Lesbók Morgunblaðsins - 11.08.1979, Page 13

síöan drepnir. Konum þeirra var mis-
þyrmt og börn þeirra hneppt í ánauð.
Líflát Bábsins
Vesírinn, Mírsa Takí Khan, sendi nú út
fyrirmæli þess efnis, aö Bábinn skyldi
fiuttur til Tabríz og gaf ríkisstjóranum þar
samtímis skipun um aö taka hann af lífi.
Ríkisstjórinn neitaöi. Vesírinn skipaöi þá
bróöur sínum, Mírsa Hasan Khan, aö
annast aftökuna. Hann lét flytja Bábinn í
dýflissu og setti tíu veröi til aö gæta hans.
Á leiðinni til dýflissunnar ruddi ungur
piltur frá Shíraz sér leiö gegnum mann-
þröngina, fleygöi sér niður viö fætur
Bábsins og baöst leyfis aö fá aö fylgja
honum. Piltinum var varpaö í svartholiö
meö Bábnum. Næsta morgun, 9. júlí
1850, kom yfirfangavöröurinn til aö leiöa
Bábinn fyrir kennimenn í Tabríz, sem
undirrita áttu líflátsdóminn og firra þar
meö vesírinn allri ábyrgö. Bábinn sat á
tali viö einn fylgjanda sinn. Fangavöröur-
inn skipaði Bábnum að koma meö sér og
varö hann aö yfirgefa vin sinn í miöju
samtali. Hann var nú leiddur í hlekkjum
ásamt piltinum, sem áöan var nefndur,
um göturnar í Tabríz og mátti nú þola
högg og spott lýðsins, sem ári áöur haföi
hyllt hann sem hetju í þessari sömu borg.
Er skjölin höfðu verið undirrituö var
Bábinn fenginn í hendur Sam Khan,
foringja aftökusveitarinnar, en hann ját-
aöi kristna trú. Hann skipaöi mönnum
sínum aö reka nagla í stoöina milli dyra
fangelsisklefanna. Þetta geröist utanhúss
á almenningstorginu og fjöldi fólks háföi
safnast saman á torginu og húsþökum í
grenndinni til þess aö fylgjast meö
aftökunni. Reipi voru fest viö naglann, en
í þessi reipi voru Bábinn og unglingurinn,
Múhammeö Alí, hengdir sitt í hvoru lagi.
Unglingurinn baö þess að líkami sinn yrði
látinn skýla líkama Bábsins og var honum
hagrætt þannig aö höfuö hans hvíldi viö
brjóst Bábsins. Er þessum undirbúningi
var lokiö raöaöi aftökusveitin sér upp, en
hún taldi hvorki meira né minna en 750
manns. Skotið var í þremur lotum, 250
kúlum í einu. Er púðurreyknum létti gaf
aö iíta furöulega sjón. Bábinn var horfinn
en félagi hans stóö á jörðinni, ósæröur
meö öllu. Kúlurnar, sem áttu aö binda
endi á líf þeirra, höföu þvert á móti
frelsaö þá og tætt sundur reipin, sem
héldu þeim. Þessir atburöir voru vottfest-
ir af fjölda sjónarvotta, en taliö er aö um
10.000 manns hafi fylgst meö aftökunni.
Mannfjöldinn komst í mikið uppnám og
hávaðinn var ærandi. Víötæk leit var
strax gerö aö Bábnum og fannst hann
loks í klefa sínum á tali viö félaga sinn, er
hann haföi oröiö aö hverfa frá í miöju
samtali.
Hinn kristni foringi aftökusveitarinnar
hélt á brott meö herdeild sína og kvaöst
ekki vilja koma nálægt þessu verki
framar, þótt þaö kostaöi hann lífiö.
Hersveít Armeníumanna var kvödd á
vettvang og stillti sér upp. Þá talaöi
Bábinn nokkur orö til mannfjöldans þess
efnis, aö sá dagur mundi koma, er þeir
vissu hver hann væri, en á þeim degi yröi
hann ekki lengur á meöal þeirra. Dauöa-
þögn féll á mannfjöldann. Rifflarnir voru
spenntir og fyrirskipun gefin um aö
skjóta. í þetta sinn rötuöu kúlurnar á
skotmarkið. Fylgismenn Bábsins fengu
líki hans og félaga hans legstaö til
bráöabirgöa utan viö borgina, en jarö-
neskar leifar þeirra voru seinna fluttar úr
landi aö undirlagi fremsta lærisveins
Bábsins, Bahá'u’lláh, og hvíla nú í
grafhýsi á Karmel-fjalli í ísrael.
Boðskapurinn
Hverjar voru þær kenningar, sem vakiö
gátu slíkan ótta og andúö, aö smanlagð-
an styrk ríkisvalds og kennivalds þurfti til
aö kveöa þær niöur og útrýma öllum
þeim, sem aðhylltust þær?
í klettavirkjunum Makú og Tsirík, þar
sem Bábinn var lengst af í haldi, reit hann
mikiö verk, presneska Bayáninn svo-
nefnda. Þar segir hann líf sitt þjóna þeim
einum tilgangi aö ryðja braut „þeim, sem
Guö mun birta", fræöaranum sem stofn-
Ahrifa Bábsins gætir
á íslandi 130 árum
eftir borgarastríöiö i
iran: íslenskir Bahá-
’íar á landspingi í
Reykjavík.
