Lesbók Morgunblaðsins - 19.01.1985, Blaðsíða 14

Þ J Æ O Ð M 1 N J A R
Trafakefli eftir
Brynjólf Halldórsson
Trafakeflin svokölluðu
eru meðal sérkenni-
legustu og oft með beztu
útskurðargripum íslenzk-
um. Öll eru þau af svip-
aðri gerð, en oftast hefur
þó aðeins yfirkeflið svo-
nefnda varðveitzt, því að í
það var listin lögð. Keflin
voru ævinlega notuð tvö
saman, undirkeflið, sem
var sívalt og yfirleitt
óskreytt, og yfirkeflið,
sem prýtt var miklum út-
skurði.
Tröfin, sem strokin
voru með keflinu og sem
þau bera nafn af, voru
vafin utan um sívalt und-
irkeflið, það síðan lagt á
borð og yfirkeflið tekið
milli handanna og því ýtt
fram og aftur á undirkefl-
inu, sem fylgdi þá með, og
smám saman sléttaðist
trafið. Má þó nærri geta,
að ekki hafi tröfin sléttazt
jafnvel og með strokjárn-
unum, er síðar komu, en
allt um það, þetta var
betra en ekki og kvenfólk-
ið gat þá skartað hvítum
tröfum sínum sem mynd-
uðu hinn sérkennilega
höfuðbúnað, skautafald-
inn.
Oft voru trafakeflin
festargjafir, ekki aðeins
hér á landi heldur og er-
lendis. Þess vegna má
ætla, að til þeirra hafi
verið sérstaklega vandað,
og má ætla, að ungir
menn hafi oft leitað til
hagleiksmanna til að fá
skorið trafakefli sem fest-
argjöf, því að ekki var öll-
um gefinn hagleikur á út-
skurð.
Brynjólfur Halldórsson
á Þrastarstöðum í Skaga-
firði, sonur Halldórs bisk-
ups á Hólum Brynjólfs-
sonar, var alþekktur
snilldarsmiður á tré og
málma. Árið 1971 eignað-
ist Þjóðminjasafnið að
gjöf frá Sigfúsi Johnsen
fv. bæjarfógeta forkunn-
argott og óskemmt trafa-
kefli eftir hann, og hér
eru bæði keflin varðveitt,
undirkefli og yfirkefli.
Keflið hefur Brynjólfur
greinilega gefið konu
sinni, eins og það ber með
sér, en á því er hið bezta
verk. Undirkeflið er úr
bæki og á þvi gagnskornir
bandhnútar við báða enda
og virðist keflið holt að
innan. Ef til vill hefur
eitthvað verið innan í því
sem hringlaði, er það valt.
— Á yfirkeflinu, sem er
úr furu og mjög haglega
skorið, er mannshönd á
fremri enda með þrí-
brotnum hring á baug-
fingri, og hélt konan þar
vinstri hendi sinni, en ein-
falt handfang er á hinum.
Þannig gátu þau haldizt í
hendur í táknrænum
skilningi er konan strauk
tröfin og er þetta fyrir-
komulag algengt á trafa-
keflum. — A hliðum kefl-
isins eru bandfléttur og
barokskraut, jurtir og
mannshöfuð, gagnskorinn
kambur eftir miðju og síð-
an vísa umhverfis eins og
stundum má sjá, ort
beinlínis til að hafa á
keflinu:
Að þér stefni auðnan mörg
eikin nöðrustétta,
Eggertsdóttir Ingibjörg
eigðu keflið þetta.
Og síðan ártalið 1770.
— Ingibjörg kona Brynj-
ólfs var dóttir Eggerts
prests í Stærra-Árskógi
og Undirfelli Sæmunds-
sonar og giftust þau um
1766. Þau voru foreldrar
Þóru móður Péturs bisk-
ups Péturssonar og Hall-
dórs Kláusar silfursmiðs.
