Lesbók Morgunblaðsins - 19.07.1980, Blaðsíða 3

Fjórtán-
línungur eftir
fjórtán skáld
Þorsteinn Gylfason setti saman
Lausn og
úrslit í
verölauna-
samkeppni
LAUSNIN ER ÞANNIG
Sá einn er skáld, sem skilur fuglamál.
Davíð Stefánsson: Kvæðiö um fuglana.
Og skýjaflotar sigla yfir lönd.
Jón Helgason: í vorþeynum.
Svo rétt oss lífsins djúpu, dýru skál:
Einar Benediktsson: Jörð.
viö dvöldum ein viö hraunsins gráu rönd.
Jakob Jóh. Smári: Ég minnist þín —.
Láttu þá hjartaö vera fullt af friö,
Grímur Thomsen: Bragar ræða.
svo fljótt kom grasið undan ís og snjó.
Hannes Pétursson: Birtan er komin.
En lakast mun þó flestum feðrum viö:
Þorsteinn Erlingsson: Tii feðranna í Eiðnum.
þú feröast gegnum dimman kynjaskóg.
Steinn Steinarr: í draumi sérhvers manns.
En veiztu aö seinna sól þín vex af mér
Matthías Johannessen: Stúlka meö brún augu.
— nú svífur vetrarnóttin dimm og löng —
Báröur Halldórsson Löngumýri 32,
Akureyri.
Guörún Jónsdóttir, Stórholti 19,
Reykjavík.
Ingibjörg Jónsdóttir Hofteigi 11,
Reykjavík.
Anna Ólafsdóttir Hátúni 10, Reykjavík.
Margrét Jónsdóttir Samtúni 14,
Reykjavík.
Hreiöar Stefánsson Goðheimum 16,
Reykjavík.
Hermann Hákonarson Háteigsvegi 22,
Reykjavík.
Helgi Sæmundsson Holtsgötu 23,
Reykjavík.
Sigrún Pálsdóttir, Stórageröi 30,
Reykjavík.
Torfi Jónsson Kleppsvegi 42,
Reykjavík.
Ásdís Kvaran, Rykvöllum,
Mosfellssveit.
Hjörtur Pálsson Smiðjuvegi 15,
Kópavogi.
Hér koma einvöröungu Akureyringar og Reykvík-
ingar viö sögu, en hlutur landsbyggðarinnar aö ööru
leyti er enginn. Ekki skal reynt aö finna skýringu á
því, en kannski geta þaö einhverjir spekingar. Einn
þeirra sem réði allt rétt, Gísli Jónsson menntaskóla-
kennari á Akureyri, lét fylgja lausninni nýjan
fjórtánlínung eftir fjórtán skáld — meö sérstakrj
þökk til Þorsteins Gylfasonar. Veröur hann birtur
áöur en langt um líöur, enda vel gerður eins og
vænta mátti. Kannski verður þetta frumkvæöi
Þorsteins til þess aö menn fari aö spreyta sig á cento
eins og þetta form var kallað á latínu.
Eins og frá hefur veriö greint áöur, eru verölaunin
heildarútgáfa Skuggsjár á verkum Einars Bene-
diktssonar. Dregiö var um þau 11 nöfn, sem aö.ofan
eru birt og kom upp nafn Helga Sæmundssonar.
Fjórtánlínungur sá er Þorsteinn Gylfason setti
saman og nefnir raunar íslenzkt úrvalsljóð, hefur
vakið veröskuldaöa athygli, en eitthvaö hefur þaö
vafizt fyrir Ijóðavinum aö feöra línurnar, ef dæma má
eftir þeim lausnum sem bárust. Þær voru samtals 30
og kom í Ijós, aö 12 þeirra voru réttar. Víöa þar sem
menn voru saman komnir og spreyttu sig á
fjórtánlínungi þessum, kom í Ijós að margir þekktu
strax 2—3 línur og sjóaöir Ijóöamenn kannski
helming. Þaö er því ekki aö furöa þótt réttar lausnir
yröu ekki mjög margar, enda nokkuð langsótt aö
fara aö leita í Ijóöabókum, ef maður er ekki viss.
