Lesbók Morgunblaðsins - 12.01.1980, Blaðsíða 5

HVERJIR VELJAST
í STÓLANA?
Vid upphaf níunda áratugarins er
vert aö minnast þess, að á öldinni
sem leið hafði sá tugur í för með
sér kólnandi veðurfar, fimbulvetur
og slík haröindi, að fólk flosnaöi
upp víða um land og fluttist
vestur um haf til byggða Nýja
íslands, þar sem álitið var að
grasið væri ögn grænna. Næsta
fátt var þá til varnar; harðindum
og grasbresti varð ekki mætt
með neinskonar tæknilegum
gagnáhlaupum, — og hvað er
hægt að gera, þegar mjólkurkýrin
hefur verið skorin til matar?
Nú einni öld síðar þykir sumum,
að við búum enn við helst til mikiö
harðræði; sá hópur sem yfirgefur
hólmann á ári hverju og leitar sér
bólfestu í framandi löndum, er
furðu stór. Enn halda margir aö
grasið sé grænna annarsstaðar.
En munurinn nú og fyrir 100 árum
er sá, að okkar harðindi viröast
heimatilbúin; móöuharöindi okkar
eru af manna völdum.
Þótt lífskjörin virðist í fljótu
bragði góð, er þeim haldið uppi
með þvílíkri fyrirhöfn, að margur
er í þann veginn aö kikna undir
byrðum daglegrar framfærslu, af-
borgana og ekki sízt vaxta. Fyrir
ung og eignalaus hjón er oftast
slíkt þrekvirki að koma yfir sig
fyrstu íbúðinni, að eftir nokkra
áratugi verður trúlega talið yfir-
skilvitlegt, hvernig brotizt var í
gegnum þá mannraun. Og þá
verður þess minnst, aö á því
herrans ári 1979 kom landsfeðr-
unum þaö ráð helzt í hug að
þyngja vaxtabaggann enn til
muna, enda tók verðbólgan þá
eftirminnilegan kipp.
Fyrir þá sem eru skuldum
vafnir, eru slík leigukjör á pening-
um hliðstæð við hafís og gras-
brest fyrir einni öld. Svarið verður
ennþá meiri vinna, ef hægt væri,
— ennþá meiri þreyta, ennþá
meiri taugaveiklun, ennþá fleiri
hjónaskilnaðir, ennþá fleiri lykla-
börn, ennþá meiri óhamingja.
Þetta eru þau móðuharðindi af
manna völdum, sem við búum við
og enginn sér útúr.
Sórhver þjóð fær þá stjórnend-
ur, sem hún á skilið og framhjá
því verður varla komizt, að verð-
bólgan og fylgikvillar hennar stafa
mestan part af stjórnmálalegum
aðgerðum síöustu áratuga. Hvað
eftir annað hefur óþægilegra að-
gerða verið þörf, en ævinlega
situr í fyrirrúmi að kaupa sér
stundarfrið hjá atkvæðunum.
Kjarkleysið hefur rekið okkur
lengra og lengra útí þetta fen. Við
eigum geysilega mikið undir því,
að hæfir menn veljist til setu á
Alþingi og í stjórnkerfið yfirleitt.
Oft er því fleygt, að framúrskar-
andi menn gefi ekki kost á sér i
þingmennsku, meöal annars af
ótta við yfirþyrmandi flokksræði
og ýmislegt í hinni pólitísku bar-
áttu, sem telst miður geðslegt.
Sorglegt er það, ef satt er. Samt
verður að telja, að fólk fylgist
almennt með störfum Alþingis af
áhuga og vissulega eru þar marg-
ir ágætir menn.
Ekki er frítt við að Alþingis-
menn hafi á stundum orðið eins-
konar poppstjörnur og eftirlæti
fjölmiðla, — ekki sízt eftirmið-
dagsblaða og sjónvarps. Og raun-
ar er sjónvarpið orðið svo áhrifa-
mikið að þessu leyti, að árangur á
skerminum getur vissulega ráðið
úrslitum í kosningum. Nú þegar
hópur nýrra þingmanna hefur
störf á löggjafarsamkomu þjóðar-
innar, vaknar sú spurning, hvort
okkur hafi auðnast að styrkja
Alþingi; velja okkur hæfari og
snjallari stjórnendur.
Á Alþingi sem annarsstaðar er
þörf á endurnýjun og má segja, aö
sú endurnýjun ætti sér stað í
ríkum mæli eftir kosningarnar
1978 og aftur nú í vetur. En við
höfum séð, að ekki er það einhlítt
til að ná markinu, sem hlýtur að
vera: 60 afburðamenn á Alþingi.
Einmitt í seinni tíð hefur ómerki-
legasta lýðskrum orðið fyrirferð-
armikið í störfum þingsins, þegar
mikið lá við að leysa alvörumál, —
og voru það ekki einmitt hinir
nýbökuðu sem lengst gengu íþví?