Grafhýsi Bábsins í hlíöum
Karmel-f jalls í israel.
Fath Alí, keisari Persíu 1796—1834
— samtímamálverk. Tveir fylgis-
manna Bábsins biöa aftöku í
hlekkjum.
setja átti þúsundára-ríkið. Auk þess nam
hann úr gildi ýmis fyrirmæli Kóransins,
m.a. tilskipunina um heilagt stríð og
kenndi aö betra væri aö týna lífinu en
vega aöra. Boöskapur hans einkenndist
af háleitri mannúöarhugsjón: allar þjóöir
voru jafnar fyrir Guði og allir menn
bræöur. Hann bannaði fylgjendum sínum
aö hafa nokkur afskipti af stjórnmálum
og skyldaði þá til löghlýðni og þegnholl-
ustu. Má af því ráöa aö persnesk
stjórnvöld hafl lítt hirt um aö kynna sér
kenningar hans. Einhver byltingarkennd-
ustu nýmæli í boöskap hans var jafnrétti
karls og konu. Fyrsta konan á Austur-
löndum, sem felldi blæjuna á almanna-
færi, var lærisveinn Bábsins, skáldkona
aö nafni Tahirih, Hún var líflátin í
ágústmánuöi 1852 í almenningsgaröi í
Teheran, að skipun lögreglustjóra borg-
arinnar, Aziz Khan. Af öllum fyrstu
lærisveinum Bábsins hefur hún öölast
almennasta frægö utan heimalands síns.
Þrátt fyrir líflát Bábsins liföi trú hans og
boöskapur áfram meö lærisveinum hans.
Þegar fram í sótti gætti talsverörar
upplausnar meðal þeirra, uns virtasti
fylgjandi Bábsins, Bahá’u'lláh, sameinaöi
þá aftur og blés nýju lífi í hreyfingu þeirra.
Bahá’u’lláh, sem var af auöugum aðals-
ættum, sem varpaö í neðanjarðardýflissu
í Tekeran og allar eigur hans geröar
upptækar. Hann var síðan sendur í
útlegö, fyrst til írak, síöan Tyrklands og
loks til Akká í ísrael, sem þá tilheyröi
Sýrlandi og var notuð sem fanganýlenda
fyrir alla hættulegustu glæpamenn
Tyrkjaveldis.
Bahá'u’lláh lýsti því yfir í Bagdad 1863
aö hann væri hinn fyrirheitni fræöari
mannkynsins, sem Bábinn haföi spáö aö
hann, en fámennur hópur undir forystu
Mírsa Yahya, hálfbróöur Bahá’u’lláh,
hafnaði honum, vann gegn honum á alla
lund og reyndi m.a. aö myröa hann á eitri.
Er Mírsa Yahya lést á Kýpur í hárri elli
áriö 1910, heyrði sértrúarhópur hans
sögunni til. Sú trú, sem Bahá’u’lláh
boöaöi, var viö hann kennd og nefnd
Bahá’í trú. Hún er beint framhald Báb-
ismans, en kenningar hennar þó miklu
fastmótaðri og innan hennar er ákveöiö
stjórnkerfi, sem fylgjendur hennar trúa aö
tekið veröi upp um síðir af öllum
jaröarbúum.
Bahá’íar eru enn langstærsti trúar-
bragöaminnihluti írans, um 400.000 tals-
ins, fjölmennari en Gyöingar og kristnir
menn til samans. Afstaöa stjórnvalda
gagnvart þeim hefur lítiö breyst og þeir
sæta enn hörðum ofsóknum. Eins og
Babinn lagði Bahá'u'lláh fylgjendum sín-
um þá skyldu á heröar aö hafa engin
afskipti af stjórnmálum, þiggja ekki
stjórnmálaleg embætti og blanda sér
ekki í flokkapólitík, en stuðla aö þjóöfé-
lagsumbótum fyrst og fremst meö því aö
breyta sjálfum sér í samræmi viö þann
siögæöismælikvaröa og þá einingar-
hugsjón, sem er megininntak þessarar
trúar.
Bábinn
Skömmu áöur en Bábinn var tekinn af
lífi í Tabríz var enskur læknir, dr.
Cormick, kvaddur af persneskum yfir-
völdum til aö gefa skýrslu um andlegt
heilbrigði Bábsins. Cormick þessi er
sgnnilega eini Evrópumaöurinn, sem hitti
Bábinn persónulega. Hann segir svo frá
fundum þeirra í bréfi til austurlandafræö-
ingsins Edward G. Browne:
„Þé spyrjiö mig um nánari málsatvik í
viötali mínu viö stofnanda þess sértrúar-
flokks, sem nefnist Bábíar. Ekkert mark-
vert geröist í þessu- viðtall, þar sem
Bábinn vissi aö ég haföi veriö sendur
með tveimur persneskum læknum til aö
úrskuröa hvort hann væri andlega heil-
brigöur eöa einungis bilaöur á geði, svo
aö hægt væri að taka ákvöröun um hvort
lífláta ætti hann eöa ekki. Meö þessa
vitneskju í huga var hann tregur til aö
svara þeim spurningum, sem lagðar voru
fyrir hann. Er viö beindum spurningum til
Framhald á bls. 15