Lesbók Morgunblaðsins - 28.05.1978, Side 2

Um
sérstöðu eyjanna,
sem nefndar eru
HjaMand í fornsögum
og kröfu eyjarskeggja
um sjálfsforræði.
Rigning og vindgarri af sjónum, — vosklæddir sjómenn á leiö til skips. Þaö g»ti veriö á íslandi, en er í
Lerwick á Shetlandseyjum.
Breski blaðamaðurinn Ian
Mather heimsótti Shetlands-
eyjar á dögunum og gerir hér
grein fyrir vaxandi áhuga
eyjaskeggja á sjálfsforræði
eyjunum til handa en málið
er flókið og óvíst enn hver
úrslitin verða.
Það er mikið um að vera á Sum-
burgh-flugvellinum á Shetlandseyjum
(Hjaltlandi). Þar bíða flokkar manna í
skærlitum hlífðarfatnaði eftir þyrluflugi
og leigubílstjórar sitja í nýjum glæsileg-
um Volvo-bílum og bíða þolinmóðir eftir
farþegum. Landakort af Shetlandseyjum
sýna sjaldnast hina réttu legu eyjanna.
Venjulega eru þær sýndar í sérstökum
ramma í einu horni Skotlandskorta. 1
rauninni eru eyjarnar á sömu breiddar-
gráðu og Leningrad og suðuroddi Græn-
lands. Þær eru 700 mílur norður af
London og 300 mílur norður af Edinborg,
og ýms teikn eru á lofti sem benda til þess
að eyjaskeggjar telji sín málefni hvorki
heyra undir ráðandi öfl í London eða
Edinborg.
Við nánari athugun verður skiljanlegt,
hvers vegna þessi afstaða Shetlandseyja-
búa sé að verða hálfgert feimnismál, bæði
fyrir skozka þjóðernisflokkinn og bresku
stjórnina. Skozki Þjóðernisflokkurinn er
eðlilega þess fýsandi að eyjarnar teljist
áfram partur af Skotlandi; og breska
stjórnin er sama sinnis vegna þess að hún
þarf stuðning skozka Þjóðernisflokksins í
þessu máli.
Ég tók mér far með Viscount-vél frá
breska flugfélaginu. Þegar komið var yfir
Orkneyjar tilkynnti flugmaðurinn að ekki
yrði lengra haldið vegna illviðris. Flugfé-
lagið á staðnum, Logan-air, taldi þó fært
að fljúga alla leið til Shetlandseyja svo
við héldum ferðinni áfram með lítilli vél.
Hún flaug með hnykkjum og dífum 700
fet ofan við hvítfexta öldutoppana.
Vindhraðinn á móti var svo mikill að
flugmaðurinn varð hvað eftir annað að
snúa nefi flugvélarinnar niður til að ná
hraða. Við vorum því heldur betur með
brauðfætur, þegar við lentum loks á
Sumburn-flugvellinum.
Þessi fjarlægð eyjanna frá Bretlandi
gæti verið ærin ástæða til þess að
eyjaskeggjar kysu að líta á sig sem
sérstaka þjóð. En þarna býr meira undir
og þar kemur til væntanleg olíuvinnsla úr
Norðursjó við strendur Shetlandseyja.
Þarna er um óhemju mikið olíumagn að
ræða.
Við norðurströnd stærstu eyjunnar
liggja tvær gráar heldur mjóslegnar
pípur úr sjónum upp á land. Að minnsta
kosti virðast þær mjóar þegar þess er
gætt, að um þær eiga að renna 1,4 milljón
tunnur af olíu á dag úr borholunum sem
þarna eru á hafsbotni um 100 mílur
undan ströndinni. (Olíunotkunin í Bret-
landi öllu er 1,8 milljón tunnur á dag).
Áætlað er að olían fari að renna um
þessar leiðslur í vor en mönnum telst svo
til að % hlutar þeirrar olíu sem Bretar
fái úr Norðursjó muni koma úr þessum
borholum.
Joe Grimmond, fulltrúi eyjaskeggja í
breska þinginu sá sér leik á borði þegar
verið var að ræða frumvarp um efnahags-
ráðstafanir í þinginu. Hann lagði þá fram
breytingartillögu þess efnis að Orkneyjar
og Shetlandseyjar yrðu undanskildar
samþykktinni ef meirihluti íbúa eyjanna
greiddi atkvæði gegn frumvarpinu við
þjóðaratkvæðagreiðsluna í haust. Síðan
yrði sett á laggirnar nefnd sem kannaði
hvernig tengslum eyjanna skyldi háttað
við væntanlegt skozkt þing.
En leikar fóru þannig að fulltrúar
skozka Þjóðernisflokksins greiddu at-
kvæði gegn breytingartillögunni. Sam-