Lesbók Morgunblaðsins - 28.11.1981, Blaðsíða 4

Vanþróunar-
svipurinn á miðbænum
„Vandinn minnkar
ekki við að
ýta honum á
undan sér“
Fúaspýtur eöa byggingarsögu-
leg verðmæti? Um það hafa
menn ekki verið sammála; þó
hefur það orðið ofaná að
endurbyggja Bernhöftstorfu-
húsin úr timbri og í uppruna-
legri mynd.
Spurning 10:
Formáli: Þegar gengið er um
miðbæ Reykjavíkur, fer varla milli
mála, að þar ríkir ennþá svipmót
kreppunnar. Að vísu hefur risið
glæsileg tollstöð við Tryggvagötu,
Landsímahús við Austurvöll, verið
byggt ofaná Útvegsbankann, eitt
sæmilegt hús byggt við Lækjartorg,
— og Morgunblaðshúsið við Aðal-
stræti. Þetta er nálega allt og sumt,
sem gerzt hefur í miðbæ Reykjavíkur
síðan á kreppuárunum og bærinn
býr enn að stórhug manna fyrir 50
árum, sbr. Hótel Borg og Reykjavíkur
Apótek.
Þeir bæir eru vandfundnir erlend-
is, sem eru á stærð við Reykjavík og
jafnvel töluvert minni, að ekki hafi
þeir til að bera fallegan og oft ótrú-
lega stórborgarlegan miðbæjar-
kjarna. Nægir t.d. að benda á Luxem-
borg í því sambandi. Miðbær Reykja-
víkur sofnaði aftur á móti Þyrnirós-
arsvefni í kreppunni og það hefur
ekki tekizt að vekja hann.
Því er spurt:
Hefur þú sem áhrifamaður í
þessu efni engar áhyggjur
af þessum dapurlega
kreppuárablæ miðbæjarins
í Reykjavík? — og stendur
þér á sama, þótt litlar sem
engar breytingar verði hér
á, áratug eftir áratug?
Spurning 10:
Ólafur B. Thors
Aöalskipulag þaö, sem samþykkt var i
borgarstjórn 1977, var aö mínu áliti góöur
grundvöllur til þess að byggja á viðreisn
miðbæjarins á þeim stöðum sem til slíkrar
viðreisnar voru ætlaðir. Ég tel miklu varða,
að í hinum gamla miðbæ Reykjavíkur takist
að tengja saman gamalt og nýtt, þannig aö
verndun þeirra mannvirkja og þess bæj-
arsvips, sem er verndar virði, haldist í
hendur viö þá uppbyggingu sem er öllum
miöbæjum nauösynleg, ef þeir eiga aö
viðhalda hlutverki sínu sem kjarni í bæjar-
lífinu. Ég hef vissulega áhyggjur af því
sinnuleysi sem mér nú viröist ríkja hjá
ráðamönnum í skipulagsmálum og mér
finnst iJlt til þess að vita, að hin mikla vinna,
sem unnin var á árunum 1973—1977, skuli
ekki vera nýtt til þess að tryggja að mið-
bær Reykjavíkur geti þróazt og gegnt því
hlutverki sem honum ber. i því máli stendur
mér hreint ekki á sama.
Spurning 10:
Egill Skúli Ingibergsson
Meö því aö svara stuttlega meö einu
neii, sem nánast er beöiö um, viðurkennir
maöur án skýringa, aö þaö sé kreppuára-
blær á miöbæ Reykjavíkur og að það sé
eitthvað mjög slæmt, án þess að skoða
það mál nánar.
En þetta er flóknara mál en svo, aö hægt
sé að afgreiða það þannig. Það verður aö
horfa til baka til þeirra forsendna og þeirra
ástæöna, sem voru fyrir núverandi mynd
miöbæjarins, og svo þess sem gerzt hefur
á undanförnum áratugum.
Spurningunni hvaö er miöbær verður aö
svara fyrst. Mitt svar við þessari spurningu
veröur áreiöanlega ekki hávísindalegt og
heldur ekki langt.
Miöbær í Reykjavík var þjónustumiðstöö
íbúanna og atvinnuveganna í þeirri fjar-
lægö frá athafnasvæðum, sem þægileg var
meö þeirri flutningatækni, sem heyrði til
þeim tímum. Það var rými fyrir þessa þjón-
ustu og það var rými fyrir fólkið, sem þjón-
ustuna þurfti í næsta nágrenni. Það var
einkum farið gangandi til og frá vinnu og í
þær þjónustumiðstöðvar, sem sækja þurfti
til.
