Lesbók Morgunblaðsins - 21.05.1983, Blaðsíða 9

kunnáttu þóttu hæfileikar
:yniþjónustunni og í Kóreu-
hann krappan: „Starf mitt
á í vopn óvinanna og greina
) því, fannst þetta vera
gt uppátæki, en nú eru
taðir í 90% bygginga hér.
íotaði fyrstur manna tvö-
sr og það var einnig hans
nd að skyggja gler til að
úr hita sólarinnar. Hann
yrstur allra hurðarhúna
rir beint á gler og svona
lengi telja.
stærsta og frægasta
lið, sem ég vann að hjá
Lloyd Wright var Gugg-
i-listasafnið í New York.
Leyniþjónustumaðurinn Guðmundur Marteinsson athugar myndir af stríðstólum óvinarins.
Hann hafði fjöldann allan af
mönnum í vinnu og allir lögðu
sitt af mörkum. Hann sat ekki í
hásæti og skipaði mönnum fyrir
verkum, heldur voru allar
hugmyndir ræddar og reyndar,
en hann ákvað endanlega hverj-
ar yrðu nýttar og hverjar ekki.
Verkin voru í hans nafni, það
var hann sem hlaut heiðurinn
eða skömmina að lokum.
Það voru kynni mín af Frank
Lloyd Wright sem réðu úrslitum
um að ég ílentist hér vestra. Ég
var eins og sennilega flestir ís-
lendingar, sem halda út til
náms, staðráðinn að halda heim
að námi loknu. En Frank freist-
aði mín. Hann bauðst til að út-
vega mér full dvalar- og at-
vinnuréttindi. Það tekur venju-
lega langan tíma og mikla fyrir-
höfn að fá slík réttindi, en
Frank hafði svo góð sambönd að
ég fékk þau um leið.
Einkabílstjóri hans ók með
mig niður til Nogales, sem er á
landamærum Arizona og Mexí-
kó. Ég gekk síðan yfir landa-
mærin að bandaríska konsúlat-
inu en þar biðu pappírarnir til-
búnir eftir mér. Konsúllinn
bauð mér í hádegisverð og síðan
var mér ekið aftur til Phoenix.
Þetta var sannkölluð skemmti-
ferð.
í leyniþjón-
ustunni í Kóreu
Eftir þrjú ár hjá Frank Lloyd
Wright var mér orðið órótt, mig
langaði að reyna eitthvað nýtt
og fékk mér vinnu hjá öðrum
arkitekt í Phoenix. Þetta var um
það leyti sem Kóreustríðið var
að hefjast og fyrir algjöra til-
viljun frétti ég að það ætti að
fara að kalla mig í herinn, en
öllum sem höfðu atvinnuleyfi í
Bandaríkjunum var gert að
gegna herskyldu, ef á þyrfti að
halda. Ég vissi að ef ég yrði kall-
aður í herinn yrði ekkert tillit
tekið til menntunar minnar, ég
gæti átt það á hættu að verða
sendur í fremstu víglínu. Svo ég
sá það ráð vænst að ganga sjálf-
viljugur í herinn og hafa þannig
kost á að ráða meiru um hvar ég
lenti.
Nú, mig langaði að ganga í
verkfræðideild hersins og nota
tækifærið til að læra það sem að
gagni mætti koma í starfi mínu
sem arkitekt. En þegar þeir sáu
að ég skildi norsku, dönsku og
sænsku, auk þýsku og frönsku,
fannst þeim af og frá að ég
gengi í verkfræðideildina, þang-
að kæmist hver meðal-skussi.
Málamaður eins og ég ætti
hvergi heima nema í leyniþjón-
ustunni, sögðu þeir og sendu
mig til Kóreu, en eins og allir
vita, tala menn þar aðallega
dönsku og norsku.“ Guðmundur
hlær.
„Starf mitt þar fólst aðallega
í því að ná í vopn óvinanna og
greina gerð þeirra og uppruna.
