Lesbók Morgunblaðsins - 28.11.1981, Blaðsíða 15

„Hér lékum viö okkur sem strkar og hér
drekkum viö okkur fulla sem fullorönir
menn“ sagöi Skúli mannalega þegar þeir
voru komnir niðrí fjöru. Hafiö var dökkt og
drungaiegt í náttmyrkrinu og öldur skullu á
steinum í flæöarmálinu.
„Hér mun ég leika viö son minn í
framtíöinni" sagi Sigfinnur hátíölega og
tilhlökkunarglampi kom í augu hans.
„Af hverju heldurðu aö þaö veröi
strákur? Það gæti allt eins oröiö stelpa.“
„Bara. Ég veit það.“
„Ég er viss um aö þaö er drepleiðinlegt
aö eiga börn. Þau pissa og skíta og öskra.“
„Ekki mitt barn" sagöi Sigfinnur þrjósku-
lega. Skúli hafi mjög takmarkaða reynslu af
ungbörnum svo hann gat ekki fundið þeim
fleira til foráttu. Þess í staö ákvaö hann aö
koma viö aöra viökvæma bletti.
„Þú verður aö fá þér vinnu um leið og
barniö fæöist.“
„Af hverju?“ sagði Sigfinnur og fékk sér
stóran sopa af viskýinu sem velgdi honum
innanbrjósts.
„Þú sérð það sjálfur maöur. Kona meö
ungbarn getur ekki unnið úti. Ekki getur þú
brjóstfætt barniö. Nei þú veröur aö fá þér
einhverja drepleiöinlega vinnu þar sem þú
verður neyddur til aö gera sama hlutinn
dag eftir dag.“
„Ég gæti orðið klósettvöröur" sagöi
Sigfinnur vonglaöur.
„Nei heimilisfeður geta ekki oröiö klós-
ettverðir“ sagöi Skúli meö yfirlætissvip á
feitu andlitinu.
„Af hverju ekki?“
Skúli svaraöi ekki spurningunni en horföi
þungbúinn á öldurnar sem skriöu upp á
milli steinanna.
„Ég veit ekki hvort ég gifti mig“ sagöi
Sigfinnur undirfuröulega.
„Auövitaö giftiröu þig og þá ekki þessu
skessuskuði. Annars væri ekki lengur
tilefni til þess fyllerís." Rödd Skúla var nú
sigri hrósandi og hann tók fiösku númer
tvö upp.
„Eigum viö ekki aö labba áfram. Mér er
orðið hrollkalt.1'
Vinirnir voru orönir reikulir í spori og þeir
studdu hvorn annan.
Leiö þeirra lá meðfram sjónum svo
fyllerísröfl þeirra blandaöist sjávarniðnum
og fuglagarginu. Loks komu þeir aö
Sundahöfn og þeir horföu bergnumdir á
stór flutningaskip sem lágu þar viö bryggju.
„Gaman væri aö skreppa til útlanda meö
einu svona skipi" sagði Sigfinnur þvöglu-
mæltur.
„Já væri þaö ekki frábært. Þá þyrftir þú
ekki aö gifta þig á laugardaginn."
„Hvað meinaröu."
„Nú ekki giftist Begga manni sem spókar
sig í Kongens Kobenhavn eins og fínn
maöur."
„Djöfull yröi ég feginn.“
Skúli leit meö samúöarsvip á vin sinn.
„Ég veit hvaö viö gerum. Viö gerumst
laumufarþegar meö þessu appelsínugula
skipi þarna."
Stuttu síöar höföu þessir tveir drukknu
pörupiltar skriöiö inn í björgunarbát og
breitt segl yfir. Syfja sótti á Skúla og jafnvel
þó illa færi um hann sofnaöi hann von
bráöar. Sigfinni gékk ekki eins vel aö
sofna. Höfuö hans vann yfirvinnu. Hvort
átti hann aö láta undan ævintýraþrá sinni
eöa skyldurækninni. Skömmu síöar var
Sigfinnur á bak og burt en Skúli lá einn og
yfirgefinn í björgunarbátnum. Jafnvel
kjarnorkustyrjöld heföi ekki raskað ró
hans.
