Lesbók Morgunblaðsins - 10.06.1984, Blaðsíða 12

„Myndir þú eigi vilja rera í himnaríki,“
spurði Hákon konungur Þórð kakala, „ef Gissur væri þar fyrir."
„ Vera vildi ég gjarnan, “ segir Þórður — „og væri þó langt í milli okkar“.
Þessi maður var líklegri til að
skrifa sögu en vera söguhetja.
Aðfarir Þórðarmanna, sem að
framan eru greindar, sýna glöggt,
að Þórður hefur búið sig undir að
bjóða konungsvaldinu birginn ef í
odda skærist, þótt hann vildi forð-
ast það eins lengi og unnt væri.
Hví slapp Þórður
svo vel?
Það má velta því fyrir sér á
ýmsa vegu, af hverju Þórður
sleppur lífs í konungsgarði eftir
svo ákveðna mótspyrnu hans
manna á íslandi.
Þótt Þórðarmenn hafi sjálfsagt
aldrei látið neitt uppi um sjálfa
orðsendinguna með þeim Kolbeini
og Ara, af ótta við að Þórður yrði
meiddur eða aflífaður, þá hefur
konungi verið ljóst, þegar hann
frétti að mótspyrnu Þórðarmanna,
að hún myndi vera að undirlagi
Þórðar. Hann hlaut að hafa búið
sína menn undir átök við konung.
Það gat ekki lengur farið á milli
mála, að Heinrekur biskup sagði
satt, þegar hann flutti þá sögu, að
Þórður hafi lagt alla stund á að
festa sjálfan sig í sessi en ekki
Noregskonung.
Hákoni konungi létu vel klók-
indin og hann hefur talið, að það
æsti upp stóran hluta íslendinga
til aukinnar mótspyrnu, ef hann
léki Þórð hart eða dræpi hann og
vægi þá í sama knérunn og með
drápi Snorra.
Það gat líka farið svo, sem fór,
að konungur þyrfti aftur að grípa
til Þórðar til að tefla honum fram
gegn Gissuri. Hákon bregður því á
það ráð að hann gerir heldur vel
til Þórðar, fær honum góða sýslu
og reynir þannig að gera Þórð sér
hollan á ný.
Þórði kakala bregður tvívegis
fyrir 1254, þegar Gissur Þorvalds-
son kom út til Björgynjar, eftir að
konungur hafði stefnt honum ut-
an, til að standa fyrir máli sínu,
en Gissur hafði reynzt konungi
litlu tryggari sendimaður en Þórð-
ur.
Þórður var í Björgyn, þegar
Gissur kom út til Noregs og „var
með þeim enginn vinafundur",
segir í Hákonarsögu.
I íslendingasögu segir frá at-
burði, sem varð í þetta skipti, þeg-
ar Gissur kom út til Björgynjar og
samskipa honum nokkrir íslenzkir
menn:
— og væri þó langt
í milli okkar
„Og svo bar til nokkru síðar, er
þeir höfðu uppskipað (úr skipi því,
sem þeir komu á), að Þórður og
nokkrir menn gengu hjá stofu
einni og heyrðu þangað manna-
mál. Þeir námu staðar og heyrðu
að sagt var frá drápi Kolbeins
Dufgussonar. Sá maður sagði frá,
er Þórður hét og var Steinunnar-
son. Þóttust þeir það finna, að
hann bar allar sögur betur Gissuri
en brennumönnum, hvað alla
menn undrast að Kolbeini varð
ekki fyrir (bar sig ekki vel). Þá
gengur Þórður kakali í stofuna og
mælti:
„Nú skal sjá, hversu mikið þér
verður fyrir." Laust hann Þórð
Steinunnarson þegar með öxi, er
hann hélt á, svo að Þórður þessi
féll í óvit.“ Og áfram segir svo í
íslendingasögu:
„Konungur var í Túnsbergi, þeg-
ar Gissur kom út til Björgynjar og
Þórður var þar fyrir. Gissur fór
strax til Túnsbergs á konungsfund
og Þórður litlu síðar og tók kon-
ungur honum eigi marglega. Giss-
ur var þar fyrir. Og er Þórður
hafði þar skamma hríð verið, bið-
ur hann konung, að léti Gissur í
brott fara, og segir eigi örvænt, að
vandræði aukist, ef þeir væru í
einum kaupstað báðir. Konungur
svarar: — Hver von er þér þess, að
ég reki Gissur, frænda minn, frá
mér fyrir þessi ummæli þín — eða
myndir þú eigi vilja vera í himna-
ríki, ef Gissur væri þar fyrir? —
Vera vildi ég gjarnan —, segir
Þórður, — og væri þó langt í milli
okkar.
Konungur brosti að, en þó gerði
konungur það, að hann fékk hvor-
um tveggja þeirra sýslu. Hafði
Þórður sýslu í Skíðunni (Skien á
Þelamörk. Gissur fékk sýslu í
Þrándheimi). Þeir, Þórður og
Gissur, fóru báðir með konungi til
Hallands. Er þar mikil saga frá
Þórði. Þórður var vinsæll í sýslu
sinni og þykir þeim, sem fáir ís-
lenzkir menn hafi slíkir verið af
sjálfum sér sem Þórður."
Að byggja
neðanjarðar
Frá sjónarmiði orkunýtingar og fagurfræði kunna
byggingar undir yfirborði jarðar að þykja æskilegri
kostur en skýjakljúfarnir. Fari svo, gæti útlit borga
í framtíðinni orðið mjög frábrugðið því, sem nú er.
Eru borgir á leiðinni niður í
jörðina? Munu skýjakljúfar
byggðir í jörð niður í stað þess
að skaga út úr henni? Ef til vill,
það er að segja, ef arkitekt frá
Minnesota segir rétt fyrir um
væntanlega byltingu í hönnun
bygginga.
„Hefðbundnar byggingar eru
að of miklu leyti byggðar ofan-
jarðar," segir David Bennett,
arkitekt í Minneapolis. „Græn
svæði glatast og útsýnið spillist.
Borgir framtíðarinnar verða
sennilega byggðar meira neðan-
jarðar en nú er gert.“ Og vissu-
lega gætu borgarsvæöi litið út
eins og gróðurlendur með mjög
dreifðum byggingum, og einung-
is nokkrir sólspeglar gæfu til
kynna, að neðanjarðar væri ið-
andi borgarlíf.
Nýlega var lokið við neðan-
jarðar-skýjakljúf, sem öllu held-
ur ætti að kalla klettakljúf, við
háskólann í Minnesota. Teikn-
ingin hlaut verðlaun og hönnuð-
urinn var ofannefndur Bennett.
Byggingin, Civil/Mineral Engi-
neering Building, nær 33 m und-
ir yfirborð háskólalóðarinnar, en
upp úr jörð standa aðeins 6 m af
henni. Ofanjarðar er tækjabún-
aður fyrir ljós og hita, en neð-
anjarðar eru rannsóknastofur og
skrifstofur. Þrjár hæðir, höggn-
ar inn í ísaldarklett, hvíla á 10 m
12