Lesbók Morgunblaðsins - 13.11.1982, Blaðsíða 7

meðallagi, að ekki sé frekara
orð á því geranda. Þaö er satt,
að frásögnin er einföld, en í því
getur og legið hin mesta list,
enda er hið óbrotna einmitt
órækur vottur þess, að höfund-
urinn er ekki hálfmenntaður
uppskafningur, er geri sér allt
far um að þenja sig upp úr ætl-
unarverki sínu, svo aö allt
standi á einhverjum háprjón-
um og nálgist hvergi jöröina.
Nei, Sesar hirðir sízt af öllum
um að útflúra frásögnina með
óþörfu orðskrúði, málalenging-
um né hvers konar útúrdúrum;
hann gengur að verki sínu eins
og hann er fyrir kallaður, og
það liggur fyrir; gerir sér í upp-
hafi glögga grein fyrir verkefn-
inu og skipar því þar næst svo
niður, að það verði jafnljóst
lesandanum sem honum sjálf-
um. Og þegar svo að orðfærinu
sjálfu kemur og hinu ytra
formi, þá mun hverjum finnast
það einmitt eins og það á að
vera og verður að vera. Menn
sakna þar einskis og fá ekki
tíma til að hugsa út í það, hvort
nokkurs staöar hefði mátt bet-
ur að orði komast, því aö
hvarvetna tekur hvert atriði í
frásögninni svo við af öðru, að
lcsandinn er, áður en hann var-
ir, kominn lengra í lestrinum
en hann endilega ætlaði sér;
lipurö og snilld höfundarins
hafa heillaö hann og létt hon-
um svo lesturinn, að hann hefir
gleymt að nema staðar. Þar er
sönnun ágætisins!" (Gallastríð,
48—49.)
Og við skulum ljúka þessu
spjalli um Cæsar með því að líta
yfir smákafla úr Gallastríðun-
um, nánar tiltekið 24. kapítula
VI. bókar, en þar kemur vel
fram sá hæfileiki höfundarins,
að segja mikla sögu í stuttu
máli. Þýðingin er eftir Pál
Sveinsson;
„Samanburdur á Göllum
og Germönum.
Sú var tídin, að Gallar
stóðu Germönum framar að
hreysti og fóru meira að
segja með ófrið á hendur
þeim, því að mannfjöldi var
mikill hjá þeim sjálfum, en
land af skornum skammti,
og því námu þeir land aust-
an Rínar. Fyrir því var og
það að Valir tóku hin frjó-
sömustu héruð Germaníu,
sem eru í nánd við Her-
kynjuskóga, er ég trúi að
Erotsþenes og ýmsir aðrir
Grikkir þekki að eins að
nafninu til og nefni
Orkynju. Settust Valirnir
þar að og byggja það land
enn í dag; hefir sú þjóð mik-
ið orð á sér fyrir réttsýni og
hermennsku. Nú er það
svo, að Germanir lifa enn
við hina sömu fátækt og ör-
birgð og harðrétti sem áður
fyrr, og fæða sig og klæða
enn á líkan hátt; en Gallar
eru svo nálægir skattlönd-
um vorum og hafa kynnzt
ýmsu því fyrir utan land-
stcinana, er mjög hcfir bætt
þeim í búi heima fyrir, enda
er nú svo komið, að þeir
hafa með tímanum orðið að
láta sér lynda að lúta í
lægra haldi og fara halloka
fyrir Germönum í mörgum
bardögum, og standa þeim
nú alls ekki á sporði. “
Hversvegna er ekki
atvinnuleysi á íslandi?
Hvað er það í atvinnu- og
efnahagsmálum okkar sem
orsakar, að á sama tima og
mikið atvinnuleysi hrjáir
íbúa annarra Vesturlanda,
örlar varla á slíku á íslandi?
Von er að spurt sé, því að
allir óttast þennan vágest.