„Mér er alveg sama þó ég þurfi aö vinna
dálítið," sagöi Sigfinnur lágt viö sjálfan sig
er hann skokkaöi heim á leið. Hann haföi
steingleymt vini sínum Skúla, svo hugfang-
inn var hann af framtíöardraumum sínum.
Millilandaskipið Ms. Hrakfari lagöi úr
höfn rétt fyrir hádegi og var ferðinni heitið
til Siglufjaröar. Á skipinu var sjö manna
áhöfn og einn laumufarþegi sem steinsvaf í
öðrum björgunarbátnum.
Fyrsti vélstjóri hét Grímur. Háriö á
honum var svo skærrautt að það heföi sést
í myrkri. Hökustór var hann og viljasterkur.
Honum lá hátt rómur enda vanur aö vinna í
miklum hávaða.
Matur var framreiddur af fölleita kokkn-
um meö gleraugun stuttu eftir að skipiö
lagöi frá bryggju.
„Hvaöa mannakjöt er þetta?" gall í Grími
er hann sá hádegismatinn.
„Þetta er bara venjulegt kindakjöt,"
sagöi kokkurinn í varnarstöðu.
„Djöfulsins lygi. Það er nú meira hvað
hann getur logiö þessi kokkur," sagöi
Grímur og gautu augunum glettnislega til
hins vélstjórans á dallinum.
Annar vélstjóri var mjósleginn og dökkur
yfirlitum. Grímur sem var bæöi feitari og
frekari, hafði venjulega oröiö í öllum þeirra
samræöum og auk þes haföi hann alltaf
rétt fyrir sér ef einhver ágreiningsmál komu
upp. Bátsmaöurinn lagöi sjaldan orö í belg
svo þaö var helst fyrsti háseti sem truflaöi
orðaflaum Gríms.
Hann var hálfur Færeyingur og hálfur
Vestfiröingur. Hans Pétur haföi hann verið
skíröur og hlaut hann gott uppeldi í anda
samvinnuhreyfingarinnar á bóndabæ viö
Breiðafjörð. Augu hans voru á viö undir-
skálar og til aö draga athygli manna frá
stærö augnanna haföi hann safnaö mynd-
arlegu yfirskeggi.
„A nú væri gott aö vera kominn í land og
sestur inná enskan pub,“ sagöi Hans Pétur
til aö rjúfa þögnina sem var aö vísu ekki
mikil vegna hávaöans í vélinni.
„Hvaða rugl er þetta maður. Viö erum
rétt lagöir af staö og þú strax farinn aö láta
þig dreyma um enskan pub. Viö erum auk
þess ekkert á leiöinni til Englands," sagöi
Grímur og glotti.
„Jæja þá er þaö finnski vodkinn," sagöi
Hans Pétur og hrukkaöi ennið vandræöa-
lega. Líf og yndi Gríms var aö kveöa
viðmælendur sína í kútinn. Sérstaklega
Hans Pétur því hann dró alltaf athyglina frá
öllum þjóöþrifamálunum sem Grímur vildi
reifa. Grímur var víðförull maöur og haföi
hann fastmótaðar skoöanir á flestum
hlutum. Samskipti hans viö annaö fólk
höföu verið viburöarrík. Lögfræöingar
reyndu aö svíkja hann, bílasalar svindluðu
á honum, vinnufélagar hans svikust um og
þar fram eftir götunum. Siglingarnar höföu
gert hann ennþá tortryggnari á eiginleika
mannsskepnunnr. ítalar voru ómerkilegir,
Tyrkir þjófar, Danir bjórsvelgir, Ameríkanar
vitleysingar, Þjóöverjar frekjuhundar og
Hollendingar nískupúkar. Mesta furöa var
hversu óskaddaöur á sál og líkama, Grímur
haföi komiö út úr þessum ferðalögum.
