Lesbók Morgunblaðsins - 03.07.1977, Qupperneq 14

f
Svo þú hefur gerst bjargvættur sauðkindar-
innar og þykja það víst fréttir hjá sumum.
Mér hefur aldrei verið illa við sauðkindina eða
nokkurt dýr, enda var ég smali og látinn sitja hjá
þegar ég var í sveit sem krakki. En mér er illa við
menn sem kvelja skepnur eða níða landið með
ofbeit.
Áhugi þinn hefur löngum beinst að gróðri
landsins yfirleitt —
Ég las Flóru íslands þegar ég var strákur og
fannst hún erfið þrátt fyrir áhuga minn. En þegar
maður er orðinn stautfær á stafróf flórunnar, þá
opnast fyrir manni alveg nýr heimur. Þá fyrst fer
maður að hafa gaman af að skoða náttúruna og
gerir það ósjálfrátt hvar sem maður fer.
Mér finnst lítið koma til þeirra sem ferðast um
fjöll og firnindi, skrifa ferðasögur og láta mikinn
en þekkja hvorki plöntur, dýr né bergtegundir.
Þeir fara á mis við allt samhengið í náttúrunni en
þykjast vera náttúruverndarmenn, hrifnir af auðn-
um landsins. Sem betur fer er þetta mjög að
breytast og náttúrufræði er að vinna sér meira
rými í hugum og hjörtum manna og þá er vel.
Að lokum, Hákon — heimspekikenningar
hljóta að hafa verið ofarlega á baugi í þtnum
föðurhúsum. Hver er afstaða þín f þeim efnum?
Það er nú bezt að tala sem minnst um heim-
speki við mig. Ég hef að vísu haft gaman af að
lesa ýms rit um það efni, en ég er ekki dómbær á
neitt á þeim sviðum. Heimspekin er allt of viðfeðm
fyrir minn litla skilning.
En eitt er víst og það er, að líf hefur verið fyrr á
jörðinni en við urðum til og lífið mun halda áfram
þótt við hverfum aftur til moldarinnar eins og svo
vísdómslega er sagt. Sókrates sagði á deyjanda
degi við vini sína, að þeir skyldu ekkert óttast.
Annaðhvort væri dauðinn eilífur svefn og hvíld og
þá væri allt vel eða ef til væri framhald, þá væri
það líka vel. En mér finnst, þegar við hugsum um
smæð einstaklingsins, að það sé mikil tilætlunar-
semi við sköpunarverkið, að við, þessir ormar hér
á jörðu, skulum ætla okkur persónulegt líf eftir
dauðann. Mér finnst það heimtufrekja og lýsa
óstjórnlegri eigingirni en hún virðist nú vera einn
sterkasti þátturinn í lífi mannsins.
Ég hef lítið lesiðaf heimspekilegum bókmennt-
um, en mér fellur bezt við Francis Bacon, en verst
við Hegel hinn þýzka, sem var lærimeistari Karls
Marx og reyndar Hitlers og Rosenbergs líka.
Stjörnufræðingurinn James Jeans segir í einu
rita sinna þar sem hann lýsir smæð sólarinnar,
jarðarinnar og mannsins í himingeimnum, að það
sé einkennilegast við þetta litla dýr sem kallar sig
manneskju, að hún sé að reyna að komast að
leyndardómum náttúrunnar, ráða gátur hennar og
spekúlera í tilganginum. Þessi tiltekt virðist benda
í þá átt að til sé einhver ætlun og æðra markmið.
Þegar Julius Huxley kom hingað til lands fyrir
mörgum árum fannst mér hann bæta um betur í
fyrirlestri sem hann hélt í Háskólanum. Þar sagði
hann að heimur stjarnfræðinga og eðlisfræðinga
væri grár og litlaus þótt hann byggðist á óyggj-
andi útreikningum. Fleira væri til sem lífheimurinn
geymdi en væri enn óskýrt og ókannað. Það er
margt fagurt í tilverunni en líka margt Ijótt.
