Lesbók Morgunblaðsins - 31.05.1980, Qupperneq 2

Þættir úr ævi Geirs Zoéga
þriðji hlutí
Ásgeir Jakobsson skráði
AFLAMENN
HJÁ
HELLYERS-
BRÆÐRUM
Halldóra og Geir Zoéga á heimili eínu víð Öldugötu. Myndin á bakveggnum er
af Geir Zoéga elzta, en 26. maí voru liðin 150 ár frá fæðingu hans.
Haddensstööin og
Svendborg
Eins og fram hefur komiö, rak Loftur
Bjarnason Haddensstööina, sem viö
höföum tekið á leigu 1924 en keyptum
1930, sumarið sem ég var viö Græn-
land. Reyndar hét þaö nú svo, aö
konan mín keypti hana hálfa á móti
Lofti. Viö seldum stööina 1940 félög-
unum Júpiter h.f. og Marz h.f. Ég hef
áöur getið hans Lofts og hversu mikils
ég mat hann. Þaö sama orö held ég aö
allir semferöamenn hans beri honum,
þeir sem eitthvað kynntust honum.
Hann átti sér ekki marga óvildarmenn
sá maöur, þótt hann hefði mikiö
umleikis. Þaö var oft mikill fiskur á
Haddensstööinni, stundum allt aö 100
manns í vinnu. Svendborgarstööin,
sem Hellyersbræður keyptu var þó
miklu stærri. Stööin var kennd viö
Sigfús Sveinsson, síðar mikinn útgerö-
armann á Norðfiröi. Hann haföi byrjaö
rekstur í Hafnarfirði. Booklesbræöur
höföu átt Svendborg og flestar bygg-
ingar þar voru frá þeirra tíö þótt
Hellyers yki þær nokkuö, til dæmis
meö stóru fiskgeymsluhúsi.
Þaö var oft mikiö líf á Svendborg-
arstööinni, kannski allt aö 300 manns
viö vinnu hjá okkur á þurrkdögum á
sumrin, og margt unglinga. Viö létum
smíöa sérstakar börur fyrir krakkana,
svo þeir gætu veriö meö mæörum
©
sínum á reitunum. Þaö var duglegt
fiskvinnslufólk í Hafnarfirði og reyndar
viö alla vinnu. Það var svo velviljað
fólkið, vildi vinna fyrirtækjunum vel.
Ekki má ég gleyma aö nefna verkstjóra
eins og þá Jón og hann Gísla. Þaö
voru meiri hamhleypurnar. Þeir sáu um
verkstjórn á löndun á kolum og salti úr
flutningaskipunum og löndun úr togur-
unum og síöan aö kola þá og byrgja þá
af salti útí túrana. Þeir komu meö
heildarreikning, sóttu peningana til
okkar einu sinni í viku og fengu
borgaö. Það var gaman aö vinna með
þessu fólki í Hafnarfirði, en þaöan fór
og 1946.
Saltfiskstúr
á Grænland
Ég fór ekki annan lúðuleiöangur til
Grænlands, en Hellyer geröi út sem
fyrr segir á Grænland framá áriö 1933.
Þá voru þeir búnir að selja Arctic
Queen og þegar þeir hættu seldu þeir
einnig Arctic Prince. Rússar keyptu
bæöi skipin til flutninga á frystum laxi.
Þaö var 24 árum seinna aö ég fór aftur
til Grænlands á vegum Hellyersútgerð-
arinnar og þaö var þorskleiðangur.
Þaö var áriö 1954, aö ég kom aö
máli viö Mark Hellyer, son Orlandos,
sem haföi látizt 1938, og lagði ég til viö
Mark, aö geröur væri út togari á
saltfiskveiöar við Vestur-Grænland. Ég
var þeim málum kunnugur. íslenzku
togararnir voru á salti um þessar
mundir og verölag á saltfiski hagstætt.
Auk þess var ég kunnugur veiöum viö
Vestur-Grænland, sem fyrr segir. Mark
tók ekki undir þessa tillögu af neinum
ákafa. Englendingar lögöu aldrei mikiö
kapp á saltfiskveiöar. Mark tók samt
aö spyrja mig, hvernig ég heföi hugsað
mér þessa útgerö, hversu mikið salt ég
Loftur Bjarnason.
þyrfti, olíu og vistir, hversu langur
túrinn yrði, ef allt væri meö felldu um
aflabrögðin og veður, hvar hægt væri
aö selja fiskinn og hvaöa verö fengist
fyrir hann og loks hversu marga menn
þyrfti og hvar fengjust vanir flatn-
ingsmenn. Þeir flönuöu ekki aö neinu
Hellyerarnir fremur en fyrri daginn.
Ég sagöist hafa hugsaö mér aö
túrinn tæki 6 vikur úr höfn og í, og
aflinn ætti að veröa aö öllu skaplegu
um 250 tonn uppúr skipi. Margt af því
sem hann vildi vita var þó enn óráöiö
og fór ég aö vinna aö málinu næstu
daga.
Aöalfiskkaupandinn á ítalíu, Mara-
botti, haföi umboösmann í Kaup-
mannahöfn og mér var sagt, að þaö
væri alit eins gott aö ræöa viö hann
sem aöalfyrirtækið suöur á ítalíu.
Allar upplýsingar um verölag og
sölumöguleika fékk ég hjá þessum
umboösmanni í Kaupmannahöfn. Miö-
aö viö 250 tonna afla átti sex vikna túr
aö geta borgaö sig. Ég vildi þó leita
hófanna víöar um sölu einkum þá í
Englandi. Þaö var kostnaöarminnst að
selja í heimahöfn. Þrír helztu saltfisks-
kaupendurnir í Hull sögöu hver um sig
aö þetta væri allt of mikið magn fyrir
sinn markaö. Þá sneri ég mér til vinar
míns Guðmundar Jörgensens og hann
gekk í málið. Hann hitti þessa þrjá
menn alla saman og lagöi til aö þeir
keyptu farminn í sameiningu. Þaö