Lesbók Morgunblaðsins - 02.07.1983, Blaðsíða 8

Málari med norrænan
arf í farangrinum
Portret af Ejnari Mikkelsen, fósturföður málarans, 1965.
Frá hausti 1982 til haustsins
1983 er yfirlitssýning haldin á
verkum Svens Havsteen-Mikkel-
sens í Noregi og Svíþjóð, Fær-
eyjum, íslandi, Suður-Slésvík og
Danmörku, auk sérsýningar
haustið 1982 í Góðvon á Græn-
landi, höfuðstaðnum Nuuk.
Slík sýning er óvenjulegur
viðburður í danskri listsögu og
þó sjálfgefinn að því er tekur til
Svens Havsteen-Mikkelsens.
Verk margra danskra nútíma-
listamanna eru kynnt á sýning-
um i Evrópu, Bandarikjunum og
Japan og öðlast á þann hátt
hlutdeild í hinu heimslega og
óstaðbundna samfélagi nýlist-
arstefnunnar, en rætur Svens
Havsteen-Mikkelsens standa í
norrænni jörð, líf hans og list.
Hann er fæddur í Danmörku,
íslenzkur að ætterni, og sótti
menntun sína m.a. til Lista-
háskólans í Osló, þar sem hann
naut leiðsagnar Axels Revolds
og Pers Krohgs og varð fyrir
sterkum áhrifum af tréskurði og
myndvefnaði miðalda á forn-
minjasafni háskólans. Hann
teiknaði eftirlíkingar af skreyt-
ingunum í stafkirkjunni á Al,
ásamt með Haraldi Kihle, og við
það verk hlaut hann sinn fyrsta
skóla á því sviði, sem leitt hefur
hann til höfuðsætis í kirkjulist í
Danmörku. Er þar að geta um
kirkjurúður í blýramma og
steyptri umgerð, jafnt og altar-
istöflur og skreytingar kirkju-
muna.
Norðurhjarinn varð
vettvangur hans
Sven Havsteen-Mikkelsen
ólst upp á heimili heimskauta-
könnuðarins Ejnars Mikkelsens
í Kaupmannahöfn og varð
snemma handgenginn norrænni
sögu og náttúru. 15 ára kom
hann fyrsta sinni til Færeyja,
sigldi til íslands og Austur-
Grænlands, er hann tók þátt í
rannsóknarleiðöngrum, m.a. á
franska rannsóknarskipinu
Pourqui-pas, sem dr. J.B. Charc-
ot stýrði. — Öll athygli hans
beindist að löndunum við
Norður-Atlantshaf og varð
norskt, færeyskt og íslenzkt
landslag eftirlætis viðfangsefni
hans í listmálun. En eftir að
hann kvæntist Pamelu Mont-
gomerie, sem var fædd á Eng-
landi en ættuð frá Skotlandi,
varð Skotland hluti hins list-
ræna heims hans. í hálfa öld
hefur hann nú málað, lagt stund
á grafík og kirkjulist og skapað
norræna list á dönskum grund-
velli, viðlíka móttækilegur fyrir
listhefð á hinum Norðurlöndun-
um og í kirkju- og menningar-
hefð heimalandsins, sem krafið
hafa hann með fjölmörgu móti
til endurnýjunar og andlegra
reikningsskila.
Það hófst á Fjóni, þegar Sven
Havsteen-Mikkelsen settist að í
nágrenni Kertemindes 18 ára að
aldri og leitaði vegsagnar Fritz
Sybergs og Johannesar Larsens.
Hann dvaldi á smábýli einu og
fann fyrstu fyrirmyndirnar ým-
isthjá kúnum í fjóshlýjunni eða
undir berum himni á snævi-
þöktum túnunum, þar sem hann
teiknaði og málaði fram í myrk-
ur og Orion merlaði á vetrar-
himninum. Hér varð hann
virktarvinur hins ómengaða
umhverfis hinna hörðu og frum-
stæðu vinnubragða sveitalífsins,
húsdýranna á heimabænum,
nakinna trjánna, hinna mildu
lína í samfellu hæðadraganna
og í sléttum fleti fjarðarins, auk
svipbrigða fólksins, sem bar
merki erfiðis síns, þrautseigju
og kjarks. Hann beitti sjóninni
og þjálfaði smám saman list-
rænt handbragðið um leið og
hann útilokaði sjálfs síns hug og
eiginlega meðferð þess, er fyrir
augun bar og sneri þá að kalla
baki við þeirri menningu, sem
braut linnulaust niður, ár eftir
ár, meir og meir, þá lífshætti og
það umhverfi, sem hann elskaði.
Eftir síðari heimsstyrjöldina
og þátttöku í andspyrnuhreyf-
ingunni ferðaðist Sven Hav-
steen-Mikkelsen aftur norður á
bóginn, fyrst til Færeyja, þá
Skotlands, þar sem hann gerði
fjölda landslagsmynda á ótrú-
lega skömmum tíma, og voru
þær málaðar af eðlislægri til-
finningu fyrir fjarlægð, ljósi og
litum. Færeyskar byggðir, óveð-
ursdagar, hríðar til fjalla, skozk
miðaldasteinhús og trúræn við-
fangsefni, s.s. einfaldar en lit-
sterkar helgimyndir, fylltu hann
slíkri andagift, að hann málaði
myndir í nýjum og nýjum blæ-
brigðum af hinu sama efni.
Listmálarinn nálgaðist þau
skaut, sem hann hefur síðan
verið bundinn: norrænt nátt-
úrufar í yfirþyrmandi formi
upprunans og sýnir á hinu ótím-
anlega atburðasviði Nýja testa-
mentisins. Hann grundvallaði
söguskoðun sína á lestri íslend-
inga- og Noregskonunga sagna
og kafaði dýpra í þankans djúp í
sagnaminnum á mótum fornra
og nýrra trúarbragða á Norður-
löndum og sýnilegum merkjum
þjóðkristninnar á hinum fyrstu
öldum, er sveitakirkjurnar voru
reistar.
Einkenni landslagsmynda
Svens Havsteen-Mikkelsens allt
frá byrjun eru þau, að á þeim
gefur nær aldrei fólk að líta.
Hann leitar æ og aftur uppi hið
mannlausa land, náttúruna eins
og hún muni hafa verið fyrir til-
komu mannsins, grundvöllun
heimsins, sem hefur upp jarð-
eindina og lyftist í hæðir, fjallið
af ramgjörðu efni en þó í svif-
léttu formi, hulið regnskúrum,
eða sveipað hljóðlátum kvöld-
blámanum yfir mannabyggð,
sem ber í græna og gullna liti
fjallshlíðarinnar. Slíkt mynd-
efnisval, sem bæði er harðrátt
og auðugt að innileik milli
frumvalds og fjarlægðar, jarð-
8