Lesbók Morgunblaðsins - 09.04.1983, Page 6

7. hluti
Ásgeir
Jakobsson
tók saman
Stjarna
Þóróar
var í
austri
Sem áöur er sagt, þóttust
allir vita, þegar Þórður kom
heill til Helgafells hafandi
bjargast furðulega, riðið um
200 km á 30 tímum í ófærð og
það bar uppá í sama mund og
hann kom, að stjarna var í
austri á iostunótt, að Þórður
myndi ætlað að vinna stór-
virki.
Var nú vegur Þórðar með
alþýðu manna allur meiri en
áður. Þá hefur það og aukið
veg Þórðar, að honum tókst
liðfáum að fá bændur á Suður-
landi til að gjalda sér nokkurn
skatt. Barátta hans sýndist
ekki eins vonlaus og í fyrstu.
Engan styrk hafði samt Þórð-
ur til að sækja Kolbein heim
og gekk nú í þófí fyrir þeim í
hálft annað ár.
Þeir drápu menn hvor fyrir
öðrum, en Kolbeinn fékk ekki
fang á Þórði og olli mestu um,
að Þórður átti styrk sinn á
Vestfjörðum þar sem skipið
var aðalsamgöngutækið en
fátt um hesta og land ógreið-
fært til að fara þar með her
manns á hestum. Kolbeinn fór
heldur aldrei með her manns á
hestum um Vestfirði.
Grimmd Kolbeins og hans
manna á þessu tímabili,
1243—44, er sú mesta sem
gerðist á Sturlungaöld. Þórðar
hlutur er í því efni miklu
skárri svo og manna hans, ef
undan er skilinn skúrkurinn
Ásbjörn Guðmundarson.
Nú verður rakin hér eftir
sögunni viðureign Kolbeins og
Þórðar veturinn 1243 og framá
1244, nema sleppt ýmsum út-
úrdúrum, sem ekki hafa beina
þýðingu fyrir söguþráðinn frá
okkar sjónarmiði nú, þótt
söguritaranum hafí sýnzt ann-
að á sínum tíma.
Orðalagi sögunnar er alls
staðar fylgt, nema skotið sé
inn hugleiðingum og á stöku
stað eru gæsalappir, þar sem
nauðsynlegt er, að það fari
ekki milii mála að tilvitnunin
er tekin orðrétt.
Þórður kannar
fylgi sitt
Þórður Sighvatsson var í Fag-
urey nær til jóla fram. Úr Fag-
urey fór hann inn til Ballarár,
en þar bjó Bárður Þorkelsson
(alnafni Bárðar á Söndum).
Bárður þessi var kvæntur Val-
gerði Sighvatsdóttur, systur
Þórðar. Þau hjón báðu Þórð að
sjá fyrir öllu á Ballará, sem
hann ætti þar allt sjálfur. Á
Ballará skildi Þórður eftir suma
menn sína en fór sjálfur til Búð-
ardals og sat um jólin hjá Þor-
birni Ingimundarsyni og þangað
kom til hans á ofanverðum jól-
um frændi hans, Sturla Þórð-
arson. Þeir frændur riðu út í
Dögurðarnes og þar kom til
móts við þá Böðvar Þórðarson á
Stað, bróðir Sturlu. Þórður leit-
aði eftir liðveizlu Böðvars, en
hann sagði sér vanda á höndum
um hana, þar sem hann ætti
fyrir konu, Sigríði Arnórsdótt-
ur, systur Kolbeins. Böðvar
sagðist að minnsta kosti fyrst
vilja leita um sættir með Þórði
og Kolbeini og varð það að ráði,
að Böðvar færi á fund Kolbeins
með þau sáttaboð, sem Þórður
taldi sig geta sætt sig við.
Þórður fór nú vestur yfir
Breiðafjörð og til Barðastrandar
og var enn ekki margt með hon-
um og Gísla gamla í Bæ og hélt
Þórður áfram vestur til Selár-
dals. Þar bjó góður maður og
göfugur, Tómas prestur Þor-
valdsson, en hann átti Höllu,
dóttur Þórðar Sturlusonar, og
Halla því bræðrunga Þórðar
kakaía og systir Sturlu og Böðv-
ars á Stað. Ur Selárdal fór Þórð-
ur vestur á Sanda í Dýrafirði og
var þar um veturinn og var þá
allt tíðindalaust um hríð.
Það er ljóst, að Þórður hefur
verið að kanna fylgi sitt og virð-
ist nú sem hann hafi náð góðri
fótfestu í Dölum og Vestfjörð-
um, þar sem mestu munaði um
Hrafn Oddsson og hans Arnfirð-
inga, og ísfirðingar, Önfirðingar
og Dýrfirðingar reyndust Þórði
betur en á horfðist í fyrstu.
