Lesbók Morgunblaðsins - 16.08.1980, Side 15

Enginn stenzt
honum snúning
Framhald af bls. 7
um leiö og hann er hittur. Viö það fær
boltinn geysihraðan snúning framáviö.
Sá snúningur margfaldar loftþrýsting
ofan á boltanum og þaö þvingar hann
niöur. Björn getur því gefið boltanum
fullt högg og veit um leiö að hann
spinnur sig í gólfiö hjá andstæðingnum
áður en hann flýgur of langt. Meö
þessu móti getur Björn einnig slegiö
boltann hátt og snúningurinn keyrir
hann niöur eins og blý. í klassískum
tennisleik er ferill boltans flatur —
þannig slá kappar eins og Connors og
McEnroy. En þá má lítiö útaf bera; sé
boltinn sieginn of lágt, hittir hann
netiö, en aðeins lítillega of hátt sleginn
bolti siglir beina leiö útaf. Ekki svo aö
skilja, aö Björn Borg hafi fundið upp
aö slá tennisbolta meö snúningi.
Stórmeistarinn Laver, sem beztur var
uppúr 1960, iökaöi þaö töluvert og
kennslubækur um tennis fjalla venju-
lega um þessa vandasömu sveiflu. Þeir
sem gaumgæfa tennis, telja þó víst aö
síöan franskir aöalsmenn hófu aö leika
tennis á miööldum, hafi enginn náö
eins áreiöanlegum tökum á snúnings-
bolta sem Björn Borg. Og þaö er
mergurinn málsins: Að geta látið þaö
takast aftur og aftur og aftur, hvort
sem er á æfingu eöa í keppni. Til þess
þarf gífurlega nákvæmni, þegar þess
er gætt aö einnar gráöu hallabreyting
á spaðanum, leiðir af sér 6 feta mun á
því, hvar boltinn kemur í gólfið.
Drengurinn, sem bölsótaöist svo að
hann var rekinn úr hinu eöla heldri-
mannasporti í æsku, er nú frægur fyrir
ískalda sjálfstjórn. Svo mjög heldur
hann tilfinningum sínum í skefjum, aö
yfirleitt sést ekki á honum, hvort
honum líkar betur eöa verr. Til þess
var tekið fyrir skömmu, aö hann missti
bolta í sýningarleik og varö þaö á aö
bölva á sænsku. Þaö út af fyrir sig
vakti slíka hrifningu, aö áhorfendur
stóöu upp og klöppuðu. Og einn meiri
háttar tenniskappi úr samtímanum,
llye Nastase, hefur þetta aö segja: „í
búningsklefanum er hann þögull sem
gröfin, kannski í heilan klukkutíma.
Þaö ætti aö senda hann á aöra
plánetu. Viö leikum tennis. Hann leikur
eitthvað annaö.“
Tennis útheimtir gott þrek, aö
minnsta kosti eins og það er leikið í
keppnum atvinnumanna. Þá dugar
ekki aö guggna á úthaldinu. Líkams-
þreki Björns er viö brugðið og haft til
marks, aö í hvíld er hjartsláttur hans
aöeins 38 slög á mínútu, eöa um þaö
bil helmingi hægari en normal hjart-
sláttur. Hæfni lungnanna til súrefnis-
upptöku er meö þeim hætti, sem
aðeins finnst hjá langhlaupurum og
sundköppum. Þreyta sést aldrei á
honum og McEnroy, sem hefur sigraö
Björn í tvö skipti af fimm, sem þeir
hafa mætzt, segir aö hann sé í betra
formi en nokkur annar og auk þess líkt
og byggöur fyrir tennis. Hann slakar
sjaldan á æfingum; venjulega æfir
hann í fjóra klukkutíma á degi hverjum
og þá meö sama hraöa og tíðkast í
keppni.
Jafnvel tennisspaöar Björns eru
öðruvísi en gerist almennt. Til þess aö
hafa eitthvaö til viömiöunar má geta
þess aö atvinnumenn láta heröa
strengina í spaöanum um þaö bil 10%
meira en algengast er. Björn lætur
aftur á móti heröa þá allt uppí 30%
meíra en gerist hjá hinum atvinnu-
mönnunum og þá er komiö á yztu
mörk þess sem þeir þola. „Stundum
vakna ég viö þaö á nóttinni," segir
Björn, „aö strengirnir gefa sig og
bresta hver af öðrum: bang, bang,
bang.“ Kappinn sér viö því með því aö
hafa ekki færri en 30 spaða meðferðis,
þegar hann tekur á honum stóra sínum
og aöeins tveimur mönnum í veröld-
inni, öörum í Stokkhólmi, hinum í New
Vork er trúaö fyrir því vandaverki að
strengja spaöa Björns.