Þetta ástand hélzt fram yfir lok stríösins
— á meðan atvinnuvegir okkar voru tiltölu-
lega einfaldir.
Þegar atvinnutækjum og tækifærum
fjölgar, hefst viss samkeppni um aðstööu
og þá veröa þeir undir, sem minnst geta
greitt fyrir sína aöstööu, þ.e.a.s. íbúöarhaf-
ar. Skrifstofur ýmissa þjónustugreina koma
í staðinn, þangaö til rýmið er á þrotum, þá
leita fyrirtækin út fyrir gamla miðbæinn til
þess að geta mætt vaxtarmöguleikum.
Miðbær Reykjavíkur heldur þó áfram aö
gegna verulegu þjónustuhlutverki vegna
legu sinnar gagnvart umferð frá öllu land-
inu.
Af framansögðu má ráða, að breytingar
eru alltaf að ske, og miðbærinn okkar hef-
ur tekið við hluta þeirra. Ákvöröunaratriði
stjórnvalda er, hvenær þau telja, aö nú
veröi ekki lengur mætt breyttum kröfum —
breyttum þörfum á þessum stað, heldur
fariö annaö.
Það, sem hér ræöur úrslitum, verður það
mat, sem til grundvallar verður lagt á því,
hvað sé eftirsóknarvert. Er þaö:
1) aö ná sem beztri fjárhagslegri lausn í
uppbyggingu þjónustuaöstööunnar í
Reykjavík fyrir bæinn og fyrir landiö?
2) aö viðhalda ákveönum einkennum, sem
bærinn okkar hefur boriö um langan
tíma?
3) aö geta á nýjum staö mætt breytingum,
sem fram koma á næstu áratugum, og
vitum viö hverjar þær veröa, t.d. orku-
notkun, umferð, atvinnuleg sjónarmið
o.fl.?
4) er það eitthvað allt annaö, eöa blanda
af öllu þessu í einhverjum óþekktum
hlutföllum?
Svo mikið er víst, aö vandi ráðamanna
er mikill, en einnig, aö hann minnkar ekki
viö það að ýta honum á undan sér.
Spurning 10:
Sigurjón Pétursson
Þegar ég var ungur drengur, þá bar
kreppuna oft á góma í viðræðum fullorðins
fólks, sem ég hlustaöi á. Þær lýsingar, sem
þar komu fram á fátækt og ömurleika
kreppuáranna, eru mér mjög fastar í minni.
Miöbær Reykjavíkur meö iðandi mannlífi,
líflegri verzlun, bæöi utan dyra og innan,
glaöværu, vel klæddu fólki, finnst mér víös
fjarri þeim blæ kreppuára, sem mér er
greyptur í huga.
Hvort mér standi á sama, þótt litlar eða
engar breytingar verði á miðbænum, ára-
tug eftir áratug, eins og spurt er, er nær
ómögulegt aö svara með jái eða neii.
Breytingar geta bæöi veriö til góðs og
ills, og ég er ekki hlynntur- breytingum aö-
eins breytinganna vegna.
Ef hins vegar reynt er að gera sér grein
fyrir ástæðum þess, að þróun borgarinnar
hefur verið með þeim hætti, sem raun ber
vitni, þá þarf aö líta til margs og einnig
langt til baka.
Miöbær er ekki aöeins eitthvert tiltekiö
svæöi, heldur er miöbær svæöi, þar sem
tiltekin fjölbreytt þjónusta er veitt og þar
verður því snertipunktur borgarbúa allra,
hvar sem þeir búa.
Ef skoöuö er staösetning þeirrar starf-
semi í Reykjavík, sem eðlilega mætti kalla
miðbæjarstarfsemi, þá fer hún fram á
löngu svæöi, sem teygir sig frá kvosinni
uþþ Laugaveg og Suðurlandsbraut og allt
inn fyrir Grensásveg. Þegar á þetta er litið,
þá má vera augljóst, að ráðamenn borgar-
innar (löngu áður en ég tók sæti í borgar-
stjórn), höfðu enga stefnu í málefnum
miöborgar í Reykjavík, heldur virðist tilvilj-
unarlögmál einhvers konar hafa ráðiö
þróuninni.