Eiginkona hans var mesti kostagripur og
bætti hún upp flesta lesti mannkynsins.
Hún var kokkur góöur og sá til þess aö
Grímur var í sæmilegum holdum.
„Hvar er skipstjórinn? /Etlar hann ekkert
aö boröa?" spuröi kokkurinn.
„Skipstjórinn boröar yfirleitt aldrei í
hádeginu," svaraöi stýrimaöurinn.
„Ekki trúi ég aö hann þurfi aö megra
sig.“
„Skipstjórinn boröaöi einu sinni eins og
venjulegur maöur. Einu sinni var hann
sæmilega viöræöugóöur en í síöustu túrum
hefur hann veriö alveg óþekkjanlegur.
Hann talar ekki viö neinn af fyrra bragöi og
viröist standa á sama um allt í kringum sig.
Þaö munaði minnstu aö hann festi skipiö í
seinasta túr.“ Þögn sló á mannskapinn
þegar stýrimaöurinn haföi lokið máli sínu.
„Þarna sjáiö þið hvernig ómerkilegur
kvenmaður getur eyöilagt góöan dreng,"
sagöi Grímur æstur.
„Hvaö áttu við?" spuröi bátsmaöurinn.
„Hvaö á ég við? Auövitað gerpið sem
maöurinn er giftur. Hún er svo sem nógu
snoppufríö en hégómagirndin er svo mikil
aö hún krefst þess aö allir karlmenn veiti
sér eftirtekt.“
„Hún er samt helvíti falleg. Kroppurinn
maður, mmm," sagöi bátsmaöurinn í
sæluvímu.
„Þaö er ekki nóg meö þaö. Hvað haldiði
aö stelpufíflið hafi gert? Hún byrjaöi aö
dingla utan í einhverju mannkerti sem
starfar sem klósettvöröur."
„Hvaö segiru?"
Allt í einu snarþögnuðu allir. Skipstjórinn
stóö í dyragættinni og horföi reiöilega yfir
mannskapinn. Síðan skipaöi hann mönnum
til verks. Fyrirskipanir hans voru stuttara-
legar svo engum duldist aö skipstjóranum
var heitt í hamsi.
Hans Pétur fékk þaö hlutverk aö smúla
dekkiö. Hann sprautaði hressilega á björg-
unarbátinn sem var stjórnborðsmegin.
Þegar hann gerði þaö sama viö bátinn
bakborðsmegin, brá honum heldur en ekki
í brún. Ámátlegt hljoö sem minnti á org
sela í lífshættu barst frá björgunarbátnum.
Augun ætluðu útúr höföinu á Hans Pétri er
hann sá seglið hreyfast. Hann tók til
fótanna og nam ekki staöar fyrr en uppí
brú hjá skipstjoranum.
„Þaö er ófreskja í björgunarbátnum,"
sagöi hann óöamála.
„Ég held ég veröi aö líta á þaö," sagöi
skipstjórinn og sótti hríöskotariffil.
Laumufarþeginn svaf vært allt þar til
hann fann ískalt vatn renna niöur eftir
bakinu á sér. Hann rak upp vein og um leiö
rak hann höfuðið harkalega í brúsa sem lá
viö hlið hans. Fyrst trúöi hann ekki sínum
eigin augum. Þetta hlaut að vera draumur.
Svo rifjaöist allt upp fyrir honum. Þegar
hann ætlaði aö skríöa útúr bátnum rak
hann höfuðið í riffil skipstjórans.
„Ekki hleypa af,“ æpti hann hás.
„Nú detta mér allar dauðar lýs úr höföi.
Hvaö ert þú að þvælast hér mannræfill."
Skipstjórinn horfði hörkulega á Skúla.
Augnatillit hans var kalt og hatursfullt.
Skúli byrjaði að skjálfa.