Björn Borg er stórauöugur maður,
megamilli. En hann lifir ekki sam-
kvæmt því. Þau Marianna og Björn
leigja sér tveggja herbergja íbúö í
Monte Carlo, þar sem þau búa. Þau
giftu sig í síöasta mánuöi og
búa áfram í Monte Carlo, þar sem
skattaástæöur gera Birni ómögulegt
aö búa í heimalandi sínu; 85% tekna
hans mundu fara beina leiö í sænska
ríkiskassann. Þeim þykir tilbreyting í
aö vera í eigin íbúö — í níu mánuöi á
ári hverju er nefnilega búiö á hótelum.
Birni líkar vel aö hafa hægt um sig og
berast ekki á. Varla er hægt að borða
úti á opinberum veitingastað ööruvísi
en standa jafnframt í stanzlausum
eiginhandaráritunum. Svo þau láta
yfirleitt færa sér morgunverö á her-
bergið, séu þau einhversstaðar á
hóteli. Björn fer síöan út til æfinga,
kemur heim í hádeginu eins og hver
annar maöur úr vinnunni, pantar
matinn á herbergið. Sé ekki keppni
þann daginn, er aftur fariö út til
æfinga, kvöldmaturinn pantaöur á
herbergið og Björn vill helzt vera
heima á kvöldin — og sofa í níu tíma.
Þetta er meö öörum oröum ekkert
glanslíf miöaö viö auðinn, sem allt
þetta gefur af sér. Þegar keppni er í
nánd — og meðan á henni stendur —
smakkar Björn ekki áfengi. Þess á milli
fær hann sér einstaka sinnum bjór,
eöa glas af víni meö mat. Bezt af öllu
þykir honum að vera í sumarbústaðn-
um heima í Svíþjóð; taka bátinn og
vera einn meö sjálfum sér úti á sjó.
Mörgum kemur spánskt fyrir sjónir,
aö hægt skuli hafa svo himinháar
tekjur af því aö leika tennis. Þessar
tekjur eru tvískiptar; annarsvegar þaö
sem kemur til skipta í keppnum og
hinsvegar sýningarleikir og auglýs-
ingasamningar. Til dæmis um þær
upphæöir má geta þess aö Fila, ítalskt
fyrirtæki, sem framleiðir tennisfatnaö,
greiðir Birni árlega sem svarar 250
milljónir ísl. króna fyrir aö nota og
auglýsa framleiöslu Fila. Björn er
einnig á samningi viö Donnay í Belgíu,
fyrirtæki, sem framleiöir tennisspaða.
Hann notar Donnay tennisspaða og
fyrir þá auglýsingu veröur fyrirtækiö aö
greiöa Birni sem svarar 300 milljónir
ísl. króna á ári. Ekki rennur þaö óskipt
í vasa tenniskappans; hann er á
samningi hjá Mark McCormack, sem
gerir út fjölda af atvinnumönnum í
margskonar íþróttum og útvegar þeim
samninga — en tekur sinn skerf fyrir.
Miðað viö aldur, hefur Björn náö langt,
en vantar mikiö uppá aö ná golfleikar-
anum Arnold Palmer, sem aö vísu er
orðinn fimmtugur, en hefur á ferli
sínum náö aö sanka saman 60 milljón-
um bandaríkjadala, eða um þaö bil 30
milljörðum ísl. króna. Mörgum finnst
ólíklegt aö þaö geti borgaö sig fyrir
eina tennisspaöaverksmiöju aö snara
út 300 milljónum vegna Björns Borg.
En forráðamenn verksmiöjunnar eru
sannfæröir um réttmæti þess og
benda á, aö síöan Björn fór aö auglýsa
framleiðslu þeirra, hefur salan fjórfald-
ast.
