Lesbók Morgunblaðsins - 13.11.1982, Blaðsíða 10

Hluti af Olivier-leikhúsinu að innan.
Hluti af Lundúnaháskóla, Bloomabury, 1965.
Forgöngumenn nútíma
arkitektúrs 12
EFTIR HARALD HELGASON ARKITEKT
Denys Lesdun
og brezka
Þjóðleikhúsið
Denys Lasdun hefur verið í
fremstu röð arkitekta á Bret-
landi eftir siðari heimsstyrjöld-
ina, en vakti fyrst alþjóðlega at-
hygli fyrir teikningar sínar af
brezka þjóðleikhúsinu á suður-
bakka Thamesár í London. Áður
hafði hann teiknað margar mjög
athyglisverðar byggingar víða
um Kngland, sem eru í sérstak-
lega háum gæðaflokki. Sam-
merkt með verkum hans er hve
vel þau fara í umhverfi sínu,
hvort sem um er að ræða í nátt-
úrulegu landslagi eða innan um
aðrar byggingar. Þá eru bygg-
ingar hans yfirleitt úr forsteypt-
um einingum, og hafa fáir náð
jafnlangt að útfæra verk sín í
því efni.
Denys Lasdun fæddist í Lond-
on haustið 1914. Að mennta-
skólanámi loknu innritaðist
hann í AA-skólann (Architect-
ural Association) og lauk þaðan
brottfararprófi að þrem árum
liðnum. í skóla hlaut hann sér-
staka viðurkenningu fyrir ein-
stakt teikniverkefni, og voru því
til dæmis gerð skil í tveimur
virtum arkitektúrtímaritum. Þá
fór Lasdun einnig í kynnisferð
til Parísar á námsárunum og
kynnti sér þar einkum verk Le
Corbusiers. Hann réði sig til
starfa hjá arkitektinum Wells
Coates (1895-1958) árið 1935,
en Coates var éinn frumherja
Breta í nútíma arkitektúr. Var
Lasdun á stofu Coates í nær
þrjú ár, en hafði þá teiknað
íbúðarhús, sem hann byggði sér
sumarið 1937. Síðan réðst hann
til Tecton-arkitektasamsteyp-
unnar, en meðal arkitekta þar
var þá Berthold Lubetkin (f.
1901), einn merkasti nútíma
arkitekt Breta um þær mundir.
Lasdun var kvaddur til að gegna
herþjónustu þegar í stríðsbyrj-
un og var bundinn þar allt fram
til ársins 1946. Þá gekk hann
aftur í Tecton og var þar full-
gildur félagi, þar til félagsskap-
urinn var leystur upp í árslok
1948. Lasdun hélt þá áfram
samstarfi við einn fyrrum
Tecton-félaga sinn, Drake að
nafni, um nokkurt skeið. Þeir
félagar tóku við rekstri arki-
tektastofu þeirra Maxwells Frys
(f. 1899) og Jane Drews árið
1952, þegar þau héldu til Chand-
igarh á Indlandi til að vinna að
teikningum nokkurra bygginga
þar eftir skipulagi Le Corbusi-
ers. Jafnframt annaðist Lasdun
kennslu í AA-arkitektúrskólan-
um.
Fyrsta markverða
byggingin
eftir Lasdun
Fyrsta markverða bygging
þeirra Lasduns og Drakes er frá
árinu 1951, og er það bygging
Hallfields-barnaskólans í Lond-
on. Skólastofum er komið fyrir í
þyrpingum, sem mynda óreglu-
lega lagaðar álmur, er laga sig
vel að halla landsins. Lasdun fór
til Bandaríkjanna árið 1954 og
kynnti sér þar sérstaklega há-
hýsabyggingar, auk verka Frank
Lloyd Wrights og Mies van der
Rohes. Þá hélt hann einnig
nokkra fyrirlestra við ýmsa
þekktustu arkitektúrskóla vest-
anhafs. Lasdun teiknaði síðan
nýstárlegt fjölbýlishús í Bethn-
al Green, London, árið eftir. Um
er að ræða fjórar fjórtán hæða
turnbyggingar, sem tengdar eru
við eina kjarnabyggingu, en í
henni eru stigi og lyftur. íbúð-
irnar eru allar á tveimur hæð-
um. Um það bil þremur árum
síðar teiknaði Lasdun annað
fjölbýlishús, en allt annars eðl-
is, í St. James’s Place í London.
Það stendur á lóð, þar sem um-
hverfis eru aðeins byggingar í
endurreisnarstíl, og var verk-
efnið því mjög viðkvæmt. Bygg-
ing Lasduns er mjög sannfær-
andi lausn á því, hvernig setja
má nýja byggingu inn í gamalt
og virðulegt umhverfi, þannig
að ágætur heildarsvipur fáist.
Þannig hefur Lasdun tekizt á
mjög skemmtilegan hátt að
kveða hæð byggingar sinnar
niður með því að undirstrika
lárétt glugga- og veggjabönd, er
tengjast sambærilegum drátt-
um í útliti aðlægrar átjándu
aldar byggingar.
Lasdun stofnaði sjálfstæða
arkitektastofu árið 1960 ásamt
arkitektunum Alexander Red-
house (f. 1920) og Peter Softley
(f. 1922), og síðan hafa fleiri
gengið í félagsskapinn, sem ber
heitið Denys Lasdun og félagar.
Eru verk stofnunarinnar yfir-
leitt kennd við Denys Lasdun
einan, og reyndar hefur hann
verið atkvæðamestur í sam-
starfinu. Þeir Lasdun teiknuðu
þegar árið 1960 byggingu fyrir
Konunglega læknaskólann í
suðurhorni Regent Park, Lond-
on. Eru efri hæðir byggingar-
innar klæddar ljóslitu mósaíki í
stíl við aðliggjandi raðhús í
endurreisnarstíl, en neðri hæð-
irnar eru úr dökkbláum múr-
10