Lesbók Morgunblaðsins - 28.08.1977, Blaðsíða 7

W V'

|£j£g||j£
Gunnar Yngvason I BreiSholti er einn af
grésleppukóngunum vi8 HafnarfjörS og
nðgrenni og notar jeppa til þess a8 kippa
bðtnum ð land.
Fyrir nokkrum ðrum hvarf allur sjðvargróS-
ur úr fjörunni niSur af GarSahverfi og
kenndu sumir ðlverinu um. en þeir sem
• stunda grðsleppuna vissu betur og sðu að
ðstæSan var sóðaskapur I meðferð ð ollu
— og ættað frð höfninni og ollustöðinni I
HafnarfirSi. j seinni tf8 hefur þess veri8
gætt a8 olfa fari ekki I sjóinn og stó8 þð
ekki ð þvl a8 fjörumar fengju a8 nýju
grænan lit eins og hér sðst niSur af Oysj-
um.
INNAN
UM
GRÁSLEPPU OG
LAMBÆR
ÍGARÐAHVERFI
Myndir og texti: Gísli Sigurösson
Garðahreppur, sem stðan í fyrra heitir Garða-
baer, er kenndur við kirkjustaðinn Garða. Það var
meiriháttar jörð og átti til dæmis að verulegu leyti
(sað land, sem Hafnarfjarðarbæ hefur byggst á. En
umhverfis Garða hefur verið og er enn talsverður
fjöldi smábýla og þurrabúða og mynda Garða-
hverfið svonefnda.
Af holtinu ofan við Garðahverfið er víðsýnt yfir
Reykjavíkursvæðið, Álftanes, Garðabæ, Hafnar-
fjörð og strandlengjan suður með sjó blasir við
þaðan. Ugglaust má deila um, hvaða staðurá
þessu mesta þéttbýlissvæði landsins sé fallegast-
ur, en mín skoðun er sú, að í grænum hallanum,
þar sem þessi litlu kot kúra, sé ein fegurst perla
náttúrufegurðar — ekki bara á Reykjavlkursvæð-
inu, heldurá landinu öllu.
En fegurðin verður ekki látin í frystikistur fremur
en bókvitið i askana hér áður fyrr. Framtíð Garða-
hverfis er óljós á þessari stundu og miklar líkur á,
aðafdrifarik tímamót séu framundan. Staðreyndin
er sumsé sú, að það er að verulegu leyti gamalt
fólk, sem býr i örsmáu bárujárnshúsunum, sem
standa þarna innan um grjót og gras. Ekki tekur
meira en fimm minútur að aka úteftir þangað úr
Garðabæ, eftir malbikuðum veginum til Bessa-
staða og framhjá lúxusvillunum, sem tyllt hefur
verið niður í hraunið af mikilli nærfærni við
náttúruna. Á Garðaholtinu er beygt útaf malbikinu
og allt í einu er maður kominn i annan heim, sem
ber keim af Selvogi eða Hornströndum. Það er
eins og steinsteypuöldin hafi aldrei náð þangað,
— sem betur fer ætti maður liklega að álykta.
Þessi staður ber með sér andblæ löngu liðins tíma;
áranna eftirfyrra strið og kreppuáranna, þegar
þrjátíu fermetra hús þóttu fullboðleg. Að sjálf-
sögðu voru þar hvorki báðherbergi né þvottahús,
sjaldnast rennandi vatn — og rafmagnið kom
löngu síðar. Fyrir utan kirkjujörðina Garða, var
meðalstærð býla í Garðahverfi um 30 hektarar og
þar var allt með talið: Tún, grjótflákar og beiti-
land. Það voru og eru kotbýli, þegar miðað er við
landstærð jarða í sveitum almennt og búskapurinn
hlaut að verða smár í sniðum. Áður fyrr voru
hlunnindin fólgin í návist hafsins; grásleppa og
jafnvel þorskur voru rétt utan við landsteinana. Þá
réru allir sem róið gátu. Nú eru hlunnindi'i fólgin í
návist þéttbýlisins og flestir verkfærir menn á
sæmilegum aldri sækja vinnu til nágranna
bæjanna.
Samkvæmt íbúaskrá frá síðasta ári, búa samtals
53 manneskjurá 1 8 bæjum og húsum I Garða-
hverfi. Aðeins vantareinn íbúa til viðbótarog þá