„Lokaði þetta fífl inní Ijónagryfjunni,"
sagöi skipstjórinn. „Ég þarf aö hugsa minn
gang áður en ég ákveö hvað gera skuli viö
hann.“
„En þaö er ekki líft þar fyrir ammóníaks-
fýlu,“ hálfstamaöi Hans Pétur.
„Þaö er bara betra," sagöi skipstjórinn
og djöfullegt glott kom á andlit hans.
Öldurnar skvettust á Skúla svo hann
rennblotnaði er hann fylgdi Hans Pétri fram
í stafn skipsins. Þar klifraöi Skúli niður í
geymslu sem kölluö var Ijónagryfjan. Hún
var óþrifaleg og full af sjóblautum köölum,
olíubornum stroffum og verkfærum.
„Á ég virkilega aö vera hér? Þaö er ekki
líft fyrir ammóníaksfýlu," sagöi Skúli skelk-
aöur.
„Það er víst," sagöi Hans Pétur og
samúðarsvipur kom á andlit hans. „Skip-
stjórinn er í eitthvað vondu skapi þessa
dagana. Ég verö víst aö loka þig hérna inni
þó mér sé þaö þvert um geö."
„Ég veit af hverju hann er illur útí mig.
Þaö er af því aö ég hélt við konuna hans.
Hann komst að því og rak hana á dyr."
„Þá líst mér á þaö. Tja.“ sagöi Hans
Pétur og ieit kuldalega á Skúla.
Næstu klukkustundir voru þær lengstu í
lífi Skúla. Hann sat á tómum olíubrúsa og
upphugsaöi ráö til aö losna úr þessari
prísund.
„Best og fljótlegast væri aö hengja sig.
Nóg er af köölunum," hugsaði hann
örvæntingarfullur.
Fyrr en varöi vissu allir skipverjar nokkur
deili á laumufarþeganum. Þeir settust á
rökstóla í kaffitímanum.
„Þetta gæti orðið alvarlegt mál ef
skipstjórinn léti reiöi sína bitna á þessum
seinheppna strák," sagöi stýrimaöurinn
stillilega og sá sjálfan sig í hillingum taka
viö starfi skipstjórans.
„Ég segi fyrir mína parta. Skipstjórinn
má kála þessu manngerpi fyrir mér. Hann á
það skiliö," sagöi Grímur og horföi hvasst
fram fyrir sig.
„Viö sjáum hvað setur," sagði Hans
Pétur spekingslega og var ánægöur meö
þá athygli sem frásögnin um laumufarþeg-
ann haföi hlotið.
Spenna ríkti á skipinu þennan dag.
Skipstjórinn lét ekkert sjá sig meöal manna
sinna fyrr en viö kvöldverðarborðið. Þá
settist hann hljóölega eins og vofa og
horföi þungbúinn framfyrir sig. Þegar allir
höföu borðaö nægju sína rauf skipstjórinn
skyndilega hina uggvænlegu þögn sem
ríkti viö borðið.
„Eins og þið kannski vitið þá hefur einn
farþegi slegist í hópinn og hann er
geymdur í Ijónagryfjunni. Ég hef ákveðið aö
sýna og sanna fyrir umheiminum hversu
velkomnir þessir laumufarþegar eru um
boröi í flutningaskip. Þess vegna langar
mig aö biöja ykkur aö útbúa dálítiö
sérstakan mat fyrir manninn. T.d. egg meö
tómatsósu og brauð meö sinnepi."
Þetta var í fyrsta og síðasta sinn sem
kokkurinn fékk aðstoð viö matseld. Athygl-
isverðar hugmyndir komu fram um drykkj-
arföng en loks varö ofaná aö blanda mjólk
og kók saman.
Grímur bauöst til að færa laumufarþeg-
anum þetta samsull. Á leiöinni pissaöi hann
yfir matinn. Þaö hlakkaði í honum og hann
sagði viö sjálfan sig: „Þetta er alveg eins og
bráöiö smjör."