I framhaldi af þessari
spurningu verður mér fyrst
fyrir að grennslast eftir hvað
sé ólíkt með atvinnu- og
efnahagslífi á íslandi, og því
sem er á öðrum Vesturlönd-
um. Þá detta mér í hug þrjú
atriði sem til samans gætu
verið höfuðorsök þess sem
spurt er um:
Eg drap eitt sinn á það í
lítilli athugasemd í Morgun-
blaðinu, sem raunar liggur í
augum uppi, að meðan yfir-
vinna væri jafn mikill hluti
allrar þeirrar vinnu ílandinu
sem hagskýrslur greina frá,
væri ekki við því að búast að
fram kæmi atvinnuleysi. En
um miðjan síðasta áratug
var yfirvinna nærri fjórði
partur allrar skráðrar vinnu.
Ef um þverrandi atvinnu
yrði að ræða, hlyti það lengi
vel að mestu að koma fram í
minnkandi yfirvinnu. Sveifl-
urá vinnumarkaðinum hyrfu
þannig að langmestu í yfir-
vinnunni, án þess að ná til
dagvinnunnar, og kæmu því
að sjálfsögðu ekki fram sem
atvinnuleysi.
Með öðrum þjóðum Vest-
urlanda þykir yfirvinna nán-
ast fjarstæða. Skort á vinnu-
afli leystu þessar iðnaðar-
þjóðir, meðan allt lék í lyndi,
með því að flytja inn verka-
fólk frá suðlægari Iöndum.
Sveiflur á vinnumarkaðin-
um, sem við jöfnuðum með
breytilegri yfirvinnu, mættu
þessar iðnaðarþjóðir með því
að fjölga útlenda verkafólk-
inu, eða með því að senda það
heim, eftir því sem þörf
krafði. í sumum Vesturlönd-
um ílentist útlenda verka-
fólkið að vísu, og gjalda þær
þjóðir þess nú með hvað
mestu atvinnuleysi.
Undirstöðuatvinnuvegum
okkar, fiskveiðum og vinnslu,
er að vísu þannig háttað að
þar getur nokkur yfirvinna
verið óhjákvæmileg, þó að
dagvinna sé ekki stöðug, en
það breytir væntanlega ekki
heildarmyndinni sem hér er
leitast við að draga upp, og á
að sýna að hið séríslenska
fyrirbæri, yfirvinnan, sem
nú er smám saman að
minnka, á enn mikinn þátt í
að ekki hefur komið til telj-
andi atvinnuleysis.
Þegar reynt er að leysa
gátuna um orsakir þess að
við höfum svo að segja alveg
Sloppið við atvinnuleysi,
hlýtur athyglin m.a. að bein-
ast að þætti Álversins í at-
vinnu- og efnahagsmálum
okkar, ekki síst þar sem
nokkur álver á Vesturlönd-
um eru að hætta rekstri.
Árið 1981 nam heildar
vöruútflutningur okkar 6.750
milljónum króna, þar af ál
kr. 740 milljónir, eða 11% af
útflutningnum. Tap Álfé-
lagsins þetta sama ár var 208
milljónir króna, sem jafn-
gildir því að tapast hafi 280
móti hverjum 1000 krónum
sem selt var fyrir, enda hafði
álverð lækkað um nærri
helming á nokkrum mánuð-
um. Af þessum tölum verður
séð, að allt kaup allra
starfsmanna félagsins þetta
ár, en þeir voru 7—800, og
gott betur, hafa eigendur Ál-
versins orðið að greiða úr
eigin vasa.
Ef það er rétt, sem ýmsir
hafa haldið fram, að sérhver
ný framleiðslugrein skapi
hér atvinnutækifæri fyrir
fjórum sinnum fleira fólk í
ýmsum atvinnugreinum,
heldur en starfa við sjálfa
framleiðslugreinina, þá er
hér alls um að ræða hóp sem
ásamt skylduliði svarar til
allra íbúa Hafnarfjarðar-
kaupstaðar.
Ahrif rekstrar Álversins í
atvinnu- og efnahagslífi
okkar er því ekki þannig far-
ið að litlu skipti hvorum
megin hryggjar það liggur.
En orðið hefur vart þeirrar
skoðunar hjá ábyrgum aðil-
um. Þvert á móti skiptir öllu
máli fyrir okkur að stóriðja í
landinu sé í höndum aðila
sem hafa bæði getu og vilja
til að þrjóskast þegar á móti
blæs. Eða með skýrari orð-
um, að eigendurnir hafi fjár-
muni, lánstraust og vilja til
að halda uppi þessháttar „at-
vinnubótavinnu“ um skeið,
sem nú er gert í Straumsvík,
og veldur því að atvinnulíf á
Islandi er ótruflað af því
hvort félagið hagnast eða
tapar.