Mikill er sá matur, sem síðdegis-
blöðin hafa getaö gert sér úr
lýðskrumi Vilmundar. En íslands-
meistari í þessari grein hlýtur að
teljast Ólafur Ragnar Grímsson,
sem vann það afrek að láta ágætt
frumvarp um niðurfellingu bíl-
kaupahlunninda til handa ráð-
herrum daga uppi, vegna þess að
lýðskrumið varð að sitja fyrir
afgreiöslunni. Þess vegna geta
ráöherrar enn sem fyrr keypt sér
lúxusbíla með afsláttarkjörum á
tollum, — og geta þá þakkað
þingmanninum fyrir.
A sjónvarpsöld hefur sú hætta
vaxið til muna, að viö kjósum yfir
okkur málglaða lýðskrumara, sem
taka sig vel út á skerminum. Það
er nefnilega eitt aö vera „slagfær-
dig“ og ofsalega klár í kosninga-
umræðu, — og annað að taka
gifturíkar ákvarðnir, sem varöa
hag þjóðarinnar á næstu áratug-
um. Þaö fyrirbæri aö kjósa þann,
sem reynist skemmtilega kjaftfor,
er þó ekki nýtt. Björn á Löngumýri
sagði nýlega frá því í blaðaviðtali,
hvaða tökum hann tók Húnvetn-
inga og aðra í Norðurlandskjör-
dæmi vestra, þegar hann stóð í
kosningabaráttu. „Sumir voru að
þylja tölur,“ sagði Björn. En hann
forðaðist allt slíkt, heldur reyndi
hann að vera skemmtiatriöi og
koma fundarmönnum til að hlæja
á kostnað andstæðinganna.
í útsendingu sjónvarpsins af
kosningafundi á Vestfjörðum nú í
vetur, fengum við smjörþefinn af
því, að í þeim plássum er greini-
lega litið á kosningabaráttu og
pólitík sem hluta úr skemmtana-
iðnaðinum, þar sem frambjóðand-
inn þarf ævinlega að vera í
hlutverki trúðsins, eigi tilætlaður
árangur að nást. Eftir kosningarn-
ar lýsti Steingrímur Hermannsson
yfir því, að sigurinn byggðist á, að
hann og flokksbræður hans hefðu
ævinlega verið málefnalegir.
Þetta kom í Ijós á fundinum, sem
sjónvarpað var á kosninganóttina.
Vandi þjóðarbúsins var ekki svo
mjög til umræðu, en Steingrímur
gat fengið einhverja til að hlæja
með því að gera að umtalsefni, að
Matthías Bjarnason öfundaði
högna úr einhverju minkabúi, sem
væru vel færir; aftur á móti væri
hann orðinn náttúrulaus karlfugl-
inn. Sem sagt; svona fer maður að
því að vera málefnalegur á Vest-
fjörðum.
Sú hætta að farsæll en lítt
áberandi stjórnmálamaður láti í
minni pokann fyrir lýðskrumara,
er fyrir hendi í öllum lýöræðis-
löndum. í Bandaríkjunum hefur
verið sagt, að í forsetakosningum
ráði úrslitum, hve breitt þeir
brosa í sjónvarpinu. Kannski næði
Abraham Lincoln ekki kjöri núna;
hann var alvörugefinn og hafði
mjóa og frekar skræka rödd, sem
hefði hljómað illa í sjónvarpinu.
Kennedy var aftur á móti eins og
kvikmyndastjarna, en margir vilja
draga í efa, að hann hafi í raun
verið hæfur sem leiðtogi stórveld-
is. Persónulegur metnaður hans
hefur aftur á móti ekki verið
dreginn í efa, en mannkynssagan
á nóg af dæmum um hrikalegar
afleiðingar af ofurmetnaði.
Stjörnur eru ágætar í kvik-
myndum, en ekki nauðsynlegar í
stjórnmálum. Svisslendingar
þykjar stýra sínum málum bæri-
lega, en hver þekkir nöfnin á
snillingum efnahagslífsins þar í
landi? Þesskonar snillinga virðist
því miður vanta hér, að minnsta
kosti eru þeir þá ekki í réttum
stólum. Þeir mega mín vegna vera
i útiiti eins og Gvendur smali eða
Grasa-Gudda og ekki hirði ég
hvort þeir kunna einn eða tvo
fimmaurabrandara til að kæta
lýðinn á fundum. Bara að þeir
hefðu vit og þor í kollinum til að
stýra farsællega þessu lítilræði,
sem er búskapur liölega 50 þús-
und fjölskyldna.
í þeirri von, að einhverntíma
rati slíkir menn í hina réttu stóla,
skulu lesendum Lesbókar færðar
þakkir og árnaðaróskir á nýbyrj-
uðu ári.
Gísli Sigurðsson.
©