Á öndverðri langaföstu kom
sú orðsending Böðvars Þórðar-
sonar til hans að Þórður skyldi
koma til móts við Böðvar að
Helgafelli. „Brást þá Þórður
skjótt við og fór norður til ísa-
fjarðar," segir í sögunni og er
það nú ekki í leiðinni til Helga-
fells, en svo virðist sem Þórður
hafi vijað hitta þar bændur að
máli áður en hann færi suður og
vita hvern styrk hann ætti við
ísafjarðardjúp. Hann sendi
Ásbjörn, foringja gestasveitar-
innar, norður í Grunnavik að
hitta þar Atla bónda Hjálm-
arsson, ensþeir Hjálmarssynir
voru öflugir í Jökulfjörðunum.
Atli kvaðst vilja sitja kyrr hjá
málum þeirra Kolbeins, kvaðst
eiga Kolbeini gott að launa.
Ásbjörn kvað honum það ekki
tjóa, að vilja ekki fylgja Þórði
en vera vinur Kolbeins, en ekki
fékk Ásbjörn af Atla. Fannst
það á Þórði, er þeir Ásbjörn
fundust, að honum þótti lítið er-
indi Ásbjarnar orðið hafa, en
það varð meira síðar. Ekki er
getið neins annars um erind-
rekstur Þórðar í ísafirði.
Þórður hélt nú suður til
Helgafells og var þá Böðvar þar
kominn.
Vildi Þórður nú
engar sættir
Ekki líkaði Þórði erindrekstur
Böðvars og fannst hann hafa
brugðizt sér og vildi engar þær
sættir sem Kolbeinn bauð. Sagði
Þórður, að það myndi upp koma
um hans mál sem auðið yrði, en
aldrei skyldi hann ganga að
þeim sáttum, sem dugandi
mönnum þætti honum eigi
sæmd í að taka eftir frændur
sína. Fór Þórður við svo búið
aftur vestur á fjörðu og heim á
Sanda.
Á gagndögum (gagndagar =
uppstigningardagur og næstu
Márta Tikkanen
Djúpt ristir gleðin
brot —
Kristín Bjarnadóttir þýddi
allir ruglaðir
hræddir óttaslegnir
reiðir æpandi
allir inniluktir í sjálfum sér
engjast í tómleika
steinrunnir
hundeltir óheppilegir
er afneitað
neita
allir sem berja höfðinu
við veggi úr steinum vilja drepa
og eyðileggja vilja deyja
allir sem gráta í nóttinni
hafa átt eiga
móður
næfurþunn er himnan sem aðskilur
veruleika minn og þann
sem nú er þinn
náið fylgi ég þér
afar náið
aldrei hefur neinn staðið nær mér
en þú einmitt nú
það er bara að sprengja himnuna
þá er ég hjá þér
það er bara að
þú ert að fjarlægjast
þú ert að vaxa
aldrei hefurðu verið svo knarreistur
hreykinn tígulegur óháður tímanum
sem nú þegar enni þitt leiftrar
fæturnir snerta ekki jörðina
orðin eru torskilin óhrekjanleg
þú sérð gegnum steypta múra og okkur
lögmál sem engum er ætlað að skilja
aðeins lúta stjórna nú lífi þínu
þú í miðdepli heimsins
átt enga samleið með verunni í náttfötunum
sem burðast með nafn þitt
og sem ætlaður staður
milli ljósblárra laka
og í hug okkar
„Djúpt ristir gleðin“ (Mörkret som ger gladjen djup) er sú ljóðsaga sem fínnska
skáldkonan Márta Tikkanen skrifaöi næst á eftir „Ástarsögu aldarinnar“.
Hér ér fjallað um mörkin milli hins sjúka og hins heilbrigða, um samband móður og
sonar og sambandsleysi, þar sem sonurinn liggur á geðdeild og þar sem orð missa
stöðugt marks, þráðurinn slitinn, engin samtöi möguleg, því orðin hafa glatað fyrri
merkingu þeirra á milli. Hér kemur einnig fram barátta móðurinnar við að halda fast við
raunveruleikann, blákalda tilveruna, þann heim sem hún er knúin til að kalla son sinn
aftur til. Og um það hve langt hún getur leyft sér að fylgja hinum sjúka. Á landamærun-
um gerist Ijóðsagan.
Márta tileinkar bókina Sofiu Ulriku Wecksell (1811—1879), konu hattagerðarmanns
og móður ellefu barna. Fleiri en eitt þeirra bama mun, hafa átt við alvarlega sálræna
sjúkdóma að stríða og Sofía Ulrika sögð dul og þunglynd. I Ijóðsögu sinni leitast Márta
við að gefa minningu hennar nýjan blæ og byggja brú milli hennar tíma og okkar tíma;
tíma læknavísinda og tneðhöndlunar.
6