Það, sem kórónar síðan óvissu kvosar-
innar sem miöbæjar, er sú ákvörðun borg-
arstjórnar frá árinu 1973 að reisa nýjan
miðbæ í Kringlumýri, sem hvorki tengist
miöbænum gamla í kvosinni, né hinni
sjálfsprottnu miðbæjarlínu, sem ég áðan
nefndi.
Þrátt fyrir þaö, að ýmsum finnist hægt
ganga að endurskipuleggja og endur-
byggja gömlu kvosina, þá er þaö þrátt fyrir
allt staðreynd, að aldrei síðustu 40—50 ár-
hafa verið teknar jafnmargar skipulagsleg-
ar ákvarðanir um miðbæinn og síðustu þrjú
ár, auk þess sem ýmsar aðrar eru að kom-
ast á ákvörðunarstig, eins og ég hef áður
rakið.
Tæplega veröur nokkur ákvörðun um
skipulag miðbæjarins tekin án deilna um
ágæti hennar.
Það er mín skoðun, að betra sé að
vanda ákvarðanatöku vel, jafnvel á kostn-
aö tímans, heldur en aö gera stórfelld óaft-
urkallanleg mistök í fljótræði. Miðbær
Reykjavíkur lifir vonandi okkur öll, sem nú
fjöllum um hann.
Spurnincj 10:
Gestur Olafsson
Ekki veit ég, hvort ég hef nokkur áhrif á
skipulagsmál, eða hvort nokkur tekur mark
á því sem ég hef sagt eða segi um það efni.
Þaö skiptir sennilega ekki heldur megin-
máli. Samt get ég ekki fengiö mig til aö
trúa á kyrrstöðu, þó ég búi í Grjótaþorpinu.
Margir þeirra, sem ég tek mark á, eins og
t.d. Jónas Hallgrímsson, trúðu ekki heldur
á kyrrstöðu og framkvæmdaleysi.
Miðað við vandamál margra erlendra
borga, eigum viö ekki viö mikil vandamál
aö stríöa hér í miöbæ Reykjavíkur. Okkur
ætti að veitast auövelt aö lagfæra þaö sem
á vantar, en til þess að þaö geti 'orðið,
þurfa stjórnmálamenn að gera sér grein
fyrir því, aö þessir hlutir gerast ekki af
sjálfu sér, og aö allt eru þetta mál sem þeir
hafa og geta haft áhrif á. Það eru líka til
framkvæmanlegar leiðir til þess að bæta úr
flestu því, sem okkur finnst þarna skorta.
Miklu skiptir samt líka, að þeir sem gefa sig
til aö skipuleggja, nái utan um þessi mál,
axli ekki þyngri bagga en þeir valda og
bjóði bæði stjórnmálamönnum og almenn-
ingi skiljanlega og framkvæmanlega kosti.
Spurning 10:
Guðrún Jónsdóttir
í svari viö spurningu 1 er fjallað um þau
atriði, sem koma fram í þessari spurningu,
að töluverðu leyti. Þá hefur og verið bent á,
hvaða erfiöleikar eru á því að skapa hér
„stórborgarlegan miöbæjarkjarna". Ég tel
þaö nú út af fyrir sig ekkert keppikefli.
Okkur ber að sníöa okkur stakk eftir vexti,
og meira ber aö leggja upp úr gæöum þess
sem byggt er en magni. Þaö sem mestu
máli skiptir er þó þaö, hvernig tekst til um
notkun þeirra bygginga, sem í miöbænum
eru hverju sinni.
Spurning 10:
Hilmar Olafsson
Jú, ég hef verulegar áhyggjur af þessu.
Ég átti þátt í því, sem forstöðumaður
Þróunarstofnunar Reykjavikurborgar með
meirihluta sjálfstæðismanna í borgarstjórn
svo og Framsókn og Alþýöuflokki, aö
ganga frá endurskoöun aðalskipulags
Reykjavíkur 1975—1995, þar sem m.a. var
sérstaklega tekiö á þessu, og settar fram
tillögur, sem auövelda áttu alla endurnýjun
og uppbyggingu miðborgarinnar. Við
sjálfstæöismenn erum nú því miður í minni-
hluta í borgarstjórn Reykjavíkur, en á með-
an er tröllriðið tréhestum kommúnista um
skipulagsmál borgarínnar, og svo lengi
sem það varir, verður kreppuástand í
Reykjavíkurborg.
4