Lesbók Morgunblaðsins - 02.07.1983, Blaðsíða 7

Sex er orðið að einhverju sem talið er þurfa —
partur af neyslunni í neysluþjóðfélaginu. Þú þarft
að hafa bíl, þú þarft að fá gott að borða, þú þarft að
þjálfa þig — og þú þarft sex. Ástin er aftur á móti
sérstök og óskilgreinanleg, eins fjölbreytileg og
samböndin eru mörg. Hugleiðing um tvo áratugi
kynferðislegrar frjálshyggju. Eftir George Leonard.
Mynd úr nýrri grafíkmöppu eftir Braga Ásgeirsson.
af fólki, er að glata aðdráttar-
afli sínu í hugum manna. Ég
held að flestir vonist nú eftir
mannlegra og persónulegra við-
horfi á öllum sviðum og sér í
lagi í erótískri ást.
Okkur er loksins að verða
ljóst, að kynferðislegt frjáls-
ræði, sem ekki gerir kröfu til
ástar og skapandi viðhorfs, er
ekki í dýpra eðli sínu bylting,
heldur andsvar við aldalangri
kúgun, sem veldur því að það,
sem áður var haldið niðri, flæðir
yfir án þess að falla í æskilega
farvegi. Sexdýrkunin er óper-
sónuleg, niðurlægjandi óvirðing
þess kraftar sem á sér æðra
markmið í lífinu öllu.
Viljandi saman í
erótísku samfélagi
Ástin er aldrei hættulaus.
Hún felur í sér möguleika á
sársauka, útskúfun og mannleg-
um mistökum. En á því byggist
einmitt hið gagntakandi um-
breytingarafl ástarinnar.
Dýpsta verðmæti erótiskrar ást-
ar kemur ekki fram því að
hlaupa úr rúmi í rúm, heldur í
hinu eiginlega sálufélagi, lang-
tímasambandi, þar sem báðir
aðilar halda viljandi saman í
erótísku samfélagi, ekki vegna
siðferðislegra fordóma, af
kjarkleysi eða óhæfni til virkra
athafna, heldur af innri hvötum
og það vegna þess að leitað er
lífs og vaxtar í sálufélagi við
aðra lifandi mannveru með
þessum hætti.
Eiginlegt sálufélag krefst
skýrrar vitundar um eigið gildi.
Sálfræðingurinn Nathan Brand-
en segir: „Það er orðin algeng
athugasemd að benda á það, að
okkur geti ekki þótt vænt um
aðra, ef okkur þykir ekki fyrst
vænt um okkur sjálf. Þetta er þó
aðeins helmingurinn af mynd-
inni, því að þannig er því einnig
varið, að okkur tekst ekki að
trúa því, að öðrum geti þótt
verulega vænt um okkur, nema
okkur þykir vænt um okkur
sjálf. Þannig getur hæfileikinn
til að þiggja ást orðið óvirkur."
Báðir aðilar verða að eiga
sameiginleg áhugamál og sjá
hinn sama tilgang í lífinu. Og
annar aðilinn á að njóta og
styðja hinn ekki aðeins þegar á
bjátar, heldur ekki síður á gleði-
stundum. Branden segir líka:
„Þú skalt ekki stofna til hjóna-
bands með þeim, sem ekki getur .
samglaðst þér á hrifningar-
stundum." Sumar dyggðirnar,
sem eru undirstaða eiginlegs
sálufélags, svo sem bjartsýni,
trygglyndi, kurteisi og þolin-
mæði, eru taldar svo sjálfsagð-
ar, að oft er ekki eftir þeim tekið
í háreysti nútímans. Samt er til-
vera þeirra eða tilveruleysi það
sem oft skiptir sköpum í sam-
skiptum manna.
f bók sem fjallar um hjóna-
bandið eftir sálfræðinginn Carl
Rogers kemur það fram, að þeg-
ar hann varð fertugur, datt
kyngeta hans niður án þess að
nokkur ástæða fyndist. Ástand
þetta hélst í rúmt ár, og allan
þennan reynslutíma sýndi kona
hans honum ástúð og skilning.