Meðal þess sem Björn Borg hefur
fjárfest í er gull og demantar. Auk þess
á hann hús á frönsku Ríveríunni, hluta
af eyju í sænska skerjagarðinum,
hlutabréf allskonar, íbúöir og skrif-
stofubyggingar í Bandaríkjunum og
tennisbúö í Monte Carlo, sem foreldrar
hans sjá um. Hann er einnig á
höttunum eftir húsi í Florida, — þar
getur hann hugsaö sér aö setjast aö,
þegar keppnisferli hans lýkur.
Aö mestu byggt á Time Magazine.
Gísli Sigurðsson tók saman.
Uppruni
Titos
Framhald af bls. 13
konungsætt, sem geröi sér far um aö
bæta úr skorti á sögulegri hefö meö
stífum og ströngum hirösiðum. Auk
þess var efnahagsástandið ömurlegt.
Meira en helmingur allra verkamanna
var atvinnulaus.
Josip Broz varö kommúnisti. Flokk-
urinn var öflugur. Viö sveitarstjórnar-
kosningarnar 1920 fékk hann meira en
þriöjung greiddra atkvæöa í Zagreb.
Hinn nýi maður vildi láta eitthvaö til sín
taka. Hiö fyrsta eftirtektarverða, sem
hann geröi, var aö bera rauðan fána
viö jaröarför gamals félaga. Lögreglan
leit á þaö sem ögrun og uppsteit og tók
Broz höndum. En dómarinn lét hann
lausan, svo að hann gæti haldið áfram
að vinna öll möguleg störf, sem hann
gengdi í myllu nokkurri.
Eftir sveitastjórnarkosningarnar
bannaöi júgóslavneska stjórnin öll
samtök kommúnista. Flokkurinn varð
aö starfa neöanjaröar, en fé til barátt-
unnar ólöglegu barst frá Komintern í
Moskvu, alþjóöasambandi kommún-
ista.
í fimm ár kom Tito hvergi fram
opinberlega sem áróöursmaöur. Á
þeim tíma ól Palageja honum fjögur
börn, en aöeins eitt þeirra lifði, dreng-
urinn Zarko.
Sumrið 1926 vann Broz á skipa-
smíöastöö í Krajevica, en um veturinn í
járnsmiöju í Belgrad. Þar stofnaöi hann
fyrstu verkamannaráðln. Þá var hann
oft tekinn höndum sem félagi í óleyfi-
legum samtökum og dæmdur í æ
lengri fangelsisvist og 1928 til fimm
ára.
Fangelsistíminn var
einskonar háskólavist
í tugthúsinu kynntist hann gáfaöasta
manni júgóslavneska kommúnista-
flokksins mjög náiö, Mosche Pijade,
hámenntuöum málamanni af Gyðinga-
ættum, en hann var eins og flestir
leiötogar kommúnista þá af efnuðu
fólki kominn. Pijade var tveimur árum
eldri en Broz og dæmdur til 20 ára
fangelsisvistar. Hann hafði stundað
nám í heimspeki í Vín og París og varö
himinlifandi aö fá aö kynnast alvöru-
verkamanni, sem hafði alla þá kosti til
aö bera sem verkalýösstéttinni voru
ætlaðir samkvæmt hugmyndafræöínni.
Seinna sagöi Tito aö fangelsistíminn
heföi verið sinn háskóli.
Um þetta leyti, í janúar 1929, leysti
Alexander Júgóslavíukonungur upp
þingið og tók upp stjórnarhætti, sem
minntu ískyggilega á hin konunglegu
einveldi 18. aldar.
Og þaö var um þetta sama leyti, sem
Palageja yfirgaf mann sinn, en greini-
legt var oröiö þá fyrir löngu, aö sú
fjölskylda var fyrir honum fyrst og
fremst lögleg fjarvistarsönnun í tvö-
földu lífi. Hún fór til Sovétríkjanna og
tók drenginn meö sér.
Broz var látinn laus úr fangelsi í
marz 1934. Hann keypti sér fyrst alls
föt eftir máli, skó og skyrtur. Nú var
hann laus og liöugur, þar sem hann átti
enga fjölskyldu. Hann litaöi hár sitt
rautt, lét sér vaxa yfirskegg, fékk sér
gleraugu meö rúöugleri og hvarf aftur
undir jöröina.
Hann tók sér mörg nöfn, og skipti
um þau eftir þörfum: Tomanek og
Batbitsch, Spiridon, Rudi og Walter
sem og Tito. Hann gekk í félag
fjallgöngumanna til aö sneiða hjá
hvimleiöum tollvörðum á ferðum sínum
til Austurríkis. í Vínarborg fékk hann
fyrirmæli frá Moskvu fyrir milligöngu
ballett-námsmeyjar. Aðalritari komm-
únstaflokks Júgóslavíu var þá Milan
Gorkitsch, sem haföi aflaö sér hag-
stæöra upplýsinga um Tito.
