Lesbók Morgunblaðsins - 09.04.1983, Blaðsíða 7

Ásbjörn foringi gestasvcitar Þórðar kakala fór nm VestfirAi og raendi hverri fleytu nm brókleg var, en brændur gerðu
hvaö þeir gátu og reyndu aö varna Ásbirni lendingar meö grjótkasti og spjótkasti. Yfírgangsmenn Þórðar kakala
höföu oftast sitt fram og náðu að lokum saman 33 skipum.
þrír dagar á eftir) fór Þórður
suður í Dali og ætlaði að fara að
Þórarni galta og drepa, en Þórði
hafði verið sagt mikið af yfir-
gangi Þórarins. Þórður komst
ekki lengra en á Dönustaði, því
að hann fékk ekki nóga hesta
undir menn sína og hvarf hann
aftur vestur við svo búið. Það er
ekki frá því sagt, hver orsökin
fyrir hestleysinu hefur verið, því
að ekki ætlaði Þórður með her
manns að Þórarni, en líklega
hefur Þórður verið of snemma á
ferð og hestar illa framgengnir
undan vetrinum. Hann setti
þarna eftir í dölunum Kægil-
Björn og Þorgeir stafsenda, Há-
kon Bótólfsson, norrænan mann
og fyrrum kertissvein Skúla
hertoga, en nú heimamann
Þórðar, og þá var Almar Þor-
kelsson, heimamaður Þórðar. Og
enn setti hann þar fjóra menn
aðra. Þessir áttu að ríða að Þór-
arni, bíða þess að hann dreifði
setunni, og drepa hann.
Ástæðan til þess, að Þórður
sjálfur heldur strax aftur vest-
ur, var sú, að hann hafði fengið
pata af því, að Kolbeinn ætlaði
að fara með skipaliði vestur og
eyða Vestfjörðu.
Þórður sendi Ásbjörn Guð-;
mundarson og gestasveitina,
tuttugu menn, með honum á
Strandir og áttu þeir að taka öll
hin stærri skip í Steingrímsfirði
og á Ströndum og flytja vestur í
Dýrafjörð.
Strandamenn voru ekki hallir
undir Þórð. Til þess áttu þeir of
mikið undir Kolbeini, skammt
undan.
gaf vini sínum, Sanda-Bárði, nú
Svefneyjar, en þær lögðu sig á
hálfan fimmta tug hundraða,
eða eins og þrjár meðalbújarðir.
Um fardaga fór Þórður á Mýrar
í Dýrafirði. Þar bjó Bjarni
Brandsson og vildi Þórður taka
við búi af Bjarna og lét Bjarni
það eftir. Settist Þórður í bú
hans, en Bjarni og allt hans lið
var áfram með Þórði.
Þórarinn balti veg-
inn eftir hraust-
lega vörn
„Millum þings og fardaga"
brugðu þeir Kægil-Björn sér til
Miðfjarðar að drepa Þórarin
balta. Hér mætti ætla að orð-
anna röðun (þing á undan far-
dögum) að um vorþing væri að
ræða, enda væri þá tímasetning-
in nokkuð nákvæm, þeir hefðu
verið á ferð í endaðan maí, en
það sést af atburðum, að átt er
við Alþingi og leikur þá tíma-
setningin á svo sem þremur vik-
um. Alþingi hófst 10 vikur af
sumri. Orðið „millum" gaéti þó
merkt „miðja vega“ og væri þá
ferð þeirra félaga farin um það
bil 10. júní.
Kægil-Björn og félagar hans
komu árdegis á Bretalæk, en þar
bjó þá Þórarinn. Menn voru ekki
uppstaðnir og gengu þeir Kæg-
il-Björn inn með brugðnum
sverðum og drápu Þórarin eftir
að hann hafði varizt lengi og
hraustlega. Þeir rændu því sem
lauslegt var.
í þessum Miðfjarðarleiðangri
fengu þeir Björn vitneskju um,
að Kolbeinn léti draga saman
fjölmenni slíkt er hann fékk og
einnig stór skip. Kolbeinn setti
Brodda mág sinn höfðingja yfir
skipaliðinu, en sjálfur ætlaði
hann landveg vestur. Var það nú
á orði með þeim Kolbeini og
hans mönnum að eyða Vest-
fjörðu svo, að Þórður ætti þar
ekki lengur griðland né annars
staðar á íslandi.
