýn. Ætlaði ég svo að finna mér annan
stað og næði til að dást að þvi að svona blettur skyldi enn
vera til á jarðríki, sem búið er að aleyða hundruðum
ustu dö
verið me
idömurini!
ar níðst niður eða orðið hungu
víð
tnu gislis
kvöld á undan efti
þá verið orðin fvjð greindari en þegar við
/ðlí lfi té'íjrActí'Þtiiii ndiim tf fnnha
góssi, heldur til meiri rannsókna á Vestfirðingum.
Áftúr fór ég þá að hugsa um Júdas sféinl.lem nefndúr
var og íiggur i umkomuleysi við bílstóðin| i rauðasaridi
Látravíkur. Saga háns hófst þegar líann var|tekinn I fjöru
fyrir ^OO, 300 eðá 400 árum ásamt öðriim sæbörnum
, bræðrum sinum tæ settur i búðarvegg. Liklega hefur
hann verið heldur ‘ilia lagaður og innrættur. Nema fljót-
| lega smokraði hann sér út ur samfélagi annarra góðra
tegunda villidýra láðs og lofts með hryllilegri grimmd og
græðgi.
Veit ég þá ekki fyrri til en að hjá mér stendur einn af
köppum Barðstrendinga svo hugsandi, ef ekki talandi:
Þig umgangist hættuna hér af gáfulegri varúð. Ef menn
álpast fram af geta þeir meitt sig illilega. Góðir þóttu mér
gullhamrarnir, þó seinna hafi mér betur skilist aðdáun
hans i ætt við góðmennsku, og hughreystandi orðalag.
Eigi veit ég hversu mörgum þingeyskum flatlendingum
hefur verið hjálpað þarna með svipuðum hætti og mér.
En öll komum við aftur til bifreiða og enginn dó.
Þar heitir Flaugarnef, sem Látramenn og margir aðrir
peirra sveitungar fóru niður í desember 1947 og hrifu 12
útlenda skipbrotsmenn úr dauðans greipum af sökkvandi
flaki, drógu upp á Bjarg og komu til bæja. Nú er hér
sólskin eins og fegurst fæst. Þá var náttmyrkur sem mest
verður það í hvassviðri og regn, frosin jörð, hálka,
klakahrun, grjóthrun.
Enn er ég ekki orðinn meiri bjargshetja en svo að mig
Þá reyndu búðarinenn að hafa þann f grjótgarð, sem
notaður var til að herða á steinbiti Eigi vijdi steinsi þar
vera og kom sér einníg þar út úr samfélagi annarra
þarfiegra steina. Þá var körlunum, sem sjóinn sóttu út
yfir LátrarÖst nóg bóðið. Létu þeir hann s|ðan liggja, þar
sem hann var komitin, jusu hann vatni og kölluðu hartn
Júdas.
Sérhlífni hentaði ekki Látrarastarmönnum á þeim
tíma, né öðrum. Hún hentaði hvergi og ekki heldur enn
ef vel á að fara.
Fáein dæmi svo um heiðursmenn, sem blása á sérgæðin
og henda ágirndinni út I veður og vind:
Að Hnjóti virðist bóndinn gera fullt svo miklar kröfur
til sín í hljóði sem samfélagsins með óhljóðum. Hann
hefur komið uþp merkilegu munasafni (byggðasafni) á
eigin kostnað og hýsir það á heilli hæð í húsi sinu á sama
manns kostnað.
í Laugaskólakjallara í Dölum sáum við líka mikið
munasafn, sem Magnús Gestsson hefur dregið þar saman
Framhald á bls. 16.