Ég man til tveggja heimsstríða með þeim óskap-
legu afleiðingum sem þær höfðu. Ég skil bókstaf-
lega ekki hvernig menn geta enn verið að smíða
meiri og öflugri eyðileggingarvopn ef þau verða
ekki notuð til einhvers ills áðuren lýkur. Þeir sem
að þessu standa, hvar sem er í heiminum eru
fjandmenn alls mannkyns. En þeireru líka til víðar
og fleiri þótt það fari hljótt. Það hlýtur að vera
skylda allra, að hlúa að lífi og koma málum þannig
fyrir að mannkynið geti lifað af afla sínum án þess
að ganga of nærri lífríkinu hér á jörðu. Því er það
skoðun mín að hver sem hlúir að gróðri og bætir
hann, starfi að góðu máli, en hinir sem eru
skeytingarlausir um hann og enn frekar hinir sem
gagngert stefna að eyðingu og skemmdum á
honum með óskynsamlegri nýtingu og meðferð
lands, séu fjandmenn þess þjóðfélags sem þeir
byggja og óvinir framtlðarinnar. Þeir stefna að
niðurrifi eðlilegs lífs á þessari plánetu og ættu að
vera utangarðs I mannfélaginu þangað til þeir
bæta ráðsitt. Ef þess er þá kostur.
PaulVerlaine
ÓlafurSt. Halldörsson
TILMÖGGU
Ef ég þyrfti ekki að erfiða svo
til að öðlast ást þlna alla
myndi ég vera þeirri köllun minni trúr
þvl þú ert logn
en ég er eldur
sem lifir I þér eins og blóm I kletti.
Ef ég þyrfti ekki að berjast svo
við öll fóstur huga míns
og tapa og sigra á víxl
þá myndi ég biðja þín
mér fyrir eilífan förunaut
um lífsins draum.
En þú ert kona fjarlæg
og ástin er fjarlæg í mér
og draumurdagsins I dag mun dvína
en draumur dagsins á morgun
mun drukkna I dögginni.
ÁSTARMÁL
I garðinum forna gleymdum, myrkum og köldum
gengu tvær verur aftan úr liðnum öldum.
Augu þeirra eru brostin og varirnar visnar og svalar
og varla er unnt að greina um hvað þau eru að tala.
í garðinum forna gleymdum og þöktum snævi
gengu tvær sálir og rifjuðu upp liðna æfi.
„Manstu er við tvö áttum brennandi ástarunað?"
„Af hverju viltu láta mig því um líkt muna?"
„Veldur þér hjartslætti, verður þú enn þá glaður
við það eitt að nafn mitt er nefnt?" — „En það þvaður".
„Lífið var þrungið af unaði og ástarsælu.
Ó hvað við kysstumst þá heitt" — „Æ, vertu ekki með þessa
þvælu"
„Hve var þá himininn blárog vonadraumurinn bjartur".
„Vonirnar eru flúnar og himininn þungur og svartur".
Og þannig fylgdust þau að yfir ísaða storð,
en aðeins þögul nóttin heyrði þau töluðu orð.
Jakob Gtslason þýddi.
AFTURIIVARF til náttúrunnar er boðað öðru hvoru, þegar gengur framaf
einhverjum spámönnum, hvað maðurinn býr sér ðnáttúrlegt og ðmannlegt
umhverfi. Andstaðan við að búa f einskonar kommóðuskúffu f 20 hæða blokk
úr stáli og steinsteypu er dálftill kofi úti f sveit. Helzt þarf hann að vcra eins
langt frá útliti nútfma bygginga og kostur er og hér getur að Ifta eina slfka
tilraun. Maður er nefndur Rruce Goff og hefur hann verið orðaður við
tilraunir af þessu tagi. Hann hugsar sér, að fólk þurfi að búa Ifkt og fuglarnir
— f einskonar hreiðri — og f nábýli við allskonar gróður. Ilúsið a tarna er
byggt utan um eina stálsúlu í miðju þess og er á tveimur hæðum. Veggirnir
eru ekki endilega láréttir og yfirleitt reynt að ganga f berhögg við rfkjandi
venjur. Húsið er byggt f Oklahoma f Bandarfkjunum.