Þeir Kægil-Björn hröðuðu
ferð sinni til baka úr Miðfirði,
þegar þeir höfðu haft sannar
fregnir af viðbúnaði Kolbeins,
og fóru þeir Björn allir í Tjalda-
nes í Saurbæ og hafa ætlað þar
að bíða hverra ráða Þórður leit-
aði, en sendu Þorgeir stafsenda
vestur að segja Þórði það sem
títt var um ferðir Kolbeins og
fyrirætlan.
Þórður reið heiman það sama
kvöld og Stafsendi kom með
fréttirnar og ætlaði Þórður til
ísafjarðar að draga saman
menn og skip.
Reyndu bændur að
verja skip sín
Ásbjörn Guðmundarson átti
ekki vinum að fagna á Strönd-
um, þegar hann kom nú í annað
sinn. Áður til að taka menn þar
nauðuga og nú til að taka skipin
af Strandamönnum.
Ásbjörn tók fyrst ferju á Hey-
dalsá og er ekki þess getið, að
hann fengi annað skipa í Stein-
grímsfirði og segir næst af hon-
um í Trékyllisvík en þaðan var
fyrrum mikil sjósókn. Bændur
söfnuðust saman og vildu verja
skip sín og önnur föng. Létu þeir
þá Ásbjörn eigi ná að ganga á
land og var þá grjótflug og skot-
ið spjótum og því öllu er laust
var. En er þeir höfðu barizt
skamma hríð fengu Stranda-
menn af verra og gáfust upp.
Þarna kemur það aftur fram,
sem Þórður hafði treyst á í
Skálholti og fyrr er frá sagt, að
þegar bændur voru foringja-
lausir entust þeir ekki lengi í
bardögum. Þeir Ásbjörn voru
ekki nema tuttugu saman og
liðsmunur því efalaust mikill,
auk þess sem bændur höfðu
betri vígstöðu.
Þarna tók Ásbjörn ferjuna
Trékyllinn, sem hefur haldizt
sem skipsnafn frá því Austmenn
smíðuðu skip með þessu nafni á
tiundu öld og sagt þeir hafi
smíðað það úr hrænum (það er
úr brotunum af hinu skipinu).
Þeir höfðu nægan rekavið á
Ströndunum til að smíða sér
góðar fleytur. Þá tók Ásbjörn
annað skip gott í Trékyllisvík og
hét það Hringaskúta. Allt það
tóku þeir Ásbjörn, sem þeir
þóttust þurfa.
Ekki kvaddi Ásbjörn Stranda-
menn í Trékyllisvík heldur fór
hann næst á Dranga, en þar bjó
Gunnlaugur smiður Þorvalds-
son. Hann átti tvo roskna sonu
og voru þeir vasklegir menn og
þjóðhagir. Ásbirni þótti þeir
hafa verið í „óþykkju við sig" en
vini Kolbeins. Lét hann taka þá
bræður báða og handhöggva
hvorntveggja, og kvað þá nú
skyldu með engar njósnir
hlaupa á fund Kolbeins. Þá
hafði Ásbjörn næst viðkomu á
Horni og þar lét hann særa til
ólífis einhleyping þann er Þór-
oddur hét og var kallaður kuggi.
Þóroddur hafði það til saka unn-
ið, að hann vildi ekki afhenda
Ásbirni vopn sín. Tók nú Ás-
björn öll skip er nokkur vöxtur
var að. Fór hann síðan vestur til
ísafjarðar. Þar þóttist hann
eiga erindi nokkur líka. Hann
kom í Æðey, en þar bjó þá Þór-
dís Snorradóttir Sturlusonar en
hún var ekkja Þorvaldar
Vatnsfirðings.