Við komumst oft í hann krapp-
an. Einna verst var það þegar
við vorum sendir út til að ná í
vopn sem óvinirnir áttu að hafa
skilið eftir á tilteknum stað. Við
fengum rangar upplýsingar um
staðsetningu þeirra og áður en
við vissum af vorum við komnir
inn á óvinasvæði, heyrðum
dönsku allt í kring um okkur,“
— Guðmundur kímir — „þetta
var um kvöld, sem betur fer og
við drápum undir eins á jeppan-
um og huldum hann greinum.
Við biðum átekta og um leið og
birta tók, lögðum við af stað og
skiptumst á að ganga fyrir bíln-
um til að finna örugga leið. Við
komumst heim heilir á húfi við
mikinn fögnuð."
Fjölbreyttur ferill
„Ég var í Nýju Mexíkó þegar
ég gekk úr hernum og með
námsstyrk upp á vasann hugði
ég á frekara nám í arkitektúr
við háskóla í Phoenix. Ég tók
lest frá Nýju Mexíkó til Phoen-
ix, en hún stoppaði hér í Tucson.
Ég fór út úr lesinni til að teygja
úr mér og fá mér kaffi og leist
svo ljómandi vel á mig. Fjöllin í
Tucson minntu mig á fjöllin
heima í Stykkishólmi. Ég tók
fólk tali og sagði það mér að það
væri ágætis deild í arkitektúr
við Arizona-háskólann hér í
Tucson. Svo 1 stað þess að halda
áfram með lestinni fór ég þang-
að og var mér samstundis veitt-
ur aðgangur og hér kynntumst
við María, giftum okkur og átt-
um fjögur börn á rúmum fimm
árum.“
Síðan Guðmundur lauk námi
hefur hann fengist við flestar
greinar arkitektúrs.
„Fyrst var ég ráðinn af ítölsk-
um verktaka og milljóna-
mæringi til að hanna heilt
hverfi, „The Indian Ridge“, í
austurhluta Tucson. Við teikn-
uðum ein 2.800 hús á einu bretti.
Þar sem þetta voru hús af dýr-
ari gerðinni máttu engin tvö hús
vera nákvæmlega eins, svo við
urðum að hafa okkur alla við.
Það er satt að segja skrítin til-
finning að fara í gegnum þetta
hverfi í dag og vita af öllum
þessum fjölda fólks í húsum sem
urðu til á borðinu hjá mér.
Það hefur líka verið merkileg
reynsla að fylgjast með vexti
Tucson-borgar. Þegar ég kom
hingað voru íbúarnir um 60 þús-
und og „The Indian Ridge“-
hverfið var drjúgan spöl fyrir
utan bæ. En nú er það í honum
miðjum, svo að segja og íbúar
Tucson orðnir um 450 þúsund.
Næsta verkefni mitt var að
hanna verslunarmiðstöð fyrir
hverfið. ítalinn var með annan
fótinn á Ítalíu og keypti þar
styttur á uppboðum, ljón og
gyðjur, sem hann sagði vera
mestu gersemar. Ég var nú ekki
alveg jafn trúaður á gildi þeirra,
en hann vildi endilega að þeim
yrði komið fyrir í verslunarmið-
stöðinni. Það var ekki annað
fyrir mig að gera en að verða við
ósk hans og leysti ég þetta með
því að hafa húsin í mexíkönsk-
um stíl og koma styttunum fyrir
í niðurgröfnum garði (sunken
garden) í samstæðunni miðri.
Ekki get ég sagt neitt um gildi
þessa arkitektúrs en hann náði
tilætluðum árangri. Dró að sér
fínar verslanir og ríka „kúnna".
Þegar hér var komið var ég
búinn að fá nóg af ítalanum og
uppátækjum hans og réðst á
stofu þar sem verið var að
hanna einn stærsta gagnfræða-
skóla, Palo Verde, hér í Tucson.
Það var skemmtilegt verkefni en
erfitt og þegar því lauk, settist
ég sjálfur í kennarastól og
kenndi arkitektúr við Arizona-
háskóla. Mér fannst sjálf
kennslan skemmtileg en ég gat
Palo Alto gagnfræðaskólinn sem Guftmundur teiknaði og er einn af stærstu skólum í Tucson.
9