ÞÓR MAGNÚSSON
ÁSLAUG RAGNARS
Dögun
Dauðinn í gættinni
veðragnýr á glugga
musterið lokað
ekkert svar
Spurn í möttum spegli
skuggi á tjaldi
bærist
í kuli
um kveld
en dauðinn svarar ekki
hann kom og íór
og kemur bráðum aftur
en ekki fyrr en dagar
hinzta sinni.
Hann kemur í dögun
með gný
ogþyt
þúsund radda
fótataki fjöldans
bumbudyn
og bliki þess sem var.
Hafið tii marks:
hrafna tvo sem slá
þungum vængjum
klukku sem lemur kólfinn.
Það er hann.
Óljós mynd flöktir í skuggsjá
brestur og hrekkur í þúsund flísar
gluggi skellur upp á gátt
tjaldið rifnar
musterið galopið
fjaðrir í súgi
vængir hefjast
hrafnar hverfa
í dagsbrúnar
glýjubrotum
þúsund flísa.
a W ■
Fyrsti snjorinn
Fellur fnjúk Flögrar hægt
um nótt og mjúkt og hljótt
fyrst á vetri á móti mér
enn um haust með fangið fullt
os eneinn veit áður en eitt blátt
hvert fnjúkið fer og hvítt og mjúkt
á móti mér bakvið borg um miðja nótt
fellur fnjúk hægar hægar
hægt og hljótt skinið hvítt óðar eitt og eitt og ekki neitt
HÚSBÚNAÐUR
í rafeindaparadís
Sýningarhús fyrir nýjan hús-
búnað, Kip’s Bay Show House í
New York, hefur látið hönnuðina
Bromley og Jacobsen útbúa það
sem þeir kalia „media room“ eða
einskonar fjölmiðlastofu. Þar er
leitazt við að sameina það
tvennt, að koma tækjunum fyrir
á sem beztan hátt og í annan
stað hefur verið teiknaður sér-
stakur sóffi með það fyrir aug-
um, að þægindin geti orðið sem
mest, þegar horft er á skjáinn
fyrir sjónvarpið og myndbandið,
— hlustað á tónlist frá LASER-
plötuspilaranum, útvarp eða
snældu. Sóffinn er svo þægi-
legur, hvort sem setið er upp við
bakið, eða legið útaf, að líklega
sofna flestir innan lítillar stund-
ar og margir þekkja það nú orð-
ið, hvað það getur verið einstak-
lega þægilegt að sofna út frá
sjónvarpinu.
Að sjálfsögðu er öllu fjarstýrt
í þessari rafeindaparadís:
Áhorfandinn eða áheyrandinn í
sóffanum hefur tæki á stærð við
vasatölvu til þess; það tæki er nú
raunar í almennri notkun. Á
þessu miðlunarsviði felst
stærsta stökkið framávið í
LASER-plötuspilaranum, en í
sjónmáli eru mikiu stærri sjón-
varpsskermar, eða sýningar-
tjald, sem nær yfir heilan vegg
og yrði myndinni varpað á tjald-
ið. Vandinn felst í að halda
sæmilegum myndgæðum.
Sumir spámenn telja að fjöl-
miðlaherbergið verði jafn sjálf-
sagt í íbúðum á næstu öld og
eldhús eða baðherbergi þykja nú.
Þá verður fyrir löndu hætt að
horfa á myndir á 20 tommu skjá
og þeir sem geta valið um marg-
ar sjónvarpsrásir, þurfa þá ekki
sífellt að vera að slökkva á
prógramminu sínu til að kíkja á,
hvað skyldi vera á hinum rásun-
um. Þess í stað verða nokkrir
smáskjáir, kannski rúmlega
lófastórir til hliðar við aðal-
skjáinn og þar verður einfald-
lega alltaf hægt að sjá, hvað
fram fer á hinum rásunum.
Einn er þó sá vandi, sem erfið-
lega mun ganga að leysa í hinni
fjarstýrðu rafeindaparadís:
Hvernig á maður að halda sér
vakandi í sóffanum?
G.S.