Það sem skiptir þó mestu
máli um, að okkur hefur tek-
ist að komast hjá atvinnu-
leysi, er, að sú framleiðslu-
greinin sem er fjöregg ís-
lendinga, sjávarútvegurinn,
hefur fært út ríki sitt með
stækkun fiskveiðilögsögunn-
ar, ogþar með aukið hlutdeild
sína í ófullnægðum markaði.
En framboð á fiski hefur
dregist saman eins og allir
vita, vegna þess að síaukin
veiðitækni hefur leitt til þess
að takmarka hefur þurft
veiði allra helstu nytjafiska í
norðurhöfum. Þessi atvinnu-
grein, fiskveiðarnar, er
þannig háð skilyrðum um
framleiðslu, gjörólíkum þeim
sem er um aðrar framleiðslu-
greinar á Vesturlöndum, og
það er einmitt þetta sem ger-
ir gæfumuninn.
Iðnaður Vesturlanda býr
ekki aldeilis við ófullnægðan
markað, heldur er þvert á
móti svo yfirfljótanlegt af
öllum lífsins gæðum, að næg
eftirspurn fór fyrir nokkrum
árum að láta á sér standa.
Fólk kaus heldur að geyma
peningana til síðari tíma
heldur en að halda áfram að
sanka að sér fleiri bílum,
rafmagnstækjum og þess-
háttar dóti. En þar með var
fjandinn laus. Þegar Keynes
átti að fara að vinna aftur á
bak, fór kerfið í baklás.
Framleiðslan dróst saman og
atvinnuleysi gekk í garð.
Spariféð, aftur á móti, var
láríað vanþróuðum þjóðum,
va nnærðum austantjalds-
þjóðum og óseðjandi Islend-
ingum, og hafa þessir þjóð-
flokkar þannig orðið sér úti
um hengingaról, vegna þess
hve ofgnótt þessa sparifjár
hefur legið á lausu.
Iðnaðarframleiðsla er smá
í sniðum á Islandi, nema
stóriðjan sem áður var nokk-
uð vikið að. Aftur á móti má
víst kalla okkur stórveldi í
veiðiskap. Eftir útfærslu
fiskveiðilögsögunnar hafa
veiðar okkar verið auknar ár
frá ári, um leið og veiðar
annarra Vesturlandaþjóða
hafa dregist saman, einnig á
heimamiðum. Um leið höfum
við yfirtekið nokkuð af
markaðshlutdeild þeirra.
Hér er því í framkvæmd
gamla klassíska reglan um
framboð og eftirspurn, eins
og best verður á kosið fyrir
okkur, þar sem við erum í
hlutverki hins hamingju-
sama seljanda, sem er smám
saman að ná undirtökum á
markaðinum, vegna tak-
markaðs framboðs þar, og
góðrar framleiðslu sinnar.
En fyrst svona er, kemur
þá nokkurt atvinnuleysi á ís-
landi? Líklega er eitthvert
atvinnuleysi í byggingariðn-
aðinum skammt undan, sem
þá getur einnig náð til
tengdra atvinnugreina, því
að það er með ólíkindum að
þessi litla þjóð þurfi meira
húsnæði í bili, þar sem
íbúðafjöldinn nálgast það að
aðeins búi þrír menn að með-
altali í hverri íbúð. Að öðru
leyti eigum við þetta undir
okkur sjálfum. Okkur er
lífsnauðsyn að skapa okkur
sem fyrst þá stöðu, að geta
aukið fiskveiðarnar örlítið ár
frá ári, samhliða því að við
byggjum upp fiskstofnana til
að þola þá aukningu. Meðan
verið er að koma því í kring,
gæti verið óhjákvæmilegt að
hægja svolítið á kröfugerð-
inni, og gefa eftir heimsmet-
ið í verkföllum; ogjafnvel að
taka á okkur eitthvert at-
vinnuleysi um stundarsakir.
Björn Steffensen
7