Þar komu saman
33 skip
Atli Hjálmarsson, sem fyrr
kemur við sögu, og Ásbjörn
höfðu áður farið erindisleysu
norður á Strandir að sækja hval,
sem Þórdís átti þar. Atli var
nokkru fyrr á ferð á Ströndum
en Ásbjörn en þó vissi Ásbjörn
um ferðir Atla. Atli fór heim í
Æðey með hvalfarminn en
nokkru síðar kom þar Ásbjörn
og kvaddi nú Atla til ferðar með
sér. Atli sagðist vilja fara heim
til Grunnavíkur eftir vopnum
sínum og klæðum. Ásbjörn
sagði, að hann myndi ætla sér
að fara til liðs við Kolbein og
vera í móti Þórði. „Skaltu nú
eigi svo lausum hala um veif-
ast,“ sagði Ásbjörn og bað menn
sína taka Atla.
Þórdís húsfreyja og Bárður
Hjörleifsson, og er hans fyrr
getið til sögunnar, vildu veita
Atla. Bárður var kappi mikill og
einn af foringjum Þórðar og því
ekki getað beitt sér, og varð Atla
ekki björg að liðveizlu Þórdísar
og Bárðar né heldur þótt hann
byði slíkt er hann mátti án van-
sæmdar til lífs sér og var hann
drepinn. Þá næst hélt Ásbjörn
til Þernuvíkur, en þar bjó Þor-
móður, bróðir Atla. Þormóður
var ekki heima á bæ sínum, þeg-
ar þeir Ásbjörn komu, og sögðu
heimamenn að hann væri að
seli, því að þeir vissu ekki til, að
Ásbjörn ætti neitt sökótt við
Þormóð og vörðust því ekki að
segja til hans. Ásbjörn fór til
selsins og drap Þormóð. Eftir
víg Þormóðs fóru þeir Ásbjörn
til skipa sinna og sigldu út eftir
ísafirði.
Þetta sama kvöld og Ásbjörn
sigldi út ísafjörð hafði Þórður
kakali komið í Arnardal í Skut-
ulsfirði „og komu þar til hans
Sigmundur Gunnarsson og
nokkrir þverfjarðarmenn," en
það má kalla svo firðina, sem
liggja þvert á ísafjarðardjúp,
það er ganga vestur úr Djúpinu
eða ísafirði, eins og Djúpið var
kallað til forna eftir innsta og
lengsta firðinum, út að Stiga að
vestan en Rit að austan. Utar er
talað um ísafjarðardjúp í forn-
um heimildum. Kvíamið Þuríðar
voru t.d. á ísafjarðardjúpi.
Um kvöldið sendi Þórður
menn á hestvörð fram á Arn-
arnes, og er þeir höfðu þar
skamma hríð verið á verðinum
sáu j)eir sjö skip sigla að innan
úr Isafirði. Riðu þeir þá heim
sem skjótast. Spruttu menn í
klæði sín og gengu ofan til sjáv-
ar og héldu að þar sigldu menn
Kolbeins.
Bað Þórður menn að hlaupa
ofaná skerin og verja þeim land-
göngu. Er skipin komu að landi
kenndust menn og gekk Ásbjörn
á land með sína sveit og sagði
hvað gerzt hefði í ferð hans.
Þóttust þá allir finna að Þórði
líkaði þessi verk lítt, tók og al-
þýða illa á.
Litlu^íðar eða um morguninn
kom Eyjólfur Eyjólfsson og
sagðist hafa orðið var við skip
þeirra Kolbeins á Hornströnd-
um.
Þórður gerði þá menn sína á
alla vegu frá sér til liðssafnaðar,
• en setti njósn fyrir þá Kol-
beinsmenn, að hann yrði var
ferða þeirra í tíma. Stefndi
Þórður öllum mönnum og skip-
um saman 1 Selvogum (nú
Svalvogar) á Sléttanesi. „Kómu
þar sama þrír tigir skipa og þrjú
alskipuð mönnum", eða með ein-
faldara orðalagi: 33 skip. Mann-
fjöldinn hefur verið á fjórða
hundrað manna.
Skipakostur
Vestfirðinga
Skipakostur þessi hefur orðið
mönnum umhugsunarefni. Líkt
og grænlenzki flotinn árið 986 er
gleggsta og haldbezta heimildin
um flota stórra fiskibáta og
flutningaskipa við Breiðafjörð-
inn á tíundu öld, er Þórðar saga
kakala bezta heimildin um stór-
Frh. á bls. 14.
7