Tomas Guömundsson: Nú andar næturblær —.
vorboðinn Ijúfi, fuglinn trúr sem fer
Jónas Hallgrímsson: Ég bið aö heilsa.
meö fimbulbassa undir helgum söng!
Benedikt Sveinbjarnarson Gröndal: Gaman og alvara.
Sú heimsvon öll, sem barmur mannsins ber,
Magnús Ásgeirsson: Rubaiyát eftir Omar Khayyám.
Þaö borðar hana dalakindin svöng.
Halldór Laxness: Hallormsstaöaskógur.
Þessir áttu réttar lausnir:
Gísli Jónsson Ásvegi 23, Akureyri.
KALLAÐIR
Fyrir nokkrum vikum flutti rithöf-
undur úr hópi hinna yngri athyglis-
verðan erindaflokk í útvarpiö. Það
voru fimm erindi, og sagði hann þar
frá ferli sínum á höfundarbrautinni,
frá fyrstu kynnum sínum af bók-
menntum og tilraunum til ritstarfa og
þeirri miklu þolraun, sem þaö hefur
reynst honum, aö brjóta sér braut til
viðurkenningar. Allt frá æskudögum
hafa ritstörf veriö honum ástríöa.
Hann heitir Þorsteinn Antonsson,
Reykvíkingur, rúmlega hálffertugur
aö ég ætla. Takmark hans hefur alla
tíö verið eitt, aö veröa rithöfundur.
Hann hefur lokiö stúdentsprófi og
numiö nokkra vetur viö háskólann.
Hann hefur og lesiö sjálfstætt inn-
lendar og erlendar bókmenntir og
þau fræöi er þeim heyra, og flestir
ætla aö gagni komi. Hann hefur
skrifaö og skrifað, birt í blööum og
tímaritum, lesiö í útvarp. Hann hefur
gengiö endalaust fyrir bókaútgefend-
ur og ráöamenn fjölmiöla, með mis-
munandi árangri. Hann rakti þá sögu,
áratugslanga a.m.k. Oftar en hitt, var
hann gerður afturreka, þó hefur
honum tekist að koma út nokkrum
bókum og veröa nafnkunnur rithöf-
undur. En hann er greinilega ekki í
hópi þeirra ungu manna, sem fjöl-
miölamenn og listaklíkur hafa hamp-
að. Um þaö talaöi hann ekki, rakti
aðeins atburðarás, sagöi sögu sína,
eins og hún kemur honum sjálfum
fyrir sjónir.
Ég hlustaöi á þessa frásögn meö
nokkurri forvitni. Hér er maður sem
tilheyrir annarri kynslóö en undir-
ritaöur. Saga mín og minna jafnaldra
var og er um margt ólík hans, og þó
var margt sem við hlutum aö kannast
viö. Um þaö ætla ég ekki aö ræða
hér. Satt aö segja haföi ég ekki
hugsaö mér aö láta mig mál þessa
unga manns neinu varöa. Á ekki hver
maöur í rithöfundastéttinni nóg meö
sín vandamál? Hér eru langar dag-
leiöir á milli kynslóða. En málflutning-
ur mannsins situr í mér. Ég get ekki
alveg þagaö.
Sögur manna eru einstaklings-
bundnar. Viö þekkjum ekki rætur
þeirra allar. Hér er greinilega um aö
ræöa sérstæöan gáfumann. Hann
hefur notið nokkurrar viöurkenningar
hér heima og erlendis. Samt er hann
nær óþekktur og ráöviltur. Saga hans
er ekkert einsdæmi. Ég leyfi mér aö
fullyröa aö í rithöfundasamtökunum
er þetta aö veröa vandamál. Þar er
nú aö búa um sig hópur manna, sem
þeim sjálfum og nógu mörgum öör-
um, finnst aö þeir eigi heima, en hafa
varla enn sannaö hlutgengi sitt.