væru að jafnaði þrír til heimilis á hverjum bæ. Á
þermur bæjum teljast aldraðar konur einsetu-
bændurog I einu húsi er einsetumaður. Meðalald-
urinn er hár; margt af þessu fólki fór að búa um
1 930 og er komið á áttræðisaldur og þar yfir
Túnin I Garðahverfi ná saman og mynda fallega
heild. En sú ræktun, sem þarna má sjá, var komin
um og fyrir strið og síðan hefur litið gerst. Flest
ibúðarhúsin eru líka frá þeim tima.
Auðvelt er að gera þvi skóna, að þarna yrði
geysilega eftirsótt byggingarland. En ekkert skipu-
lag hefur verið gert, sem nær yfir Garðahverfi. Á
jörðunum er leyfilegt að byggja upp, ef þess yrði
óskað, en ný býli eða ný hús þar fyrir utan eru
ekki leyfð, meðan skipulag er ekki til. En auðséð
er að hverju stefnir. Rétt austan við hverfið eru
útmörk Hafnarfjarðarbæjar, þarsem blokkirog
raðhús sækja fram eins og óvigur her.
Ennþá er þó hægt að njóta þess á fallegum
vordegi að koma niður á fjörukambinn hjá
Katrinarkoti og sjá Gunnar í Breiðholti koma að
landi, drekkhlaðinn af grásleppu. Ilmuraf seltu og
fiski berst frá ránum, þarsem grásleppan hangir
og fáeinum skrefum þaðan eru lambærað gæða
sérá grængresi i Hausastaðatúninu. Kristján í
Miðengi er lika að huga að lambánum sínum,
hálfniræður og ofar í hverfinu situr Tryggvi i
Grjóta úti undir vegg og greiðir úr grásleppuneti.
Hann vantar aðeins tvö ár í áttrætt. Og í Króki
stendur Þorbjörg úti við vallgróinn bæjarvegginn
og minnirá gömlu konuna i Brekkukoti í sögu
Laxness.
Þessi bær býr yfir rómantískri fegurð i sátt og
samlyndi við náttúruná, en ekki eru aðrir tii
heimilis þaren Þorbjörg. Aðeins örfá skref þaðan
erfélagsheimiliðá Garðaholti, þarsem nútfðin
býr; blótar Mammon með ærslum, fylliríi og
öskrandi hávaða og á eftir man enginn hvar hann
hefur verið. En það er önnur saga.
Að sjálfsögðu er tómt mál að tala um að
varðveita alla skapaða hluti, sem eftir standa frá
liðnum tíma. Hitter svo annað mál, að það er
óþarft að farga því öllu og væri óneitanlega
skemmtilegt að geta varðveitt þó ekki væri nema
einhvern hluta Garðahverfisins. í því sambandi
kemur mér sérstaklega í hug bærinn i Miðengi;
íbúðarhús, sem er örsmátt á mælikvarða nútíðar
og samsvarar að flatarmáli einu sæmilegu her-
bergi. Samt þótti það gott framfaraspor á sinni tíð
og i húsum af þessu tagi ólust jafnvel upp stórir
barnahópar.
Guðmann Magnússon á Dysjum, sem verið
hefur hreppstjóri i Garðahreppi þar til á siðasta ári
að byggðin fékk kaupstaðarréttindi er innfæddur í
Garðahverfinu og hefuralla ævi átt þar heima.
Hann sagði, þegar framtið Garðahverfis bar á
góma:
„Ég á von á, að hér risi þéttbýli. Helzt vildi ég að
hverfið yrði friðað, en varla er hægt að búast við
að það verði gert. Garðaholtið verður tekið undir
íbúðarbyggingar og svo verður saxað á ræktaða
landið unz ekkert verður eftir. Þetta var allt land
Garðakirkju og því heyrir það undir jarðeignaheild
ríkisins. En ábúðin á jörðunum er til lífstiðar. Það
litur út fyrir að Garðahverfið í núverandi mynd sé
deyjandi byggð og að þar muni koma þéttbýli F
staðinn, enda fallegt byggingarland — að
minnsta kosti meðan túnin eru græn og ósnortin."
Garöahverfiö:
sjó nœstu síöur

©