Eftir þennan reynslutíma kom-
ust kenndir hans aftur í samt
lag og sagan endurtók sig ekki.
Þolinmæði eiginkonunnar snart
Rogers svo djúp, að hann var
þess fullviss upp frá því, að ást
hans til hennar ætti eftir að
endast svo lengi sem hún lifði.
Samloka eöa veisla
Formælendur þess að fólk eigi
sér marga rekkjunauta segja:
„Hvers vegna skyldi ég láta
mér nægja samloku af brauði, ef
mér stæði til boða að komast í
veislu?“ Þannig spyrja þeir að-
eins af því að þeir hafa enga
reynslu af því, hvað eiginlegt
sálufélag er. Þeir sem reynsíu
hafa af hvoru tveggja líta öðrum
augum á málin. Tilviljunar-
kennt kynlíf getur tæplega
flokkast undir að vera nein
veisla. — Miklu fremur mætti
líkja því við fángelsiskost, sem
borinn er fram í plastílátum.
Lífsins sanna veisla býðst að-
eins þeim, sem hafa vilja og getu
til að fórna öllu án endurkröfu.
Það ævintýrasinnaða fólk, sem
• hefur til þess kjark að steypa
sér út í það, sem felst í algerri
einlægni, hlýtur sigurlaunin:
blíðufulla nærgætni, undrunar-
gleði, erótíska persónutöfra,
andlega umbreytingu.
Misskiljið mig ekki: Ég vil
halda því eftir, sem kynbylting-
in færði okkur og jákvætt hefur
reynst. F^relsið til opinnar um-
ræðu um erótísk málefni er gott
og blessað. Fáein orð í tíma töl-
uð geta þar oft dreift misskiln-
ingi, sem ella hefði valdið ævi-
langri óþarfri sektarbyrði eins
og algengt var á liðnum tíma.
Og svo að síðustu þetta: Allar
þessar bækur og allar þessar
kvikmyndir kringum sex breyt-
ast í föla skugga í samanburði
við ljómann af sannri, hispurs-
lausri, einlægri og óskertri ást.
Því að ástin er mannleg birting
hinnar skapandi orku, sem gæð-
ir mennina lífi, tengir þá saman
1 fjölskyldur, félagshópa og
þjóðir. Hún er aflið sem að lok-
um mun sameina veröldina alla.
Við höfum lent á villugötum, en
við erum aftur að komast á veg-
inn. Við sjáum nú að við getum
haldið ávinningnum af þeirri
þróun sem var að nokkru leyti
öfugþróun, án þess að glata með
því ástinni, hispursleysinu, ein-
lægninni eða frelsinu.
Að hafa samfarir á að vera
lofgerð til lífsins. Erótísk ást er
helgandi afl í hættulegum
heimi. Hún gerir eiturlyfja-
neyslu óþarfa, og það verður
líka óþarfi að fremja ofbeldi eða
fara í stríð til þess að hafa á
tilfinningunni að maður lifi
sönnu og þróttmiklu lífi. Hún
tengir okkur öðru fólki og öllu
sem á jörðinni er, ef til vill
stjörnunum líka.
Vera má að orðið „sex“ hafi
einhvern tíma þjónað tilgangi
með því að afmarka ákveðið
rannsóknasvið og beina athygli
að ákveðnum vanda nútímalífs.
En nytsemi þess orðs fer þverr-
andi, ef það er ekki þegar orðið
gagnslaust. Það er ekki annað
en nafnið á einu einkenni hinnar
ópersónulegu firringar, þessum
skorti á sannri lífsvitund, sem
ógnar mannlegri tilveru á okkar
hnetti. í stuttu máli: Sex er orðið
úrelt hugtak. Hér með er öllum
sönnum elskendum boðið til
þátttöku í erfidrykkjunni eftir
„sexið"!