Ekki varö þessi málsverður til aö gleðja
Skúla. Hann lá afvelta skammt frá ælunni
úr sjálfum sér og engdist sundur og saman.
„Ég er aö deyja," stundi hann og leit
með bænaraugum á Grím.
„Svona boröaöur þetta vinurinn. Þá
batnar sjóveikin," sagöi Grímur eins vin-
gjarnlega og honum var unnt. Augnaráð
hans var illgirnislegt og hann rak upp
hrossahlátur er Skúli gerði tilraun til að
smakka á matnum. Honum nægöi aö þefa
af þessu ókennilega samsulli, þá varð
honum aftur flökurt, en magi hans var
tómur svo hann gubbaöi eintómu galli.
„Gæti ég fengið aö tala viö skipstjórann
sjálfan?"
„Ég skal athuga þaö fyrir þig óhappa-
krákan þín,“ sagöi Grímur ögn hlýrri á
manninn og stuttu síðar haföi hann sig á
brott.
Skúla varö ekki svefnsamt um nóttina
fyrir rottugangi og öörum ófögnuöi. Hann
heyröi hvernig öldurnar skullu á stafn
skipsins og kaldur hrollur fór um hann.
Ekki varö þaö heldur til aö bæta hugar-
ástand hans þegar skipverjar tóku aö leika
drauga fyrir hann. Ööru hvoru heyröi hann
einhver eymdarleg hljóö sem minntu á vein
fordæmdra í helvíti. Stundum varð líka
kolniöamyrkur í klefanum og kaldur sviti
spratt fram á enni Skúla.
Morguninn eftir var hann dreginn nær
dauöa en lífi fyrir skipstjórann.
„Jæja svo þú ert mættur til leiks. Ósköp
eru aö sjá þig. Ég er hræddur um aö konan
mín líti ekki viö þér í þessu ásigkomulagi."
Skúli þagöi.
„Einu sinni langaði mig aö drepa þig en
nú hef ég ekki geö í mér til þess. Eg get
ekki skilið hvaö konan mín sá viö þig. Hvað
hefurðu framyfir mig?"
„Dísu fannst gott aö tala viö mig. Hún
sagði aö þú værir alltof upptekinn af
sjálfum þér og því sem þú værir að gera."
„Jæja sagöi hún þaö. Sumum ferst segi
ég bara. Hvaö sagöi hún fleira um mig?"
„Aö þú heföir aldrei getað horfst í augu
viö þá staöreynd aö þú varst faðir
þroskahefts barns. Þiö fjarlægöust jafnvel
ennþá meira eftir aö barnið dó.“
Skipstjorinn leit niöur. Hann virtist heyja
erfiöa baráttu viö sjálfan sig.
„Geturöu svarað mér hreinskilnislega ef
ég tala í fullri einlægni," sagöi skipstjórinn
lágróma.
„Ég skal reyna."
„Helduröu aö kellingin komi til mín aftur
ef ég biö hana vel.“
„Já, þaö gerir hún ef eitthvaö er að
marka það sem hún segir."
Þaö slaknaöi á þeirri spennu sem ríkti á
milli þeirra.
„Heyröu karl. Ég ætla aö leyfa þér aö
sleppa í þetta skipti en í næsta skipti sem
þú reynir eitthvaö svona, verðurðu kjöl-
dreginn."
„Hvenær kemst ég í land?"
„Heldurðu aö þú getir fyrirgefiö mér þaö
sem ég gerði þér."
„Já það get ég örugglega en ég á
erfiðara meö aö fyrirgefa sjálfum mér. Ég
kom full harkalega fram við Dísu. Hún flutti
til móöur sinnar. Næst þegar ég kem í land,
ætla ég aö ræöa almennilega viö hana. Ég
ætia að reyna aö fá hana til að koma til mín
aftur."
„Þaö gerir hún örugglega," sagöi Skúli
og brosti veikt. í augum hans var eftirsjá
eftir einhverju sem hann gæti aldrei fengið.
Gísli Þór Gunnarsson.
15