Sýndarréttarhöld
og dauöadómar
Nú hófst frami Titos í flokknum.
Hann haföi mörg tungumál á valdi sínu
og gat lesið bæöi Marx og Lenin á
frummálunum. Hann haföi tileinkað sér
þolgæöi á löngum fangelsisárum og
gat því meö góöum rétti talizt hörku-
góöur liðsmaður. Hann tók þátt í
fundum miöstjórnar flokksins, sem
haldnir voru í Vínarborg veturinn
1934—35, og hélt til Moskvu í febrúar
1935 til aö hljóta þar lokaprófun.
Honum var faliö að starfa viö
Balkan-skrifstofu Wilhelms Piecks og
bjó í hinu fræga hóteli, Lux, ásamt
ýmsu stórmenni kommúnismans undir
nafninu „Walter". Þar gekk enginn
undir skírnarnafni sínu, og allir uröu aö
læra að skipta stööugt um nafn. En
þrátt fyrir þaö varö honum brátt Ijóst,
aö hann bjó með Ulbricht og Togliatti,
Maurice Thorez og Klement Gottwald.
Þetta var engan veginn þægilegur
tími. Hver sýniréttarhöldin fylgdu öör-
um, og öll enduöu þau með dauöa-
dómum. Minniháttar fólk hvarf einfald-
lega, og þaö var ekki hyggilegt aö
spyrjast fyrir um þaö. Þaö þurfti ekki
mikla ásökun um hugsanlega óhlýðni
gagnvart flokknum og foringjum hans
til að vera látinn „hverfa", en þaö
táknaði að vera þurrkaður út meö öllu,
eins og viðkomandi heföi aldrei verið til
andlega né líkamlega. Þessar hreins-
anir bitnuöu einnig á hinum 200
Júgóslövum, sem þá bjuggu í Moskvu,
og þeir uröu margir fórnarlömb þeirra.
Þeir áttu þaö til aö ræða um kenning-
ar, sem þeir áttu aö telja óhrekjan-
legar. Tito spurðist ekki fyrir um örlög
þeirra og hélt lífi. Hann vissi, aö þaö
voru mörg eyrun í hótel Lúx, og því tók
hann öllum þeim kenningum, sem þá
voru í gildi, sem sjálfsögöum hlut.
Á sjöunda heimsþingi Komintern í
ágúst 1935 hitti Tito í fyrsta sinn Stalín,
þegar hann heilsaði, faömaði og kyssti
fulltrúana og hlýddi á hollustuyfirlýs-
ingar þeirra í fylgd Jeskovs, yfirmanns
leynilögreglunnar, og Sakovskis,
meistara hinna virku yfirheyrslna, sem
hina fleygu setningu sagöi: „Ég hefði
alveg getaö fengiö Karl Marx til að
játa.“
í október 1936 var hann sendur
heim aftur meö þeim fyrirmælum að
endurreisa kommúnistaflokk Júgósla-
víu úr leifum hans, sem fóru huldu
höföi. Þá nefndi hann sig ýmist verk-
fræöing eöa verksmiðjuforstjóra, því
að það var ekki einungis aö hann gæti
meö því þjónaö lund sinni, hvaö
glæsilegan klæöaburö snerti, heldur
gat hann þannig betur blekkt yfirvöld-
in. Hann hlýddi öllum fyrirskipunum frá
Moskvu í dulargervi vel efnaðs ferða-
manns í viöskiptaerindum.
Sumarið 1937 fékk Milan Gorkitsch
fyrirmæli um aö koma til Moskvu.
Hann mætti þar 17. ágúst, og síöan
hefur ekkert til hans spurst.
Allt í einu var Tito fremstur í flokki.
Allir þeir, sem þar höföu verið honum
framar, voru meö tölu horfnir. Sann-
færöir kommúnistar á bezta aldri og
viö ágætustu heilsu. Nú stóð hann einn
í fylkingarbrjósti, hraustur og kraftmik-
ill maöur 45 ára gamall, og mennirnir í
Moskvu treystu honum fullkomlega.
— SvÁ — úr „Stern“