Ábyrgir menn hljóta aö spyrja: Er
ekki að einhverju leyti ábótavant um
uppeldi ungra skálda og rithöfunda-
efna? Ég hef lengi haldiö aö svo væri.
Þaö er nóg skrifað um bækur. Ekki
vantar þaö. En að mínum dómi er
þaö ósköp tætingslegt og ómark-
visst. Hér hefur í áratugi vantaö
bókmenntatímarit, sem gegna eöli-
legu hlutverki. Tímarit máls og menn-
ingar er hiö eina, er kemur út
nokkurnveginn reglulega og oftar en
einu sinni á ári. En mér hefur alltaf
fundist þaö vera heimilisrit sértrúar-
flokks, til þess ætlaö fyrst og fremst
aö hæla takmörkuöum safnaöarhópi
og heimamönnum ákveöinnar fylk-
ingar. Skírnir og Andvari koma út
einu sinni á ári, ritstjórnin lífstíöarbitl-
ingar góöra embættismanna og í þau
rita skólabræður þeirra og systur um
vildarmenn eigin kynslóöar og aöra
skjólstæöinga. Ónefndir eru þá ævi-
þættir látinna þjóöskörunga og
fræöilegir fyrirlestrar háskólakenn-
ara. Um þetta mætti margt segja,
undirstöðugóöa allsherjarsögu bók-
mennta vantar.
Mestan svip á bókmenntaumtalið
setja ritdómarar dagblaöanna, sem
flestir gegna störfum í aukavinnu.
Útgefendur, sem auglýsa í blööunum
ætlast til skjótrar afgreiöslu, ósjálf-
rátt hefur þaö áhrif. Vond samviska
skrifaranna segir svo til sín, þegar
mesta kauptíöin er afstaðin. Þá er
tekiö til viö aö afgreiöa minni spá-
menn og sjálfblekjunga, sem Irtiö
eiga undir sér og þá er öllum klappaö
blíölega á kollinn, vitnað óspart í Ijóö
ungra höfunda.
Ekki sé ég ofsjónum yfir þeim
viöurkenningarorðum sem óharðnað-
ir skálddrengir og lífsreynslustúlkur
hljóta hjá blaðapennum og fjölmiöla-
Ijósameisturum. En ég held aö þetta
sé oft misskilningsgóðsemi, bæöi viö
þetta unga fólk og almenna lesendur,
alla þá sem í alvöru reyna aö átta sig
á stöðu sinni, bókmenntanna og
menntalífinu í landinu. Framtíð þess-
ara höfundaefna er með þessari
tækifærismennsku, sem hvarvetna
blasir viö, stefnt í mikla hættu. Það
verður enginn rithöfundur eöa skáld
fyrir þaö eitt, aö honum sé hælt eöa
aö honum takist aö krækja sér í
skáldalaun eöa feröastyrk, eöa jafn-
vel komast snemma í Rithöfunda-
sambandiö. Þeir sem slíkt halda geta
átt þaö á hættu aö uppgötva þaö,
kannski um seinan aö hæfileikar
þeirra hefðu nýst betur á öörum
sviðum lista eöa annarra greina
mennta og athafnalífs.
Þaö vil ég taka fram strax og
greinilega, aö þessum oröum er ekki
beint til Þorsteins Antonssonar, þess
unga höfundar, sem flutti hina skýr-
oröu frásögn um höfundar- og út-
gáfureynslu sína í útvarpiö. Hans
málfærsla undirstrikar einmitt vel
hvernig ástandiö er í þessum efnum,
og af hve miklu handahófi bækur eru
valdar til útgáfu.
Klukkan er 8,30 aö morgni hins 28.
Framhald á bls. 15